Nga qytete lundruese të qëndrueshme ndaj ndryshimeve klimatike deri te qytete të drejtuara nga inteligjenca artificiale me një efikasitet të paparë, këto projekte vizionare po rishkruajnë kufijtë e urbanistikës. Disa prej tyre promovohen si parajsa të vetë-mjaftueshme dhe të qëndrueshme, ndërsa të tjerat janë hapësira eksperimentale për forma të reja dhe revolucionare të qeverisjes. Por a do të jenë këto utopi të hapura për të gjithë, apo thjesht fortesa ultra-luksoze për më të pasurit?
Ndërsa disa argumentojnë se këto qytete të së ardhmes do të nxisin përparimin teknologjik dhe do të ofrojnë zgjidhje për mbipopullimin, të tjerë shqetësohen se mund të përkeqësojnë ndarjet e klasave sociale. Inovacioni ka padyshim tërheqjen e vet, por a do të adresojnë këto qytete të miliarderëve problemet reale të botës, apo janë thjesht projekte egoiste për të fituar më shumë kontroll? Në një epokë ku paraja mund të ndërtojë botë të reja, debati mbi atë se kush po e projekton të ardhmen — dhe kush do të mbetet jashtë saj — nuk ka qenë kurrë më i rëndësishëm.
1. Kolonizimi i Marsit dhe Starbase nga Elon Musk
Sipërmarrësi vizionar Elon Musk, themeluesi i SpaceX dhe Tesla-s, nuk po revolucionarizon vetëm mënyrën se si udhëtojmë—ai po ndryshon edhe vendin ku jetojmë. Plani i tij për “Starbase” në Teksas është tashmë në zhvillim, si një hap i parë drejt vizionit të tij final: një qytet i vetë-mjaftueshëm në Mars. Ndryshe nga projektet e tjera të miliarderëve që fokusohen te luksi dhe ekskluziviteti, Musk synon mbijetesën dhe përparimin teknologjik.
Megjithatë, kritikët theksojnë se qytetet e tij në Teksas kanë shkaktuar dëme mjedisore dhe zhvendosje të komuniteteve indigjene. Nëse kolonizimi i Marsit do të bëhet realitet, do të ngrihen pyetje të rëndësishme etike dhe shoqërore mbi sundimin e ligjit dhe zgjerimin e njerëzimit përtej Tokës.
2. Telosa nga Marc Lore
Ish-ekzekutivi i Walmart, Marc Lore, ka një qasje ndryshe: ndërtimin e një qyteti të drejtë të quajtur Telosa. Ky qytet, që do të ndërtohet në një vend ende të paidentifikuar në SHBA, synon të kombinojë kapitalizmin me barazinë sociale. Në vend që të fokusohet te mbijetesa në një botë post-apokaliptike si Musk, Lore dëshiron të krijojë një mënyrë jetese të qëndrueshme përmes teknologjisë së gjelbër dhe konceptit të “ekuitizmit” — një model ekonomik që balanson rritjen ekonomike me drejtësinë sociale.
Megjithatë, skeptikët pyesin nëse ky model mund të shkallëzohet dhe të funksionojë në praktikë, pasi historia ka treguar që urbanizmi tradicional shpesh ka favorizuar fitimin mbi njerëzit.
3. Seasteading nga Peter Thiel: Eksperimenti libertarian lundrues
Bashkëthemeluesi i PayPal, Peter Thiel, ka qenë prej kohësh i magjepsur nga ideja e krijimit të qyteteve të pavarura që nuk i nënshtrohen ligjeve shtetërore. Projekti i tij për “seasteading” kishte për synim krijimin e qyteteve lundruese në oqean, jashtë juridiksioneve kombëtare.
Megjithëse ideja ishte intriguese, ajo u përball me sfida të mëdha ligjore dhe praktike, duke bërë që të mbetet në vendnumëro. Liria absolute mund të tingëllojë si një koncept tërheqës, por mbetet pyetja: A mund të ekzistojë një shoqëri pa rregulla dhe qeverisje?
4. The Line nga Mohammed bin Salman: Qyteti inteligjent ideal
Kreu i Arabisë Saudite, Mohammed bin Salman, po ndërton një nga projektet më ambicioze të historisë urbane — Neom, një qytet futuristik që do të kushtojë mbi 1 trilion dollarë. Një nga pjesët më inovative të tij është The Line, një qytet linear 120 km i gjatë, ku do të jetojnë miliona njerëz pa makina dhe me ndikim minimal në mjedis, falë përdorimit të inteligjencës artificiale.
Ndryshe nga planet e Musk ose Lore, Neom është një projekt i udhëhequr nga shteti, që kombinon teknologjinë e avancuar me një qasje të centralizuar. Kritikët kanë ngritur shqetësime për çështjet e të drejtave të njeriut dhe mbikëqyrjes masive, duke e bërë të paqartë nëse është një model i ardhshëm i jetesës apo një eksperiment i madh kontrolli social.
5. Belmont nga Bill Gates: Revolucioni i qyteteve inteligjente
Bill Gates, i njohur për qasjen e tij të bazuar në të dhëna, ka investuar miliona për të krijuar Belmont, një qytet inteligjent në Arizona. Me fokus te teknologjia, qyteti do të përdorë makina vetëdrejtuese, planifikim urban të bazuar në AI dhe infrastrukturë të përparuar për të riformuluar jetesën urbane.
Në krahasim me projektet e tjera, Belmont duket më realist dhe i zbatueshëm, duke u integruar me trendet aktuale të urbanizimit. Por skeptikët pyesin: A do të bëhen këto qytete të bazuara në teknologji vende të mbikëqyrjes së përhershme, apo do të jenë vërtet të banueshme?
Lexo edhe: Vendet më “miqësore” me buxhetin që mund t’i vizitoni këtë vit!
6. Lanai nga Larry Ellison: Parajsa private e një miliarderi
Bashkëthemeluesi i Oracle, Larry Ellison, ka zgjedhur një rrugë tjetër — ai bleu 98% të ishullit hawaiian Lanai për ta shndërruar në një parajsë ultra-luksoze për të pasurit.
Ndryshe nga projektet që synojnë të ndryshojnë botën, vizioni i Ellison është krijimi i një destinacioni ekskluziv për turizmin e elitës. Ky projekt ngre një dilemë interesante: A janë miliarderët duke ndërtuar qytete për të mirën e njerëzimit, apo po krijojnë mbretëritë e tyre private?
7. New Albany nga Les Wexner: Një qytet privat në Ohio
Retail magnati Les Wexner nuk u mjaftua me ndërtimin e një rezidence luksoze, por krijoi një qytet të tërë. New Albany, Ohio, është një komunitet i planifikuar me kujdes, i cili reflekton vizionin e tij për një suburb të përsosur.
Ndryshe nga projektet teknologjike të Musk apo Gates, vizioni i Wexner është më tradicional, duke theksuar bukurinë, rregullin dhe ekskluzivitetin. Por një pyetje mbetet: A mund të jenë qytetet private të hapura për publikun e gjerë, apo do të mbeten enklava të pasurisë?
8. Mustang, Texas nga Mark Cuban: Një qytet me një prekje personale
Ndryshe nga miliarderët e tjerë, Mark Cuban bleu qytetin e vogël Mustang, Texas, jo për një projekt madhështor, por për një mik të tij të sëmurë. Ai nuk ka plane për zhvillime të mëdha, duke treguar një anë tjetër të blerjeve të tokës nga miliarderët: jo gjithçka ka të bëjë me pushtetin, por ndonjëherë edhe me ndihmën dhe kujdesin njerëzor.
A janë këto qytete e ardhmja e njerëzimit, apo thjesht utopi të miliarderëve? Koha do ta tregojë.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
