Makinat elektrike fluturuese mund të ofrojnë një mënyrë më të qëndrueshme për të udhëtuar nëpër qytete. Gjithnjë e më shumë modele po miratohen për të fluturuar në SH.B.A. dhe Europë. Autobusët pa shoferë gjithashtu po testohen në qytete të ndryshme nëpër botë.
Si duket e ardhmja e lëvizjes urbane?! Autobusët pa shoferë tashmë janë duke u testuar, por a janë edhe makinat fluturuese pjesë e përgjigjes?
Nuk ka dyshim që teknologjia është në rrugën e saj drejt zhvillimit. Një përmbledhje nga Instituti i Teknologjisë i Masaçusetsit (MIT) identifikoi 20 “automjete të vogla ajrore” në prodhim ose zhvillim, disa prej të cilave tashmë kanë arritur çertifikimin e fluturimit.
Siç theksoi MIT, jo të gjithë janë makina fluturuese, disa janë multicopters vertikal në stilin e dronëve, të tjerët kanë krahë të palosshëm dhe kërkojnë një pistë.
Shumë prej tyre janë elektrike, duke përdorur furnizime më të ulëta sesa makinat konvencionale ose helikopterët. Dhe megjithëse shumica kërkojnë një pilot, disa taksi ajrore janë duke u krijuar për të fluturuar në mënyrë autonome, duke pasqyruar zhvillimet në makinat dhe autobusët pa shoferë në rrugët e qytetit.
Timothy Reuter, Shefi i Aerodinamikës dhe Dronëve në Forumin Ekonomik Botëror shpjegon: “Sasi të mëdha kapitali janë investuar në këtë sektor, duke përshpejtuar potencialisht vendosjen e tij. Në shkurt dhe mars të vitit 2021 tre kompani fluturuese të makinave, Archer, Joby dhe Lilium, të gjitha u tregtuan publikisht përmes Kompanive të Blerjes së Qëllimit të Posaçëm (SPAC). Sasi të konsiderueshme parash duhen vetëm për projektimin dhe prodhimin e kornizave të ajrit, por edhe për t’i çertifikuar ato si të sigurta nga autoritetet kryesore të aviacionit civil të tilla si FAA dhe Agjencia Evropiane e Sigurisë së Aviacionit ( EASA) “.
Nga ëndrra në realitet
Autobusët pa shoferë janë provuar tashmë në qytete anembanë botës. Duke përdorur teknologji të ngjashme me makinat autonome, ato mund të udhëtojnë në rrugët e caktuara në qytete. Trenat pa drejtues kanë qenë një tipar i sistemeve të tranzitit urban për dekada dhe tani po shfaqen në linjat kryesore.
Por, bërja realitet e ëndrrës së makinave fluturuese duket se do të jetë një proces më i ngadaltë. “Të nxjerrësh një makinë fluturuese në treg është e vështirë. Duhen të paktën 10 vite”,- thotë Robert Dingemanse, CEO i prodhuesit Hollandez të makinave fluturuese PAL-V.
Pengesat që duhen kapërcyer
Një çështje kryesore është siguria në qiellin tonë. Sigurisht që nivelet e trafikut ajror kanë rënë që nga fillimi i pandemisë. Por nëse dhe kur bota të fillojë të fluturojë përsëri, rrugët ajrore do të mbushen shpejt. Fluturimet e brendshme në Kinë janë kthyer që tani në nivelet e vitit 2019.
Sigurisht që makinat fluturuese nuk janë mjeti i vetëm që do të konkurrojë për hapësirë në qiell. Vitin e kaluar, Amazon mori miratimin për të operuar shërbimin e saj të shpërndarjes së avionëve Prime Air në SH.B.A.
Lexo: ALTAKS: Ja cila është dita e lirisë fiskale në Shqipëri, Kosovë dhe Ballkanin Perëndimor
Revolucioni i shpërndarjes përmes dronëve ka nxitur zhvillimin e teknologjisë së re të kontrollit të trafikut ajror (ATC) për të kontrolluar trafikun ajror të nivelit të ulët dhe për të shmangur përplasjet. Projekti i NASA-s për Menaxhimin e Trafikut Ajror (ATM-X) ka krijuar një platformë virtuale për të testuar teknologjitë e reja të trafikut ajror.
“Hapësira ku do të veprojnë kët dronë është e ndarë në dronë me fluturim të ulët dhe hapësirës ajrore tradicionale lart.” ,-i thotë NASA-s, Savvy Verma, drejtuesi i procedurave të hapësirës ajrore në ATM-X. “Avionët që fluturojnë në këto shtresa do të ndërveprojnë dhe këtu gjërat bëhen të ndërlikuara.”
Kredencialet mjedisore
Më pas është çështja e fuqisë. Shtytja elektrike shihet si thelbësore nëse taksitë fluturuese do të pranohen si një formë e gjelbër e transportit. Aeroplani i parë plotësisht elektrik në botë, Pipistrel Velis Electro me dy vende, mori çertifikim të tipit nga Agjencia e Sigurisë së Aviacionit të Bashkimit Evropian (EASA) në 2020.
Megjithëse disa prej makinave fluturuese planifikohen të përdorin energji elektrike, shumica po testohen me motorë konvencionalë me benzinë. Por ekspertët thonë se lloje të reja baterish do të duhet të zhvillohen përpara se makinat elektrike fluturuese të bëhen një formë e përditshme transporti.
A mund të përballoni një mjet të tillë?
Ekspertët mendojnë se perspektiva që njerëz të zakonshëm të kenë një makinë fluturuese në autostradë është disi larg. Çmimet për PAL-V, i cili parashikohet të jetë një nga modelet më të lira, fillojnë nga rreth 355,000 dollarë.
Por kjo nuk do të thotë që ju nuk do të jeni në gjendje të fluturoni në një prej tyre. Uber po planifikon një shërbim taksi ajror, me çmim në një nivel të ngjashëm me shërbimin e saj luksoz Uber Black.
Volocopter me bazë në Gjermani thotë se dëshiron që VoloCity i saj të jetë taksia e parë ajrore e licencuar, komerciale, me energji elektrike. Edhe pse në prova ai ka fluturuar me një pilot, qëllimi është që përfundimisht të bëhen fluturime autonome vetëm me pasagjerë në bord.
Makina fluturuese PAL-V Liberty po i afrohet çertifikimit të plotë të vlefshmërisë ajrore nga EASA, e cila së fundmi ka rënë dakord për procesin që prodhuesit e saj Hollandezë duhet të ndjekin për të marrë miratimin e tipit. Automjeti tashmë është i licencuar për të lëvizur në rrugë si çdo makinë tjetër.
Terrafugia Transition, një makinë fluturuese me krahë të palosshëm,ka marrë një çertifikatë aftësie ajrore Special Light-Sport Aircraft (LSA) në Shtetet e Bashkuara. Ende nuk është aprovuar si makinë por prodhuesit thonë se qëllimi i tyre është të bëhet “e ligjshme si në qiell ashtu edhe në rrugët lokale deri në vitin 2022”.
Makina fluturuese luksoze AeroMobil gjithashtu synon të lançohet në 2023 me një shpejtësi maksimale të rrugës prej 160 km në orë dhe një distancë fluturuese prej 740 km. Në rrugë (dhe në ajër) çmimet raportohet të fillojnë nga 1.6 milion dollarë.
Cila është afati kohor?
Ende ndihet sikur jemi, në një farë mënyre, duke përsëritur skena të tilla si ato në filmin Blade Runner, ku makinat fluturuese udhëtojnë lehtësisht në qiell. Pra, kur mund të bëhet realitet?
Raporti i Parimeve të Urban Sky të Forumit Ekonomik Botëror thotë se makinat fluturuese dhe taksitë ajrore mund të jenë një mjet i jetës së qytetit që nga viti 2028. Për më tepër, ai thotë se për çdo vend pune të krijuar në këtë industri të re ajrore, gjashtë vende të tjera do të krijohen indirekt në tokë.
Lexo: Miratohet parku fotovoltaik 50W në Fier, shteti do të përfitojë 2% të energjisë në vit
Është një temë që ka të ngjarë të diskutohet në Samitin Global të Qeverisjes së Teknologjisë (Global Technology Governance Summit) muajin tjetër.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
