Radari me hapje sintetike (SAR) i lejon satelitët të kërcejnë sinjalet e radarit nga toka dhe të interpretojnë jehonën dhe madje mund të shikojnë nëpër re. Retë mbulojnë rreth dy të tretat e botës në çdo kohë, duke penguar satelitët konvencionalë të shohin pjesën më të madhe të planetit.
Por, tani një teknologji e deklasifikuar e njohur si radari i hapjes sintetike (SAR) mund të instalohet në satelitë për të “parë” sipërfaqen e Tokës në errësirë, përmes reve, për të ofruar një pamje të vazhdueshme të planetit tonë dhe tregojnë ndryshimet në sipërfaqen e Tokës në detaje të mëdha.
E përdorur më parë për të pajisur vetëm një numër relativisht të vogël satelitësh të mëdhenj komercialë, kjo teknologji tani po kombinohet me yjësitë e nanosateliteve të lira në orbitën e ulët të Tokës nga kompani të reja si Iceye dhe Capella Space . Qëllimi është të sigurohet vëzhgim gjatë gjithë orarit pothuajse kudo në planet për të gjithë, nga organizatat joqeveritare, tek klientët ushtarakë.
“Satelitët SAR janë të aftë për një mbulim më të gjerë dhe imazhe me rezolucion më të lartë se rivalët e tyre optikë, ditën apo natën. Nuk duhet të prisni që retë të pastrohen, nuk duhet të prisni që shiu të ndalojë. Nëse keni nevojë për informacionin, mund të shkoni dhe ta merrni tani dhe do të jetë më i lartë se një imazh optik”, thotë Holly George-Samuels, shkencëtare e asociuar në kontraktorët e sigurisë dhe mbrojtjes QinetiQ.
“Njerëzit na thanë në fillim të vitit 2018 se ishte teknologjikisht e pamundur të bëhej një version i vogël i një sateliti SAR. Thjesht nuk mund të bëhej, dhe edhe nëse mund të bëhej, nuk do të kishe kurrë performancë të mjaftueshme. Në një mënyrë të pastër sipërmarrëse, ne thamë: ‘Faleminderit shumë për komentet tuaja, por ne do ta provojmë gjithsesi’. Tani ne po ndërtojmë satelitë 100 herë më lirë se 20 vjet më parë dhe po i lëshojmë ato katër deri në pesë herë më shpejt. Ne jemi në një pikë kthese. SAR është i gatshëm të ndryshojë mënyrën se si ne vëzhgojmë planetin tonë”, thotë Eric Jensen, CEO i krahut amerikan të startup-it finlandez Iceye.
Në vitin 2022, satelitë SAR si këta u përdorën për të zbuluar shkallën e pushtimit rus të Ukrainës, për të gjurmuar përhapjen e zjarreve në Hawaii dhe për të vlerësuar dëmet që ato po shkaktonin pothuajse në kohë reale. Këtë vit, ato janë përdorur për të zbuluar shpejt dëmin e shkaktuar nga incidenti në Baltimore Francis Scott Key Bridge.
Por, potenciali i tyre nuk ndalet me kaq. Shkencëtarja e Nasa Tokës dhe specialistja e SAR-it, Cathleen Jones përdor satelitët “për të parë të gjitha llojet e rreziqeve”.
Sezoni i uraganeve të vitit 2024 do të fillojë zyrtarisht më 1 qershor në Oqeanin Atlantik, Gjirin e Meksikës dhe Detin e Karaibeve, me rreth 25 stuhi të emërtuara që priten. SAR mund të ketë një rol të rëndësishëm për të luajtur në pastrimin më pas.
Pra, si funksionon?
Ndërsa satelitët optikë mbështeten në dritën e Diellit për të ndriçuar një zonë me interes në sipërfaqen e Tokës, SAR në fakt krijon “dritën e tij të diellit” duke transmetuar sinjale të fuqishme mikrovalore nga sateliti deri në tokë dhe të cilat, nuk ndikohen nga kushtet e motit. Duke analizuar saktësisht sinjalet e kthyera, prodhohet një imazh shumë i detajuar radar i zonës. Kalimet e shpeshta në të njëjtën zonë do të thotë se SAR është veçanërisht i mirë në identifikimin e ndryshimeve në tokë deri në madhësinë e një thoi. Por, këto imazhe duken shumë të ndryshme nga ato që shohim në Google Earth.
“Është më e vështirë t’i japësh kuptim imazheve SAR sesa një imazhi optik, pasi ajo që keni është një hartë tokësore me rezolucion të lartë të reflektimit të skenës sesa një imazh fotografik. Pra, është vështirë për t’u interpretuar dhe analistët duhet të trajnohen për të kuptuar atë që thonë. Por, AI mund të trajnohet për të interpretuar imazhet për ne”, thotë George-Samuels.
Teknologjia ka të bëjë me mbledhjen e të dhënave, në vend të imazheve.
“Askush nuk e dëshiron vërtet imazhin SAR: ata duan të shikojnë të dhënat. Unë po flisja me një shkencëtar oqeani që po modelon rrymat e oqeanit dhe ata po përdorin produktin e të dhënave të SAR për të treguar ndryshimin në lartësinë e sipërfaqes së detit”, shton George-Samuels.
Pjesa më e madhe e interesit rreth SAR daton nga një patentë e dhënë në vitin 1954. Sateliti tashmë i deklasifikuar Project Quill i lëshuar nga Shtetet e Bashkuara 10 vjet më vonë në 1964 besohet të jetë i pari i pajisur me teknologjinë revolucionare. Megjithatë, vetëm tani, gati 60 vjet më vonë, radari me hapje sintetike po bën titujt që teknologjia meriton.
“Një nga superfuqitë e SAR është se nuk ndikohet nga gjërat që ndikojnë në imazhet optike, si kënde dhe hije të ndryshme të diellit, të cilat e bëjnë atë një burim shumë të qëndrueshëm të të dhënave, gjë që e bën atë gjithashtu shumë të mirë për aplikacionet e mësimit të makinerive të inteligjencës artificiale.”
Për Eric Jensen nga Iceye, ndryshimi në qëndrimin e qeverisë amerikane është thelbësor për fillimin e përdorimit të SAR.
“Në SHBA, teknologjia shihej si diçka që qeveria duhej të mbante kontrollin, sepse në duart e gabuara kombet armike mund të shikonin çdo instalim ushtarak aleat ditën ose natën me rezolucion të lartë. Teknologjia më pas iu la kryesisht vendeve evropiane dhe Kanadasë për t’u zhvilluar komercialisht … me satelitë që kushtonin 400-500 milion dollarë (320-400 milion £) secila, duke marrë katër vjet për t’u ndërtuar dhe dy vjet për t’u akorduar kur ata ishin në orbitë. Në vend që të pengojnë zhvillimin e kësaj teknologjie të re, SHBA-ja tani ka thënë, ‘le të përpiqemi ta përdorim atë, le ta mirëpresim’. Ajo që kemi parë është se qeveria e SHBA është shumë më e gatshme për të punuar me vendet aleate që zhvillojnë teknologjitë kryesore kështu se sa kanë qenë ndonjëherë në të kaluarën”, u shpreh Eric.
Cathleen Jones pajtohet se arsyeja e madhe pse SAR po del në pah tani është përmirësimi i teknologjisë.
“Por ekziston edhe një faktor i dytë i madh, dhe ai është që këto të dhëna të përdorura për të kushtuar shumë para, dhe më pas Agjencia Evropiane e Hapësirës dhe NASA i bënë të dhënat e tyre të lira për t’u përdorur, dhe më pas oh, wow, njerëzit filluan t’i përdorin ato. ”
Megjithatë, e ardhmja e SAR mund të varet nga zgjidhja e enigmës së ndërlikuar inxhinierike të rritjes së madhësisë së satelitit, veçanërisht antenave dhe paneleve diellore të përdorura për ta fuqizuar atë, por në të njëjtën kohë mbajtja e tyre sa më e vogël që të jetë e mundur.
“Një antenë e madhe është jashtëzakonisht e dobishme, për të rritur besnikërinë e imazhit. Është një problem fizik interesant”, thotë Frank Backes, CEO në Capella Space.
Do të varet gjithashtu nga zhvillimi i rrjeteve të komunikimit orbital si Kuiper i Amazon, në të cilin mund të futen edhe anijet e tjera kozmike në orbitën e ulët të Tokës.
“Kjo do të na mundësojë të transmetojmë të dhënat tona drejtpërdrejt te përdoruesi, dhe të zvogëlojë kohën që do të duhet nga një ose dy orë në më pak se 15 minuta. Dhe pjesa e bukur është se këto rrjete po rriten tani”, thotë Backes.
Por, përdorimi i inteligjencës artificiale është thelbësor për të ardhmen e saj.
“AI do të shkëlqejë në nxjerrjen e informacionit të dobishëm si një produkt të dhënash dhe prezantimin e tij tek një person”, thotë George-Samuels.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
