Nga Todd G. Buchholz dhe Michael Mindlin
Globalizimi është në shtratin e tij të vdekjes, gjë që reflektohet në përçmimin dypartiak për tregtinë e lirë në Shtetet e Bashkuara. Si ish-presidenti Donald Trump ashtu edhe nënpresidentja Kamala Harris duken të kënaqur me tarifat në prag të zgjedhjeve presidenciale të nëntorit.
Ky reagim paraqet më shumë rrezik për pjesën tjetër të botës sesa për Amerikën. Pas krizës globale financiare të vitit 2008, ekonomia e SHBA-së pati një rikthim të jashtëzakonshëm duke filluar nga viti 2016. Pas betejës së ashpër zgjedhore të atij viti midis Trump dhe Hillary Clinton, SHBA-ja tejkaloi vendet e tjera të G7 në rritje, produktivitet dhe kthime në bursë.
Krahasuar me partnerët e saj, Amerika duket më e gjallë dhe më e pajisur, me tregun e saj të brendshëm të madh prej 340 milionë banorësh, për të përballuar stuhinë tregtare. Eksportet përbëjnë vetëm 11% të PBB-së së SHBA-së, por gati 50% të PBB-së gjermane. Ndërsa Kina i zbrazi vendet e punës në fabrika në vitet 1990, falë forcës së saj masive të punës me kosto të ulët, drejtuesit në mbarë SHBA-në po zbulojnë tani se regjimi i ashpër i vendit dhe rritja e pagave kanë njollosur markën “Made in China”. Në të njëjtën kohë, burimet e mëdha energjetike të Amerikës dhe qendrat e inovacionit në Silicon Valley, Austin dhe Raleigh-Durham po ripërtërijnë opsionin “Made in the USA”.
Historia i vë gjërat në perspektivë. Në verën e vitit 1944, një fitore e aleatëve në Luftën e Dytë Botërore dukej më e sigurt: trupat amerikane, britanike dhe kanadeze po sulmonin plazhet e Normandisë, ndërsa Flota e Paqësorit kishte tërhequr pothuajse të gjithë territorin e pushtuar nga Japonia. Pra, çfarë forme do të merrte bota sapo të hiqej tymi?
SHBA u dha një dhuratë të madhe të pasluftës aleatëve dhe ish-armiqve, duke promovuar tregtinë e lirë. Megjithëse Amerika kishte fuqinë ushtarake të zjarrit dhe kapacitetin e prodhimit për të pohuar dominimin perandorak, ajo zgjodhi hapjen ekonomike në vend të saj. Qeveria amerikane mblodhi ministrat e financave në Bretton Woods për të hartuar rregulla të reja për sistemin monetar ndërkombëtar dhe hapi kufijtë e saj për importet, duke lejuar konsumatorët amerikanë të blejnë radio xhepi Sony, VW Beetles dhe shumë më tepër.
Pse Amerika zgjodhi këtë rrugë?
Dy fjalë: Lufta e Ftohtë. Qeveria e SHBA-së, me syrin e saj në konfliktin e radhës, filloi të luante shah ekonomik ndërkohë që sovjetikët po mendonin ende se si të ngrinin bordin. Kapitalizmi ishte kthyer në një sport ekipor dhe SHBA-ja duhej të rekrutonte më shumë lojtarë.
Kjo politikë shkatërroi historinë e fundit. SHBA mund t’i ishte rikthyer proteksionizmit të Aktit Tarifës Smoot-Hawley të vitit 1930, i cili kishte rritur tarifat mesatare për më shumë se 20,000 mallra me 60%, duke ulur importet me dy të tretat. Në vend të kësaj, ndodhi diçka e jashtëzakonshme. Marina vendosi më shumë se 6700 anije për të siguruar sigurinë e korsive të transportit detar dhe globalizimi rilindi. Vendet tani mund të fokusohen në prodhimin e mallrave që përputhen me avantazhin e tyre krahasues dhe të kenë akses në produkte që nuk ishin të disponueshme brenda vendit. Së shpejti gjermanët, japonezët dhe më vonë koreanojugorët po përjetonin mrekulli ekonomike.
Si rezultat, bota u bë jashtëzakonisht e pasur. GDP globale u rrit nga rreth 1 trilion dollarë në 1960 në më shumë se 100 trilion dollarë në 2022, ndërsa varfëria ekstreme globale ra nga 54% në nën 10%, dhe jetëgjatësia u rrit nga 50 në 73 vjet.
Lexo edhe: Instagram përmirëson mesazhet direkte me fokus te krijuesit
Por, tre dekada e gjysmë pas përfundimit të Luftës së Ftohtë, Pax Americana ka humbur shkëlqimin e saj. Marina është tkurrur në vetëm 296 anije dhe qytetet dikur të shkëlqyera si St. Louis dhe Baltimore. Në sytë e politikanëve populistë dhe votuesve në vështirësi, globalizimi duket më shumë si një kalë trojan sesa një shtyllë e sigurisë kombëtare amerikane. Kjo është kryesisht për shkak të rritjes së Kinës, e cila perceptohet si përfituesi më i madh i globalizimit.
Por profecia se ekonomia kineze do të errësonte atë të SHBA-së nuk është realizuar. Në fakt, kostot e punës në Kinë janë rritur pesëfish që nga fillimi i viteve 1990 dhe vendi tani përballet me një kolaps demografik më të rëndë se ai i Perandorisë Romake.
Amerika, nga ana tjetër, po shijon një ringjallje. Me pandeminë COVID-19 që ekspozon brishtësinë e zinxhirëve të furnizimit, shpenzimet industriale të ndërtimit në SHBA u dyfishuan nga viti 2020 në 2022 dhe përsëri nga 2022 në 2024. Phoenix, Arizona dhe Columbus, Ohio, po bëhen qendra të prodhimit të gjysmëpërçuesve, ndërsa edhe Detroiti po gjëmon sërish. Kostot e ulëta të energjisë, për shkak të revolucionit të argjilës dhe teknologjisë së përparuar industriale kanë rindërtuar ekonominë amerikane, një rezultat që pakkush mund ta kishte parashikuar në fillim të shekullit. Kjo ringjallje është shfaqur edhe në tregjet financiare, me kompanitë e vogla dhe të mesme të fokusuara në mallrat kapitale që kanë tejkaluar performancën gjatë dekadës së fundit.
Investitorët e sotëm janë të shqetësuar, duke pasur parasysh frikën e recesionit, tregjet e paqëndrueshme, sfidat e likuiditetit dhe luftërat në Ukrainë dhe Lindjen e Mesme. Por teksa shpaloset historia ekonomike e shekullit të 21, Amerika nuk po e vjedh vetëm shfaqjen; është shkrimi i skenarit. Ne mund të jemi në një performancë të tmerrshme.
projectsyndicate.org
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
