COP29: Një mundësi e rëndësishme për veprim global ndaj ndryshimeve klimatike

Nga Mukhtar Babayev

Bota është në një pikë kritike. Efektet shkatërruese të ngrohjes globale janë gjithnjë e më të dukshme dhe kriza po thellohet. Për ta zbutur atë, duhet urgjentisht të reduktohen emetimet globale të gazrave serrë. Dështimi për të vepruar tani vetëm do të rrisë dëmin njerëzor dhe ekonomik.

Konferenca e Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimatike (COP29) në Baku, Azerbajxhan, paraqet një mundësi unike për veprim kolektiv efektiv. Mes tensioneve të shtuara gjeopolitike dhe pasigurisë globale, COP29 do të shërbejë si një provë e sistemit shumëpalësh nga i cili varet aftësia e njerëzimit për t’iu përgjigjur këtij kërcënimi ekzistencial.

Baza për veprim të koordinuar u hodh në Rio de Zhaneiro në 1992 me krijimin e Konventës Kuadër të OKB-së për Ndryshimet Klimatike (UNFCCC), e cila themeloi Konferencën vjetore të Palëve (COP) për të promovuar zgjidhje të bazuara në konsensus. Filozofia ishte e thjeshtë: duke pasur parasysh se ndryshimi i klimës është një çështje globale, trajtimi i tij kërkon një qasje bashkëpunuese.

UNFCCC nxit bashkëpunimin midis vendeve më të vogla dhe superfuqive, u mundëson organizatave të shoqërisë civile të angazhohen drejtpërdrejt me qeveritë dhe lehtëson transferimet ndërkufitare të teknologjisë. Ndoshta më e rëndësishmja, ai siguron një kornizë për veprim kolektiv në të cilin përpjekjet e secilit vend inkurajojnë të tjerët të rritin përpjekjet e tyre.

Ndërsa Protokolli i Kiotos i vitit 1997 vendosi objektiva të detyrueshme për reduktimin e emetimeve për ekonomitë e zhvilluara, shpejt u bë e qartë se nevojiteshin më shumë. Si përgjigje, vendet e zhvilluara u zotuan në vitin 2009 të mobilizonin 100 miliardë dollarë në vit deri në vitin 2020 për të mbështetur politikat klimatike të vendeve në zhvillim.

Marrëveshja e klimës e Parisit e vitit 2015 shënoi një pikë kthese, duke vendosur synimin për të kufizuar ngrohjen globale në 1.5 gradë Celsius mbi nivelet para-industriale dhe duke siguruar që rritja të qëndrojë shumë nën 2 °C. Për të monitoruar progresin, marrëveshja krijoi një sistem kontributesh të përcaktuara në nivel kombëtar (NDC) përmes të cilit secili vend përshkruan planet e tij për reduktimin e emetimeve. Auditimet periodike globale vlerësojnë nëse vendet janë në rrugën e duhur për të përmbushur angazhimet e tyre për klimën.

Fatkeqësisht, auditimi i parë global, i publikuar përpara COP28 të vitit të kaluar në Dubai, tregoi se përmbushja e këtyre objektivave klimatike është larg. Ai ofroi gjithashtu një udhërrëfyes gjithëpërfshirës, ​​duke u bërë thirrje të gjitha vendeve që të angazhohen për NDC-të në përputhje me qëllimin 1.5°C dhe vendosjen e hapave dhe afateve kohore të qarta duke përfshirë largimin nga lëndët djegëse fosile, që mund të sjellin objektivat e marrëveshjes së Parisit.

COP29 përfaqëson hapin e ardhshëm për qasjen shumëpalëshe, me udhëheqësit që pritet të bien dakord për një nxitje të konsiderueshme për objektivin e financimit të klimës prej 100 miliardë dollarësh, i ashtuquajturi Objektivi i Ri Kolektive Kuantifikuar (NCQG). Për më tepër, çdo vend duhet të dorëzojë NDC-të e tij të përditësuara deri në shkurt 2025.

Transparenca është thelbësore për këtë proces. Nëse objektivat e marrëveshjes së Parisit janë destinacioni dhe NDC-të janë udhërrëfyesi, NCQG siguron karburantin e nevojshëm për të arritur atje. Ndërtimi i besimit në angazhimin e vendeve ndaj veprimeve të guximshme klimatike dhe vullnetit për të siguruar financimin e nevojshëm është thelbësor. Si President i COP29, Azerbajxhani po u kërkon të gjitha vendeve që të dorëzojnë NDC-të në përputhje me objektivin 1,5°C sa më shpejt të jetë e mundur.

Dështimi i shkurtër do të na detyronte të përballemi me pyetje të vështira: A jemi të gatshëm të pranojmë dështimin e marrëveshjes së Parisit? Dhe cilat janë alternativat? Një gjë është e qartë: pa një plan rezervë të zbatueshëm, ne duhet të bëjmë gjithçka mundemi për të përmbushur objektivin 1,5°C. Ecja në gjumë në katastrofën klimatike nuk është një opsion.

Sigurisht, sistemi shumëpalësh ka të metat e veta. Por, mbetet korniza më e mirë për të trajtuar këtë sfidë të frikshme. Gjatë tre dekadave, ajo ka nxitur bashkëpunim të qëndrueshëm ndërkombëtar, një kuptim të përbashkët të shkencës dhe një konsensus të fortë në lidhje me qëllimet globale të klimës.

Lexo edhe: Si të thuash “jo” kur familja dhe miqtë kërkojnë të marrin para hua, sipas një terapisti financiar

Alternativa e multilateralizmit është një përgjigje e fragmentuar, me qeveritë që ndjekin axhendat e tyre pa koordinim, apo bashkëpunim. Kjo qasje do të nënkuptonte progres më të ngadalshëm, kosto më të larta dhe rezultate më pak të barabarta. Pa një qëllim unifikues, çdo ndjenjë e qëllimit të përbashkët do të zhdukej.

Konsideroni, për shembull, objektivin e COP29 për finalizimin e negociatave mbi nenin 6 të marrëveshjes së Parisit, i cili synon të standardizojë tregjet e karbonit. Duke kanalizuar burimet drejt projekteve më efektive të zbutjes, ky kuadër mund të kursejë 250 miliardë dollarë në vit deri në vitin 2030, një nxitje thelbësore në një epokë burimesh të kufizuara.

Duke pasur parasysh alternativat, nuk na mbetet gjë tjetër veçse ta bëjmë sistemin aktual të funksionojë. Presidenca e COP29 nuk do të lërë gur pa lëvizur për të arritur një konsensus ndërkombëtar. Me një axhendë të fokusuar në avancimin e veprimit transformues të klimës, Azerbajxhani mund të ndihmojë në kapërcimin e ndarjeve gjeopolitike. Por, suksesi varet nga vullneti i vendeve për t’u angazhuar në mënyrë konstruktive dhe për t’u përkushtuar ndaj procesit shumëpalësh.

Shkenca është e qartë, kornizat për veprim të koordinuar janë vendosur dhe plani është përcaktuar. Tani, ne duhet të gjejmë vullnetin politik për t’i vënë në përdorim këto mjete. COP29 është shansi ynë për të vërtetuar se multilateralizmi mund të funksionojë.

projectsyndicate.org