Së pari, klima. Më pas, murtaja! Kalimi i karrierës së Bill Gates nga sipërmarrës dhe filantrop në autor librash po zhvillohet mirë. Ka pak më shumë se një vit që kur ai botoi “Si të shmangni një fatkeqësi klimatike”. Tani ai nis të shpjegojë “Si të parandalojmë pandeminë e ardhshme”.
Të dy librat marrin në konsideratë ato që mund të përshkruhen si fatkeqësi natyrore të krijuara nga njeriu. Disa fatkeqësi – uragane, tërmete, cunami – janë thjesht natyrore. Gjëja më e mirë që njerëzit mund të bëjnë kur merren me këto është t’i parashikojnë përmes gjërave të tilla si sistemet e paralajmërimit, kodet e planifikimit dhe ndërtesat e përforcuara. Të tjerat, si lufta, kanë shkaqe njerëzore. Ato ndonjëherë mund të kenë një shkaktar natyror, siç është një thatësirë që i vë popullatat në lëvizje. Por qeniet njerëzore shkaktojnë dëmin.
Ndryshimet klimatike dhe epidemitë janë në gjysmë të rrugës midis këtyre ekstremeve. Ato shkaktohen nga njerëzit që ndërveprojnë me natyrën, në një rast duke ndryshuar përbërjen kimike të atmosferës, në tjetrin përmes veprimeve që variojnë nga largimi i pamjaftueshëm i ujërave të zeza deri tek udhëtimet me avion ndërkombëtar dhe aktiviteti seksual. Siç vëren Larry Brilliant, një nga epidemiologët që ndihmoi në çrrënjosjen e lisë, “Shpërthimet janë të pashmangshme [pjesa e natyrës], por pandemitë janë fakultative [pjesa njerëzore].” Dhe kjo ofron një fillim për llojin e qasjes tekno-optimiste që pëlqen zoti Gates.
Lexoni: Bill Gates për Covid: “Më e keqja mund të jetë ende përpara”
Një pandemi që mund të kishte qenë fakultative po të ishte vërejtur mjaft herët – SIDA – ka qenë në mendjen e tij prej vitesh, si pjesë e aktivitetit të fondacionit që ai drejton së bashku me ish-bashkëshorten e tij Melinda French Gates. SIDA ka vrarë rreth 36 milionë njerëz, shumica prej tyre që kur u vu në vëmendjen e shkencës mjekësore në vitin 1981. Megjithatë, analizat e mëvonshme kanë treguar se ajo ishte përhapur në Afrikë për dekada të tëra. Një sistem më i mirë i paralajmërimit të hershëm mund ta kishte marrë atë në vitet 1950, sesa në vitet 1980, duke lejuar që të trajtohej shumë më herët.
Megjithatë, infeksionet seksualisht të transmetueshme përhapen ngadalë. Ato në ajër u përhapën shpejt, veçanërisht në një epokë të udhëtimeve masive ndërkombëtare. Zbulimi i hershëm është jetik dhe është pika e parë në listën e gjërave të zotit Gates për të arritur. Të tjerat përfshijnë ndihmën e njerëzve për të mbrojtur veten; gjetja e trajtimeve të reja; dhe zhvillimin e vaksinave. Dhe stërvitjet praktike: ashtu si forcat ushtarake kryejnë stërvitje dhe ekipet e reagimit ndaj tërmeteve, po ashtu duhet të bëjnë edhe ata që kanë për detyrë të luftojnë pandemitë.
Por kush duhet të jenë ata njerëz? Ky është thelbi i librit. Forcat e armatosura dhe ekipet e mbrojtjes civile janë përgjegjësi kombëtare. Por patogjenët nuk njohin kufij dhe qeveritë, në çdo rast, janë çuditërisht të painteresuara në planifikimin e rasteve për sëmundje të reja. Ndërsa Covid-19 mbetet i freskët në mendjet e njerëzve, Gates sheh një mundësi për ta korrigjuar këtë.
Ai sugjeron krijimin e një “brigade” globale prej 3,000 ekspertësh të shpërndarë nëpër botë, të rekrutuar për aftësi që variojnë nga epidemiologjia dhe gjenetika, përmes zhvillimit të ilaçeve dhe vaksinave dhe modelimit kompjuterik e deri te diplomacia. Kjo veshje, e cila ndoshta do të funksiononte nën kujdesin e Organizatës Botërore të Shëndetësisë, do të qëndronte në gatishmëri të përhershme, e gatshme për t’iu përgjigjur çdo shpërthimi të zbuluar.
Gates propozon paraprakisht që ai të quhet ‘germ’ (Përgjigja dhe Mobilizimi i Epidemisë Globale). Emri mund të mos i pëlqejë departamentit të publikut, por ideja ia vlen të eksplorohet. Ai vlerëson se vetë germ do të kushtonte rreth 1 miliard dollarë në vit. Ndërsa priste thirrjen, stafi i saj do të punësohej në forcimin e infrastrukturës antipandemike në botë, këtu do të hynte diplomacia, duke nxitur qeveritë në shpenzimet e nevojshme për zbulimin, monitorimin dhe shtypjen e shpërthimeve të mundshme.
Nga ana teknologjike, lista e tij e blerjeve përfshin hartimin dhe miratimin e protokolleve për testimin e shpejtë masiv të barnave që mund të funksionojnë kundër një patogjeni të veçantë nëse ndodh një shpërthim. Z. Gates gjithashtu dëshiron të përmirësojë prodhimin dhe shpërndarjen e vaksinave, dhe për të përmirësuar vetë vaksinat, veçanërisht duke eleminuar zinxhirët e ftohtë.
Shumica e vaksinave ekzistuese janë të ndjeshme ndaj temperaturës dhe duhet të kalohen shpejt nga një frigorifer në tjetrin gjatë rrugës për në klinikat ku do të përdoren. Gates rekomandon kërkime për zhvillimin e vaksinave tolerante ndaj nxehtësisë. Për patogjenët që përhapen nëpër ajër, ai favorizon një qasje më të avancuar për parandalimin: spraj nazal që përmbajnë ilaçe që lidhen me proteinat e sipërfaqes së qelizës, të cilat viruset i përdorin për të hyrë, duke u mohuar atyre mjetet për të hyrë në qelizat e tyre të synuara.
Dhe ai parashikon goditje të reja, me spektër të gjerë kundër klasave të tëra virusesh, siç është gripi. Si tekno-optimist që është, ai sugjeron se vaksina të tilla universale jo vetëm që mund të parandalojnë sëmundjet e së ardhmes, por të asgjësojnë ato të së tashmes. Me fjalë të tjera, jo më grip.
Lexoni: Bill Gates: rreziku i Covid është ulur shumë, por një tjetër pandemi po vjen
Kjo tingëllon mjaft optimiste, veçanërisht duke pasur parasysh vështirësinë e eliminimit të viruseve të vetme nga planeti – diçka që është arritur vetëm për linë dhe për një sëmundje të bagëtive të quajtur murtaja e kafshëve, dhe veçanërisht nuk ka ndodhur për poliomielitin, i cili ende vazhdon në disa vende, pavarësisht një fushate dekadash për ta hequr qafe atë. Por, siç shprehet Arthur C. Clarke në ligjin e tij të dytë të shkencës, “Mënyra e vetme për të zbuluar kufijtë e së mundshmes është t’i kalosh ato në të pamundurën”.
Mbetet për t’u parë nëse diçka si germ do të ndodhë ndonjëherë, ndërsa vëmendja e botës zhvendoset nga kriza e Covid-19 në katastrofën në Ukrainë. Por nëse ky libër stimulon edhe një shtyrje të vogël të kufijve të llojit që sugjeron zoti Gates, ai do t’i ketë shërbyer mirë qëllimit të tij.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
