Në vitin 2014, gjashtë javë pasi Rusia pushtoi Krimenë, Google Maps ndërmori një hap të madh, të cilin Shtetet e Bashkuara, Kombet e Bashkuara dhe komuniteti ndërkombëtar ende refuzojnë ta bëjnë: ajo e njohu Krimenë si territor rus, por vetëm në disa versione të produktit. Ndërsa përdoruesit në Ukrainë ende panë versionin e Google Maps që të gjithë ishin mësuar të shihnin – pa kufi të caktuar midis Krimesë dhe Rusisë, por një vijë gri e lehtë tregonte një kufi të brendshëm brenda Ukrainës. Në versionin rus të Google Maps një vijë e fortë papritmas u shfaq midis Ukrainës dhe Krimesë. Për përdoruesit në Rusi, kjo linjë pasqyronte atë që pohoi shteti rus me pushtimin e tij të armatosur. Krimea i përkiste pa mëdyshje Rusisë. Ndërkohë, përdoruesit e versionit standard .com të Google Maps panë një realitet të tretë: një vijë të thyer midis Krimesë dhe Ukrainës që tregon se kufiri tani ishte i diskutueshëm.
Me perspektivën e një lufte të madhe evropiane më të madhe, Google duhet të jetë më i vetëdijshëm për përgjigjen e tij ndaj ndikimeve të mundshme të pushtimit rus të Ukrainës si çdo komb sovran. Si një nga kompanitë më të fuqishme në botë, Google Maps shpesh trajtohet si autoriteti përfundimtar në hartografi. Google ka potencialin për të legjitimuar veprimet e paligjshme të kombeve armiqësore.
Nga Kompania Britanike e Indisë Lindore në shekullin e 18-të te linjat ajrore dhe kompanitë e energjisë së sotme, korporatat private e kanë gjetur veten të zhytur prej kohësh në konflikte ndërkombëtare. Megjithatë, ndërsa Kompania Britanike e Indisë Lindore në thelb funksionoi si një shtrirje e autoritetit të Kurorës në Indi, duke e shtyrë Edmund Burke të përshkruajë qeverinë britanike si “një shtet me maskën e një tregtari”, sot mund të thuhet e kundërta për kompanitë e teknologjisë mbikombëtare.
Lexoni: Ka një truk në Google Maps që do të donit t’a kishit mësuar më parë
Sot, kompanitë mbikombëtare të teknologjisë dhe mediave sociale marrin gjithnjë e më shumë funksione të ngjashme me qeverinë me dëshirën e tyre dhe futen në aktivitete që zakonisht i lidhim me domenin e shteteve sovrane. Radhët ekzekutive të kompanive teknologjike janë të mbushura me ish-zyrtarë qeveritarë me fuqi të lartë, bordet mbikëqyrëse të ngjashme me Gjykatën e Lartë vendosin detyrime të Amendamentit të Parë për këto subjekte private, ata dërgojnë “ambasadorë” për të ndërtuar marrëdhënie me qeveritë e huaja. Dhe, sigurisht, Google dominon fushën e hartografisë, e cila, nga shekulli i 17-të deri në mesin e shekullit të 20-të, ishte shpesh një shtrirje e drejtpërdrejtë e pushtetit sovran.
Google Maps është pothuajse i kudondodhur me 80% të tregut në hartën digjitale. Me një fuqi kaq të madhe tregu, shumë përdorues mendojnë se Google u ofron atyre hartën e botës. Kjo është pjesërisht për shkak të rolit të Google në jetën tonë si furnizues i fakteve, i kombinuar me ndjenjën se harta digjitale është shkencore, objektive dhe e paanshme, si dhe realitetit që shumë qeveri ua kanë transferuar funksionet e menaxhimit të të dhënave kompanive private. Megjithatë, produkti nuk ka autoritet të papërcaktuar. Google Maps pasqyron pikëpamjet e një kompanie private që ka për detyrë të maksimizojë vlerën e aksionerëve. Si rezultat, mënyra se si Google vizaton kufijtë ose emërton vendet në hartën e tij është shpesh në kundërshtim me ato të njohura nga komuniteti ndërkombëtar ose Kombet e Bashkuara.
As OKB-ja dhe asnjë shtet tjetër përveç Turqisë nuk e njeh Republikën Turke të Qipros Veriore, dhe megjithatë, përdoruesit në Turqi e shohin atë të shënuar në Google Maps. Saharaja Perëndimore, e diskutuar midis Marokut dhe Frontit Polisario të popullit Saharawi, renditet në mesin e territoreve jo-vetëqeverisëse të OKB-së. Për shumicën e përdoruesve globalë, Google Maps ndan Saharanë Perëndimore nga Maroku me një vijë të ndërprerë dhe përdor të njëjtin font si vendet sovrane në etiketën e saj, por në Marok, Saharaja Perëndimore zhduket. Dhe në Indi, Google Maps shfaq rajonet e Kashmirit dhe Arunachal Pradesh ndryshe nga përdoruesit diku tjetër.
Siç shihet në rastin e Krimesë, e drejta ndërkombëtare heziton të njohë ndryshimet e kufijve për shkak të parimeve themelore të paprekshmërisë territoriale. Ndërkohë, Google mund të bëjë miliona modifikime në hartat e tij çdo ditë. Me një rresht të ri kodi, harta mund të ndryshojë në një çast—siç mundet edhe vetë harta bazë që përdoruesit po shohin nga vendet e tyre përkatëse. Google nuk e fsheh faktin se ofron versione të lokalizuara të hartave në vende të caktuara anembanë botës, ku mospërputhja do të nënkuptonte se kompania nuk mund të operonte brenda atyre vendeve, por kjo nuk është një pikë që kompania reklamon.
Përdoruesit kanë vetëm një ndjenjë të paqartë se si Google zgjedh të përfaqësojë kufijtë e diskutueshëm ose emrat e vendeve në hartat e tij, ose cilat kritere specifike përdor kur vendos të fillojë të tregojë një kufi si të diskutueshëm. Në vitin 2009, Drejtori i atëhershëm i politikave publike të Google, Bob Boorstein, shkroi një postim publik në blog duke shpjeguar se kompania kërkon të shfaqë “të vërtetën e tokës” në hartat e saj – të cilën Google në fakt nuk e përcakton – kur merret me mosmarrëveshjet kufitare ose mosmarrëveshjet mbi toponimet. Në mënyrë të ngjashme të paqarta janë burimet që përdor Google për të vizatuar hartat e tij. Kompania publikon një listë të burimeve në njoftimet e saj ligjore, duke përfshirë të dhënat e OKB-së dhe qeverisë së SHBA-së, por nuk thotë se çfarë përdoret për të përshkruar ndonjë grup të dhënash. Pas ndryshimit të vitit 2014 në mënyrën se si Google shfaqi Krimenë, një zëdhënës i kompanisë deklaroi se Google Maps përpiqet të shfaqë botën “objektivisht” duke ndjekur “rregulloret lokale për emrat dhe mosmarrëveshjet kufitare”. Megjithatë, thjesht të reflektosh atë që thonë ligjet vendore nuk është njësoj si të mos mbash anë.
Procesi i keqpërcaktuar i Google për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve për kufijtë dhe toponimet e ka përfshirë kompaninë në disa nga përplasjet më të nxehta në hartë. Gjatë historisë së shkurtër të kompanisë dhe rritjes meteorike në pushtet, Google është bërë edhe një nxitës dhe ndërmjetësues i shkallës së parë në mosmarrëveshjet thellësisht historike midis kombeve sovrane.
Shembulli më i famshëm është “Lufta e Google Maps” e vitit 2010 midis Nikaraguas dhe Kosta Rikës, kur trupat nikaraguane që gërmuan Río San Juan përdorën një gabim në kufirin e Google Maps midis dy vendeve për të justifikuar një inkursion në territorin e Kosta Rikës që Nikaragua e kishte prej kohësh. Kosta Rika u përgjigj duke dërguar një njësi oficerësh policie në kufi (në mungesë të një ushtrie në këmbë). Krahas kësaj shfaqjeje të forcës, të dyja palët iu drejtuan fillimisht Google, dhe jo një organi ligjor ndërkombëtar, për të mbështetur pretendimet e tyre kufitare tashmë të armatosura.
Për më tepër, praktikat e emërtimit të Google kanë ndezur burimet kryesore të tensionit gjeopolitik në Lindjen e Mesme. Që nga vitet 1960, palët ndërkombëtare kanë debatuar nëse Gjiri Persik duhet të quhet Gjiri Arabik, një emër që mblodhi mbështetje në vazhdën e nacionalizmit arab në rritje në fillim të viteve 2010. Kombet e Bashkuara e kishin trajtuar drejtpërdrejt këtë mosmarrëveshje toponimi në vitin 2006 dhe publikuan një studim të detajuar të “Vlefshmërisë historike, gjeografike dhe juridike të emrit: Gjiri Persik”, duke ripohuar “Gjiri Persik” si emri i tij i njohur ndërkombëtarisht që daton që nga koha e Greqisë së lashtë. Sidoqoftë, Google filloi t’i shfaqte të dy emrat në produktin e tij të Google Earth pas një tjetër politike të përcaktuar të “Përdorimit Primar Lokal” për trupat ujorë. Në Iran shpërtheu zemërimi, i cili kërcënoi të ndalonte nga hapësira ajrore iraniane çdo kompani ajrore që përdor produktet e Google në hartat gjatë fluturimit. Akoma sot, Google nuk është pajtuar plotësisht me pikëpamjet e mbështetura nga OKB-ja dhe komuniteti ndërkombëtar. Nëse kërkoni për “Gjiri Persik” në Google Maps, shiriti i kërkimit ende ju informon se ai quhet gjithashtu “Gjiri Arabik”.
Gjatë dekadës së fundit, ndikimi i Google mbi çështjet ndërkombëtare është rritur në heshtje, por fuqishëm. Ndoshta shembulli më shqetësues i fundit i ndikimit të Google Maps në marrëdhëniet ndërkombëtare ishte pjesa e tij në pasojat e armëpushimit të ndërmjetësuar nga Rusia në nëntor 2020 midis Armenisë dhe Azerbajxhanit, i cili mori pak vëmendje. Në mungesë të ekspertizës së brendshme hartografike dhe hartave moderne me cilësi të lartë (hartat më të mira ishin hartat e kohës sovjetike me cilësi të dyshimtë që shpesh falsifikoheshin), zyrtarët Azerbajxhanas filluan të përdorin Google Maps në rajonin e diskutueshëm prej kohësh Nagorno-Karabakh për të aplikuar kufirin e ri të krijuar nga armëpushimi, duke zhvendosur familjet në fshatra të vegjël në proces. Krahas mjeteve të kompanisë private që përdoreshin për të vizatuar një kufi të ri ndërkombëtar, përdoruesit e Google Maps vunë re se kompania filloi të përditësonte hartat e saj – me sa duket në ndjekje të politikës së saj të “të vërtetës tokësore”, por pa shpjegime të qarta – në favor të Azerbajxhanit përpara se të hynte armëpushimi, pavarësisht se kufijtë nuk kishin ndryshuar ende ligjërisht.
Lexoni: 5 truke që mund t’i përdorni me Google Maps që ua bëjnë jetën më të thjeshtë
Ndërsa secili prej këtyre rasteve mund të mos jetë shkak për alarm individualisht, kolektivisht, ndikimi i Google Maps në çështjet ndërkombëtare është masiv, veçanërisht pasi ndikon në perceptimet e përdoruesve rreth mosmarrëveshjeve të mëdha gjeopolitike, pasi përdoruesit priren të ngatërrojnë kudogjendjen e Google me autoritetin.
Pushtimi rus i Ukrainës do t’i ofronte Google Maps sfidën e tij më të madhe deri më tani – një që do të vinte në pah angazhimin e Google ndaj politikës së saj për të përshkruar “të vërtetën tokësore” me shqetësimet mbi fitoren simbolike të Putinit që do të përfaqësonte njohja nga një kompani kaq e fuqishme amerikane.
Duke njohur fuqinë e saj në skenën botërore, Google duhet të ketë një plan më konkret dhe transparent për mënyrën se si i trajton kufijtë e diskutueshëm në produktin e tij të kudondodhur. E vërteta në terren është se në pasojat e zgjedhjeve të Google në lidhje me përfaqësimet e thella hyjnë mosmarrëveshjet ndërkombëtare të prera në thelbin e nocioneve shekullore të identitetit sovran.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
