Kërkimet e reja zbulojnë pse truri ynë është efektiv në përpunimin e shpejtë të mesazheve të shkurtra
Media digjitale e ditëve të sotme shpërndan mesazhe të shpejta—si njoftimet e telefonit dhe mbishkrimet në video—drejt trurit tonë me një shpejtësi mbresëlënëse, shumë më shpejt se sa e folura. Por a mund t’i përpunojmë këto tekste po aq shpejt sa kuptojmë përmbajtjen vizuale që i shoqëron ato?
Përgjigja duket të jetë “po”, sipas studimeve të reja. Studiuesit kanë zbuluar se kur një fjali e shkurtër shfaqet për një moment, truri ynë e kap strukturën e saj gjuhësore bazë shumë shpejt—në rreth 150 milisekonda, që është afërsisht koha e një hapjeje të syve. “Eksperimentet tona tregojnë se sistemi i kuptimit të gjuhës së trurit mund ta perceptojë gjuhën në mënyrë të ngjashme me skenat vizuale, thelbi i të cilave mund të kuptohet nga një shikim i vetëm,” thotë Liina Pylkkänen, profesore në departamentet e gjuhësisë dhe psikologjisë në Universitetin e New York-ut, e cila udhëhoqi kërkimin, i cili është publikuar në revista si Science Advances dhe Journal of Neuroscience. “Kjo do të thotë që kapaciteti për përpunimin e gjuhës në trurin e njeriut mund të jetë shumë më i shpejtë nga sa mendojmë—në kohën që merr për të dëgjuar një rrokje, truri mund të zbulojë strukturën e një fjalie të shkurtër.” Rritja e përdorimit të postës elektronike, ndjekur nga rrjetet sociale dhe telefonat inteligjentë, ka ndryshuar përvojën tonë të leximit nga një aktivitet reflektiv dhe i ngadaltë në një konsum të shpejtë dhe të copëzuar të përmbajtjes digjitale, me mesazhe të shkurtra që na shfaqen vazhdimisht përmes njoftimeve, platformave online dhe, ndoshta së shpejti, realiteteve të shtuara.
“Ky ndryshim ka bërë të qartë që truri ynë jo vetëm që ka aftësinë të përpunojë instinktivisht mesazhe të shpejta, por edhe të marrë vendime të menjëhershme mbi to—siç është vendimi nëse do të ruajmë ose fshijmë një email apo si të reagojmë ndaj një përditësimi të shkurtër në rrjetet sociale,” shpjegon Pylkkänen. “Por sa mirë i kuptojmë këto mesazhe të shpejta dhe si i menaxhon truri ynë ato? Fakti që truri ynë mund, në një farë mënyre, të kuptojë domethënien e këtyre mesazheve të shpejta nga një shikim i vetëm mund të zbulojë diçka thelbësore rreth potencialit përpunues të sistemit gjuhësor.” Shkencëtarët filluan kërkimin e tyre duke shqyrtuar shpjegimet shkencore aktuale se si kuptojmë gjuhën, të cilat bazohen në modelet e përpunimit të fjali për fjalë. Ata arritën në përfundimin se këto modele nuk shpjegojnë në mënyrë efektive se si truri ynë mund të përpunojë fjali të plota të shfaqura për një moment, në vend të përpunimit të fjalëve një nga një, siç ndodh në të folurën. Për të kuptuar më mirë këtë fenomen, autorët kryen një seri eksperimentesh, duke matur aktivitetin e trurit me magnetoencefalografi ndërsa pjesëmarrësit lexonin lista fjalësh që ishin ose fjali gramatikore (p.sh., infermieret pastrojnë plagët) ose lista fjalësh pa strukturë (p.sh., zemra mushkëri mëlçi). Rezultatet treguan se korteksi i majtë temporal i trurit—që përdoret për kuptimin e gjuhës—fillon të dallojë fjalitë e thjeshta me tre fjalë nga listat e pakoordinuara të fjalëve në rreth 130 milisekonda pas shfaqjes së tyre.
“Kjo shpejtësi sugjeron se kuptimi i fjalive në një vështrim mund të ngjajë me perceptimin e shpejtë të një skene vizuale në vend të procesit të ngadaltë, hap pas hapi, që shoqërojmë me të folurën,” shpjegon Pylkkänen. Shkencëtarët shtojnë se edhe kur një fjali përmban një gabim të marrëveshjes gramatikore, me një shënim të gabuar numri në folje (infermieret pastrojnë plagët), ose nuk ka një kuptim të besueshëm, ky zbulim i shpejtë i strukturës ndodh në korteksin e majtë temporal. “Kjo sugjeron se sinjalet pasqyrojnë zbulimin e strukturës bazë të frazave, por jo domosdoshmërish aspekte të tjera të gramatikës apo kuptimit,” shpjegon Jacqueline Fallon, autore e parë e studimit të publikuar në Science Advances, e cila ishte studiuese në NYU në kohën e punës dhe tani është doktorante në Universitetin e Kolorados.
Lexo edhe:Bisedimet e G20 në Rio bëjnë hapa të rëndësishëm për sigurimin e burimeve financiare për klimën, sipas burimeve
Kërkime të tjera mbi këto sinjale të shpejta në Journal of Neuroscience, të udhëhequra nga studenti i diplomuar në NYU, Nigel Flower, mbështetën më tej këtë ide. Kërkimi tregoi se edhe gabimet e vogla në strukturën e frazave—si ndërrimi i dy fjalëve ngjitur, “të gjithë janë mace të mira”—shkaktojnë një rënie në përgjigjen e shpejtë të trurit. Gabime të tilla të vogla shpesh kalojnë pa u vënë re nga lexuesit. Në fakt, Flower vëzhgoi se rreth 400 milisekonda pas shfaqjes, truri duket se “korrigjon” gabimin, duke e përpunuar fjalinë si të ishte plotësisht gramatikore. “Kjo sugjeron se truri jo vetëm që njeh shpejt strukturën e frazave, por gjithashtu korrigjon automatikisht gabimet e vogla,” shpjegon Flower. “Kjo shpjegon pse lexuesit shpesh nuk vënë re gabimet e vogla—truri i tyre i ka korrigjuar tashmë ato brenda vetes.” Duke shfaqur të gjitha fjalitë për pjesëmarrësit në mënyrë të menjëhershme, në vend që të shfaqeshin një nga një, studiuesit mundën të zbulonin aftësinë e trurit për të identifikuar shpejt strukturën bazë të frazave, edhe kur kuptimi i fjalive ishte i pakuptimtë ose kishte gabime gramatikore që ruanin strukturën e duhur të frazës. “Këto gjetje mund të ofrojnë njohuri të vlefshme mbi aftësitë e brendshme të përpunimit gjuhësor të trurit, të pavarura nga rrjedha e zakonshme sekuenciale e të folurës,” thotë Pylkkänen.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
