Java e punës 4-ditore: Cilat vende e kanë përqafuar dhe si po shkon deri tani?

Bisedat rreth javës katërditore të punës janë rindezur nga pandemia COVID-19, me punëtorët dhe punëdhënësit që rimendojnë rëndësinë e fleksibilitetit dhe përfitimeve në vendin e punës. 

Ideja është e thjeshtë: punonjësit do të punojnë katër ditë në javë, ndërkohë paguhen njësoj dhe fitojnë të njëjtat përfitime, por me të njëjtën ngarkesë pune. 

Prandaj, kompanitë që reduktojnë javën e tyre të punës do të funksionojnë me më pak takime dhe më shumë punë të pavarur. E quajtur si e ardhmja e produktivitetit të punonjësve dhe balancës punë-jetë, mbështetësit për javën katërditore të punës sugjerojnë që kur zbatohet, kënaqësia e punonjësve rritet, dhe po ashtu edhe produktiviteti. 

Sindikatat në të gjithë Europën po bëjnë thirrje që qeveritë të zbatojnë javën katërditore të punës, por cilat vende e kanë përqafuar idenë dhe si po shkon deri tani? 

Lexoni: Kompania amerikane kaloi në një javë pune 4-ditore dhe mesa duket kjo përmirësoi produktivitetin

Belgjika do të prezantojë një javë pune katër-ditore për punonjësit që e dëshirojnë atë 

Muajin e kaluar, punonjësit belgë fituan të drejtën për të kryer një javë të plotë pune në katër ditë, në vend të pesë ditëve të zakonshme, pa humbje rroge.  Punonjësit do të jenë në gjendje të vendosin nëse do të punojnë katër apo pesë ditë në javë, por kjo nuk do të thotë se ata do të punojnë më pak, ata thjesht do të kondensojnë orët e tyre të punës në më pak ditë. 

Kryeministri belg Alexander de Croo shpreson se marrëveshja do të ndihmojë për ta bërë më fleksibël tregun famëkeq të ngurtë të punës në Belgjikë dhe do ta bëjë më të lehtë për njerëzit të kombinojnë jetën e tyre familjare me karrierën e tyre. Ai shtoi gjithashtu se modeli i ri duhet të krijojë një ekonomi më dinamike. 

“Qëllimi është t’u japim njerëzve dhe kompanive më shumë liri për të rregulluar kohën e tyre të punës,” tha ai. “Nëse e krahasoni vendin tonë me të tjerët, shpesh do të shihni se ne jemi shumë më pak dinamikë.” 

Sipas të dhënave të Eurostat, vetëm rreth 71 nga 100 belgë të grupmoshës nga 20 deri në 64 vjeç kanë një punë. Kjo është më pak se mesatarja e eurozonës prej rreth 73 dhe plot 10 pikë përqindje më pak se në vendet fqinje si Holanda dhe Gjermania, referuar tremujorit të tretë 2021. 

Marrëveshja e koalicionit federal prej shtatë partish të vendit ka vendosur një objektiv për një normë punësimi prej 80% deri në vitin 2030. Një objektiv që do të shërbente për të mbuluar pensionet ose për të mbështetur shkurtimet e ardhshme të taksave.  Megjithatë, perspektiva e një jave pune katër-ditore nuk është tërheqëse për të gjithë. 

Disa punonjës me kohë të plotë do të punojnë me të vërtetë ditë shumë të gjata nëse zgjedhin të kondensojnë orët e tyre, dhe të tjerët, si punëtorët me turne, thjesht nuk do të kenë mundësinë e këtij fleksibiliteti. 

Mbretëria e Bashkuar do të nisë një program gjashtë-mujor në qershor 

Një program pilot gjashtë-mujor, i nisur në janar, po rekruton kompani për të studiuar ndikimin e orëve më të shkurtra të punës në produktivitetin e bizneseve dhe mirëqenien e punëtorëve të tyre, si dhe ndikimin në mjedis dhe barazinë gjinore. 

Rreth 30 kompani janë regjistruar deri më tani për programin, i cili fillon në qershor të këtij viti dhe drejtohet nga studiues në Universitetet e Kembrixhit dhe Oksfordit dhe Kolegjin e Bostonit, si dhe grupet jofitimprurëse të advokimit 4 Day Week Global, 4 Day Week UK Campaign në Mbretërinë e Bashkuar dhe instituti i mendimit Autonomia në Mbretërinë e Bashkuar. 

Sipas reformës, punonjësit do të lejohen të punojnë deri në 9.5 orë në ditë – ekuivalente nga 9 e mëngjesit deri në 6.30 pasdite – që do të thotë se ata do të jenë në gjendje të zvogëlojnë një javë pune në katër ditë më të gjata. 

Kjo mund të zgjatet më tej në një ditë 10-orëshe përmes një marrëveshje sindikale në vendin e punës. 

Projekti pilot në MB është një nga disa në mbarë botën që drejtohet nga 4 Day Week Global, i cili mbron javën më të shkurtër. 

“Programe të ngjashme janë vendosur të fillojnë në SHBA dhe Irlandë, me të tjera të planifikuara për Kanadanë, Australinë dhe Zelandën e Re”, tha Joe Ryle, drejtor i Fushatës së Javës 4 Ditore në Mbretërinë e Bashkuar. 

Lexoni: Java e punës 4-ditore. Sipas provave në Islandë rezulton të jetë një sukses i jashtëzakonshëm

Skocia dhe Uellsi për t’iu bashkuar lëvizjes globale në rritje 

Në Skoci, një provë do të fillojë në vitin 2023, ndërsa Uellsi po konsideron gjithashtu një provë. Vendimi ishte kulmi i një premtimi të fushatës së bërë nga Partia Kombëtare Skoceze (SNP) në pushtet. 

Punëtorëve do t’u zvogëlohen orët me 20%, por nuk do të pësojnë asnjë humbje në dëmshpërblim.  SNP do të mbështesë kompanitë pjesëmarrëse me rreth 10 milionë paund (11.8 milionë euro). 

Qeveria vuri në dukje një sondazh të fundit të kryer nga instituti skocez IPPR në Skoci, i cili tregoi se 80% e njerëzve që iu përgjigjën idesë ishin shumë pozitivë ndaj nismës. Të anketuarit thanë se programi do të përmirësonte shumë shëndetin dhe lumturinë e tyre. 

Skocia vuri në dukje Islandën dhe rezultatet e saj të forta si një arsye të madhe për të shfrytëzuar një shans me javën katër-ditore të punës. 

Disa biznese skoceze kanë filluar tashmë javët e tyre të shkurtuara të punës, me UPAC Group. me bazë në Glasgow, duke thënë se punonjësit e saj do të gëzojnë një javë katër-ditore me të njëjtën pagë pasi të kenë një program të suksesshëm pilot. 

Në Uells, Sophie Howe, Komisionerja për Gjeneratat e Ardhshme, i ka bërë gjithashtu thirrje qeverisë të prezantojë një provë të ngjashme katër-ditore në javë pune, të paktën në sektorin publik. 

Islanda: Një nga liderët në javën e punës katër-ditore 

Midis 2015 dhe 2019, Islanda kreu projektin pilot më të madh në botë të një jave pune 35 deri në 36 orë pa asnjë thirrje për një ulje proporcionale të pagave. Rreth 2,500 njerëz morën pjesë në fazën e testimit. 

Për të siguruar kontrollin e cilësisë, rezultatet u analizuan nga grupi britanik i mendimit Autonomy dhe Shoqata Islandeze jofitimprurëse për Qëndrueshmëri dhe Demokraci (ALDA). 

Projekti pilot u quajt një sukses nga studiuesit dhe sindikatat islandeze që negociuan për një reduktim të orarit të punës. 

Studimi çoi gjithashtu në një ndryshim të rëndësishëm në Islandë, me gati 90% të popullsisë tani që ka reduktuar orët e punës ose akomodime të tjera. 

Studiuesit zbuluan se stresi dhe burnout i punëtorëve u pakësuan dhe kishte një përmirësim në ekuilibrin jetë-punë. Megjithatë, jo çdo qeveri e ndau suksesin e Islandës me javën e punës katër-ditore. 

Reagimet e përziera të Suedisë ndaj javës katër-ditore 

Në Suedi, një javë pune katër-ditore me pagesë të plotë u testua në vitin 2015 me rezultate të përziera. Propozimi ishte që të provoheshin ditët e punës gjashtë-orëshe në vend të atyre tetë-orëshe pa humbje page, por jo të gjithë ishin të kënaqur me idenë e shpenzimit të parave në testim. Edhe partitë e majta menduan se do të ishte shumë e shtrenjtë për ta zbatuar këtë në shkallë të gjerë. 

Por, rezultate pozitive u vunë re brenda njësisë së ortopedisë së një spitali universitar, i cili kaloi 80 infermierë dhe mjekë në një ditë pune gjashtë orëshe dhe punësoi staf të ri për të kompensuar kohën e humbur. Përgjigja e stafit mjekësor ishte pozitive, por edhe eksperimenti u përball me shumë kritika dhe nuk u rinovua. 

Megjithatë, disa kompani, si prodhuesi i makinave Toyota, zgjodhën të mbanin orët e reduktuara për punëtorët e tyre. Firma e makinave kishte vendosur ta bënte këtë për mekanikët 10 vite më parë dhe i qëndroi vendimit të saj. 

Finlanda nuk ka prezantuar një javë pune katër-ditore, pavarësisht pretendimeve të përhapura 

Në fillim të këtij viti, vendi i Europës Veriore tërhoqi vëmendje me titujt e ndërkombëtarë, ku thuhej se shkurtoi orët e punës në mënyrë dramatike. 

Qeveria finlandeze dyshohet se donte të prezantonte një javë pune katër-ditore, si dhe një ditë gjashtë-orëshe. 

Megjithatë, rezultoi se ky ishte një lajm i rremë, të cilin qeveria më pas duhej ta rregullonte. Kryeministrja aktuale Sanna Marin postoi në Twitter në lidhje me idenë në Gusht 2019, por ajo nuk është përfshirë në axhendën e qeverisë. 

Fillesat gjermane eksperimentojnë javën më të shkurtër të punës 

Gjermania është shtëpia e një prej javëve mesatare më të shkurtra të punës në Europë. Sipas Forumit Ekonomik Botëror, java mesatare e punës është 34.2 orë. Megjithatë, sindikatat po bëjnë thirrje për ulje të mëtejshme të orarit të punës. 

Vitin e kaluar, IG Metall, sindikata më e madhe e vendit, bëri thirrje për javë më të shkurtra pune, duke argumentuar se kjo do të ndihmonte në ruajtjen e vendeve të punës dhe shmangien e pushimeve nga puna. 

Sipas një sondazhi të Forsa, 71% e njerëzve që punojnë në Gjermani do të dëshironin të kishin mundësinë të punonin vetëm katër ditë në javë. Pak më shumë se tre të katërtat e të anketuarve thanë se janë mbështetës që qeveria të eksplorojë futjen e mundshme të një jave katër-ditore. Ndër punëdhënësit, më shumë se dy nga tre e mbështetën këtë. 

Një shumicë e konsiderueshme (75%) besojnë se një javë katër-ditore do të ishte e dëshirueshme për punonjësit, me një shumicë (59%) që mendojnë se duhet të jetë e arritshme edhe për punëdhënësit. 

Pothuajse gjysma e punëdhënësve (46%) thanë se e shohin testimin e një jave katër-ditore në mjedisin e tyre të punës si “të realizueshme”. 

Megjithatë, nëse një masë e tillë do të zbatohet apo do të diskutohet, mbetet ende për t’u parë. Deri më tani, janë kryesisht ndërmarrjet startup më të vogla që po eksperimentojnë me një javë më të shkurtër pune. 

Japonia hyn në javën e punës katër-ditore 

Në vende të tjera si Japonia, janë kompanitë më të mëdha që po hyjnë në këtë territor, pas njoftimit të qeverisë japoneze në vitin 2021 për një plan për të arritur një ekuilibër më të mirë punë-jetë në të gjithë vendin.  Ka disa arsye që kjo mund të jetë e mirë për vendin, ku vdekja nga puna e tepërt merr shumë jetë. 

Stafi që punon me orë shtesë shpesh mund të sëmuret për shkak të punës së tepërt ose të shkojë në vetëvrasje. Në vitin 2019, gjiganti i teknologjisë Microsoft eksperimentoi me modelin duke u ofruar punonjësve fundjavë tre-ditore për një muaj. 

Lëvizja rriti produktivitetin me 40% dhe rezultoi në punë më efikase. 

Spanja do të nisë një fazë prove 

Spanja po ndjek gjithashtu drejtimin e Japonisë, me partinë e vogël të krahut të majtë Más País që njoftoi në fillim të këtij viti se qeveria kishte rënë dakord me kërkesën e tyre për të nisur një program pilot modest të një jave pune katër-ditore për kompanitë e interesuara për idenë. 

Rreth 6000 punonjës të 200 kompanive të vogla dhe të mesme do të mund të zgjasin fundjavën me një ditë me pagesë të plotë. 

Bisedimet janë zhvilluar që atëherë, ndërsa takimi i radhës pritet të zhvillohet në javët në vijim. 

“Me javën katër-ditore të punës (32 orë), ne po hyjmë në debatin e vërtetë të kohës sonë,” shkroi Iñigo Errej i Más País në Twitter. “Është një ide, koha e së cilës ka ardhur”. 

Faza e provës do të zgjasë të paktën një vit, por ende nuk është e qartë se kur do të fillojë. 

Unilever aktualisht po provon javën më të shkurtër të punës në Zelandën e Re 

Ndërkohë, në Zelandën e Re, 81 punonjës që punojnë për gjigantin e mallrave të konsumit Unilever po marrin pjesë aktualisht në një provë njëvjeçare të një jave pune katër-ditore me pagesë të plotë. 

“Qëllimi ynë është të matim performancën në rezultat, jo në kohë. Ne besojmë se mënyrat e vjetra të punës janë të vjetruara dhe nuk janë më të përshtatshme për qëllimin,” tha Nick Bangs, Drejtor Menaxhues i Unilever Zelanda e Re. 

Nëse eksperimenti rezulton i suksesshëm, thuhet se do të shtrihet në vende të tjera. 

Lexoni: Zelanda e Re drejt hapjes, propozohet java e punës 4-ditore

Interes i madh në SHBA dhe Kanada 

Sipas një sondazhi nga shitësi i softuerëve cloud Qualtrics, 92% e punëtorëve amerikanë janë në favor të shkurtimit të javës së punës, edhe nëse kjo do të thotë të punosh me orë më të gjata. Punonjësit e anketuar përmendën përmirësimin e shëndetit mendor dhe rritjen e produktivitetit si përfitime të perceptuara. 

Tre nga katër punonjës (74%) thonë se do të ishin në gjendje të kryenin të njëjtën sasi pune në katër ditë, por shumica (72%) thonë se do t’u duhej të punonin më shumë orë në ditët e punës për ta bërë këtë. 

Në Kanada, hulumtimi nga agjencia globale e punësimit Indeed zbuloi se 41% e punëdhënësve kanadezë po shqyrtojnë oraret alternative hibride dhe stilet e reja të punës, pas pandemisë COVID-19. 

Sondazhi i Indeed me 1000 punëdhënës të punonjësve të zyrës në Kanada zbuloi se 51% e kompanive të mëdha me 500+ punonjës do të kishin “të ngjarë të zbatonin javët e punës 4-ditore”. 

63% e organizatave të mesme me 100-500 anëtarë të stafit thonë se do të ishin të përgatitur për të zbatuar një javë më të shkurtër pune. 

Sipas një raporti të ri nga Maru Public Opinion, shumica e punëtorëve kanadezë me kohë të plotë (79%) ishin gjithashtu të gatshëm të shkurtonin javën e tyre pesë-ditore të punës në katër ditë. 

Në përgjithësi, java e punës katër-ditore duket se ngadalë, por me siguri po fiton tërheqje në të gjithë globin, por nëse qeveritë do ta miratojnë përfundimisht idenë, mbetet për t’u parë. 

/EN