Pandemia e COVID ka nxjerrë në dritë pabarazitë e theksuara të udhëtimit. Kur bota ra në një ndalesë të menjëhershme, shumica e planeve të udhëtimit u hodhën poshtë, dhe shpresa humbi ndërsa ne të gjithë ishim të mbyllur brenda kufijve tanë. Por mes kaosit global dhe konfuzionit të rregullave diferencuese për udhëtimin, udhëtarët me rrezik të lartë u futën në destinacione udhëtimi të goditura fort, duke vënë veten në rrezik, si dhe popullsinë e destinacionit, dhe përsëri, popullsinë e tyre të origjinës pas kthimit. Por jo të gjithë qytetarëve dhe jo të gjitha vendeve iu dhanë të njëjtat rregulla se kush mund të udhëtonte dhe kush mund të vizitonte. Kjo mospërputhje e dukshme ka hedhur në qendër të vëmendjes një tjetër pabarazi udhëtimi: liria e lëvizjes nuk është dhe nuk ka qenë kurrë e barabartë. Dhe kjo për shkak të “pasurisë” së pasaportës së çdo vendi.
Çfarë e bën një pasaportë “të pasur” apo “të varfër”?
Një pasaportë zyrtare e lëshuar nga qeveria e një qytetari shërben për të “certifikuar identitetin dhe shtetësinë e mbajtësit dhe i jep të drejtën të udhëtojë nën mbrojtjen e saj për në dhe nga vendet e huaja”. Por pavarësisht përkufizimit të pranuar botërisht, jo të gjitha pasaportat funksionojnë nën të njëjtat privilegje. Një pasaportë “e varfër” është një dokument identifikimi i dobët globalisht, ku udhëtimi kufizohet në disa territore të huaja pa viza. Por një pasaportë “e pasur” është një anije e fuqishme ndërkombëtare e lëvizjes për të cilën mbajtësit mund të kenë akses në shumicën e territoreve të huaja pa viza.
Lexoni: Sa vlen pasaporta shqiptare?!
Hyrja pa viza, ose hyrja në një vend pa pasur nevojë të paguani një taksë, është në thelb e dobishme. Sa më shumë vende, ku një mbajtës i pasaportës mund të ketë akses pa viza, aq më e vlefshme ose më e “pasur” është ajo pasaportë. Vendet fitojnë statusin e pasaportave “të pasura” për shkak të politikave të tyre të jashtme, marrëveshjeve të tregtisë ndërkombëtare dhe pasurisë ekonomike. Strukturat aktuale ndërkombëtare në vend favorizojnë vendet e pasura, sepse ato kanë muskujt financiarë për të vazhduar marrjen e burimeve dhe aseteve të reja. Ky sistem i padrejtë krijon një hendek thelbësor të polarizuar midis mbajtësve të pasaportave të vendeve të zhvilluara dhe atyre në zhvillim.
Pse çmimet e vizave janë thelbësisht të ndryshme në varësi të vendit të origjinës?
Në shumicën e rasteve, kostoja e marrjes së një vize është më e shtrenjtë për një mbajtës të pasaportës “të varfër” në krahasim me një mbajtës të pasaportës “të pasur”. Sipas një studimi të vitit 2020 nga Ettore Recchi dhe Emanuel Deutschmann, “Njerëzit në Azinë Jugore paguajnë për viza mesatarisht tre herë më shumë sesa europianët perëndimorë kur udhëtojnë jashtë vendit. Kur analizohet se sa kohë duhet të punojë një individi për të marrë një vizë, studimi tregon në vende të ndryshme në zhvillim, “më shumë se 10 ditë të ardhura kërkohen për të aplikuar për një vizë turistike”.
Në të kundërt, vendet e zhvilluara shpesh përjashtohen nga tarifat e vizave për shkak të marrëveshjeve tregtare mes tyre. Për shembull, SHBA-ja ka një program për heqjen e vizave, i cili “lejon qytetarët e vendeve pjesëmarrëse” – kryesisht europiane, australiane dhe disa vende aziatike dhe të Amerikës së Jugut – të udhëtojnë në Shtetet e Bashkuara për 90 ditë pa vizë. Vendet europiane që janë pjesë e Bashkimit Europian kanë akses pa viza në çdo territor brenda Zonës Shengen.
Çfarë roli ka monedha me këtë?
Zhvlerësimi i monedhës brenda vendeve në zhvillim (shpesh i shkaktuar nga inflacioni i lartë dhe varësia nga ndihma e huaj) kontribuon në kostot ndaluese të vizave të udhëtimit. Ekonomitë në zhvillim kryesisht kanë monedha më të dobëta në krahasim me ekonomitë e zhvilluara. Jefry Frieden, profesor i qeverisë në Universitetin e Harvardit, shkruan në Harvard International Review se monedhat e dobëta i bëjnë “mallrat kombëtare relativisht të lira për të huajt”. Prandaj, një mbajtës i pasaportës “së pasur” mund të vizitojë një vend me një monedhë më të dobët dhe të blejë mallra më lirë se në vendin e tij. Kjo është arsyeja pse shumë udhëtarë nga Europa dhe Amerika e Veriut shpesh zgjedhin të udhëtojnë me një buxhet në Azinë Juglindore. Të bësh këtë është relativisht e lirë dhe e përballueshme për ta, sepse monedhat e tyre perëndimore janë më të forta. Anasjelltas, udhëtarët nga vendet me monedhë “të dobët” do të gjejnë kosto në shtetet me monedhë të fortë shumë më të shtrenjta.
Monedhat e dobëta i mbajnë konsumatorët vendas “më të varfër, më pak të aftë për të blerë mallra”. Një monedhë e dobët është një nga disa faktorë që në fund të fundit shkakton varfëri dhe pengon rritjen financiare të popullsisë së saj vendase. Kombinuar me shpenzimet e shtuara të vizave, mbajtësit e pasaportave “të varfër” pësojnë pengesa të lindura financiare për shkak të monedhës “të dobët” kur bëhet fjalë për udhëtimet.
Pse fluturimet janë kaq të shtrenjta për mbajtësit e pasaportave “të varfër”?
Fluturimet janë shpesh më të shtrenjta brenda kontinenteve me vendet në zhvillim. Për shembull, është më e shtrenjtë të fluturosh brenda Afrikës sesa jashtë Afrikës. Një raport i Shoqatës Afrikane të Linjave Ajrore përfundon se “shuma mesatare e taksave dhe tarifave për pasagjerët tranzit në Afrikë është 36,02 dollarë krahasuar me 17,55 dollarë në Europë dhe 6,24 dollarë në Lindjen e Mesme”. Udhëtimi brenda-afrikan shpesh është më i shtrenjtë për afrikanët sesa udhëtarët nga kontinente të tjera. Kjo e bën udhëtimin në mbarë kontinentin një objektiv jorealist dhe jopraktik për shumicën dërrmuese të afrikanëve.
Cilat pasaporta duan më shumë?
Interpoli beson se “pasaporta juaj është një armë”. Edhe pse një pasaportë është vetëm një mjet dokumentacioni, ajo mund të përdoret për qëllime të mira dhe të këqija. Qëllimet e mira përfshijnë udhëtimin duke përdorur dokumentacionin ligjor të identifikimit. Qëllimet e këqija përfshijnë udhëtimin me motive të liga në rrethana të liga. Nëse një individi humbet pasaportën e tij, ai është i ndjeshëm ndaj vjedhjes së identitetit, i cili hapet ndaj një morie krimesh. Meqenëse pasaportat “e pasura” ofrojnë më shumë lëvizje me më pak kufizime dhe kosto, ato janë më të vlefshme për t’i shërbyer veprimtarisë kriminale, dhe kështu më të ndjeshme ndaj vjedhjes dhe përdorimit për qëllime të liga. Nëse disa pasaporta janë më të vlefshme, ato ofrojnë më shumë pasuri dhe burime për mbajtësin.
Privilegji i Rezidencës dhe Efekti në Udhëtimin Botëror
Neni 13 i Deklaratës së OKB-së për të Drejtat e Njeriut deklaron se “Çdokush ka të drejtë të largohet nga çdo vend, duke përfshirë edhe vendin e tij, dhe të kthehet në vendin e tij”.
Por udhëtimi mbetet një luks i çmuar dhe shumë i lakmuar që favorizon ekonomitë e zhvilluara. Pasaportat “e pasura” janë bërë një simbol i qetë i statusit shoqëror dhe lirisë personale. Mbajtësit e pasaportave të pasura vazhdojnë të lulëzojnë në udhëtime ndërsa udhëtarët me mbajtës të pasaportave “të varfëra” duhet të punojnë shumë më shumë për të udhëtuar, ndonjëherë edhe brenda kontinentit. Udhëtimi mbetet një ëndërr joreale për shumicën e botës në zhvillim për shkak të kostove të larta të fluturimeve, vizave dhe akomodimit.
Lexoni: Nuk është më Singapori, ja cili është shteti me pasaportën më të fuqishme në botë
Pasaportat janë një tjetër pabarazi pasurie që ekziston midis ekonomive të zhvilluara, ekonomive në tranzicion dhe ekonomive në zhvillim. Ky sistem i padrejtë vazhdon të favorizojë mbajtësit e pasaportave “të pasura”, të cilët mund të udhëtojnë lehtësisht dhe me çmim të ulët në kurriz të mbajtësve të pasaportave “të varfëra”, të cilët shumë shpesh e perceptojnë udhëtimin si një hobi borgjez dhe jo si një qëllim të arritshëm.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
