Emri i Maqedonisë u citua rrallë në kabinat e kompanive të teknologjisë së lartë apo në redaksitë e lajmeve, para zgjedhjes së Donald Trump si president i SHBA-së në vitin 2016. Por falë një grushti adoleshentësh të teknologjisë maqedonase dhe bizneseve të lajmeve të tyre të suksesshme online, kredencialet IT të vendit kanë filluar të vihen re.
Ndërsa republika e vogël e Ballkanit prej 2 milionë banorësh nuk ka përdorur ende fenomenin e lajmeve të rreme, si një mjet marketingu, Invest Macedonia – agjencia shtetërore e promovimit të investimeve – dëshiron të tërheqë investitorët të cilët mund të ofrojnë prodhuesit e saj të rinj të lajmeve të rreme dhe qytetarët e tjerë të papunë që punojnë si programues softueri.
Shpresat e mëparshme të rritjes së investimeve të teknologjisë në Maqedoni kanë qenë zhgënjyese.
Hulumtimet e publikuara në shkurt treguan se ndërsa qeveria ka shkurtuar taksat dhe burokracinë gjatë një periudhe 10-vjeçare për të joshur investitorët, objektivat e Investimeve të Huaja Direkte nuk janë përmbushur.
Sipas Rrjetit Ballkanik të Hulumtimeve Investiguese (BIRN), gati një e treta e investimeve të huaja të shpallura gjatë kësaj periudhe nuk janë materializuar. Në total, vetëm rreth 20,000 vende pune u krijuan nga 60,000 që ishin premtuar. Në IT – sektori më i mbipopulluar – vetëm 10 nga 15 investimet e premtuara janë realizuar.
Zyrtarët thonë se është bërë përparim, sidomos në parashikimet e para optimiste.
“Ajo që ndryshoi pas vitit 2007 ishte se çdo investitor që kërkon burime në Europën Lindore do të merrte në konsideratë të paktën Maqedoninë”, thotë Aleksandar Klashninoski, i cili ka punuar me Invest Macedonia, kur agjencia nisi një shtytje të madhe të marketingut në fund të viteve 2000. “Kjo nuk kishte ndodhur më parë.”
Popullsia e Maqedonisë është e vogël, në krahasim me shtete të tjera, që janë anëtare të BE-së, si Rumania, e cila ofron shërbime programimi për kompanitë e mëdha të teknologjisë si Microsoft. Por investitorët në shkallë më të vogël – siç janë zhvilluesit e programeve të sigurimeve në Mbretërinë e Bashkuar S4i – thonë se janë të kënaqur me vendimin e tyre për të vendosur stafin në Maqedoni.
“Kam shqyrtuar një sërë vendesh në Europë dhe kam zgjedhur Shkupin për shkak të lehtësisë së krijimit të një filiali të huaj, një fuqi punëtore e përshtatshme dhe e aftë dhe natyrisht modeli i kostos”, thotë Jools Goringe, i cili drejton një ekip prej 25 personash në S4i, Zyra e Shkupit.
Avantazhet e investimeve të vendit bazohen në katër elemente: taksat dhe pagat shumë të ulëta, angazhimin politik të nivelit të lartë dhe reduktimin e burokracisë. Ajo u hartua nga qeveria konservatore VMRO-DPMNE e ish-kryeministrit Nikola Gruevski, i cili shkurton normat e taksave të korporatave në 10% dhe filloi fushatën e marketingut që synonte investitorët e huaj.
Shumë investues nuk paguajnë pothuajse asnjë taksë të korporatave apo të ardhurave në Maqedoni, falë zonave të veçanta ekonomike të parashikuara për projekte të zonës së gjelbër. Ato gjithashtu përfitojnë nga subvencione bujare të shtetit.
Paga maqedonase mesatare është 502 euro bruto në muaj, që do të thotë se puna e lirë është një nga pikat e forta shitëse. “Ne ofruam punë me cilësi europiane me çmime kineze”, – thotë z. Klashninoski.
Në vendet e tjera të Europës Lindore, investimet e vogla midis 10 deri në 30 milionë euro nuk do të marrin mbështetje direkte të kryeministrit – siç janë takimet personale të nivelit të lartë dhe ofertat e diskutimeve në rast vështirësish -, por kjo ndodh në Shkup.“Kjo është ajo që na veçon dhe është e sigurt për investitorët,” shton z. Klashninoski.
Qeveria gjithashtu nisi një ofensivë derregulimi, duke përdorur një komitet të specializuar për të përmirësuar kodet ligjore për t’i sjellë ato në përputhje me kriteret e raportit vjetor të Bankës Botërore për Lehtësinë e Të bërit Biznes.
Maqedonia u rendit e dhjeta në listën e 2016-s, një rezultat mahnitës. Kjo ngriti vetullat dhe shtoi skepticizmin rreth sistemit të vlerësimit, i cili regjistron ndryshimet formale rregullatore, por jo përvojat aktuale të kompanive në mjediset e botës reale.
Tekstilet dhe pjesët e automobilave mbeten eksportet kryesore të vendit. Ndryshe nga investitorët e mëdhenj të prodhimit si Xhonson Matthey, i cili punëson qindra në prodhimin e katalizatorëve të emisioneve për makina, investimi i teknologjisë që ka ardhur në Maqedoni ka qenë modest.
Musala Soft, një kompani bullgare softuerike që ishte ndër investitorët më të mëdhenj të huaj, ende po punon për të arritur objektivin e saj që në vitin 2019 të realizojë investime prej 20 milionë eurosh dhe 300 vende pune. Deri në fund të vitit 2016, kompania kishte investuar vetëm 142,755 € dhe kishte punësuar 88 persona.
Ka pasur progres të caktuar, thotë Aleksandar Janev, një nga autorët e raportit të BIRN-it për investimet. Por transformimi i vendit, një vend kandidat për NATO dhe anëtarësim në BE, në një Silicon Valley Ballkanike nuk ka gjasa të ndodhë brenda natës: “Për vite me radhë qeveria është përpjekur të tregojë se Maqedonia është parajsë e investitorëve”, thotë ai. “Është shumë e lehtë për ata të mburren dhe të njoftojnë miliona euro investime, por investimi i vërtetë është shumë më i vogël”.
Rritja e niveleve të IHD-ve do të jetë një detyrë për qeverinë e re të Maqedonisë, e cila më në fund mori detyrën në maj pas zgjedhjeve të dhjetorit. Qeveria e re do të duhet të rivendosë besimin pas një krize dyvjeçare politike të shkaktuar nga pretendimet për abuzimet e qeverisë historike që nxitën ndërmjetësimin ndërkombëtar dhe investitorët e pazgjidhur.
Janev thotë: “Tani kemi nevojë për stabilitetin politik që do të tërheqë investitorët dhe punët që do të ndalojnë shumë emigrantë të rinj”.
/Monitor
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
