Në skajin verior të Rub al-Khali, ka sekrete të varrosura në rërë. Shkretëtira e madhe prej 250.000 miljesh katrorë (650.000 kilometra katrorë) në Gadishullin Arabik njihet si “Lagjja e zbrazët”. Për shumicën, ato duken të pafundme dhe të pamposhtura nga dora e njeriut.
Por, jo për inteligjencën artificiale.
Studiuesit në Universitetin Khalifa në Abu Dhabi kanë zhvilluar një zgjidhje të teknologjisë së lartë për të kërkuar zona të mëdha dhe të thata për vende të mundshme arkeologjike.
Tradicionalisht, arkeologët përdorin studime tokësore për të zbuluar vendet e mundshme me interes, por kjo mund të marrë kohë dhe është e vështirë në terrene të ashpra si shkretëtira. Vitet e fundit, sensori në distancë duke përdorur imazhe satelitore optike nga vende si Google Earth ka fituar popullaritet në kërkimin e zonave të mëdha për veçori të pazakonta, por në shkretëtirë, stuhitë e rërës dhe pluhurit shpesh errësojnë tokën në këto imazhe, ndërsa modelet e dunave mund ta bëjnë të vështirë për të zbuluar vendet e mundshme.
“Ne kishim nevojë për diçka për të na udhëhequr dhe fokusuar kërkimin tonë,” thotë Diana Francis, një shkencëtare atmosferike dhe një nga studiuesit kryesorë në projekt.
Asnjëra teknologji nuk është e re: imazhet SAR janë përdorur që nga vitet 1980 dhe mësimi i makinerive ka fituar tërheqje në arkeologji. Por, përdorimi i të dyjave së bashku është një aplikim i ri, thotë Francis dhe sipas njohurive të saj, është i pari në arkeologji. Ajo trajnoi algoritmin duke përdorur të dhëna nga një vend tashmë i njohur për arkeologët: Saruq Al-Hadid, një vendbanim me dëshmi të aktivitetit 5000 vjeçar që është ende duke u zbuluar në shkretëtirën jashtë Dubait.
“Pasi u trajnua, na dha një tregues të zonave të tjera të mundshme afër që ende nuk janë gërmuar,” thotë Francis.
Ajo shton se teknologjia është e saktë deri në 50 centimetra dhe mund të krijojë modele 3D të strukturës së pritshme që do t’u japë arkeologëve një ide më të mirë të asaj që është varrosur më poshtë.
Në bashkëpunim me Dubai Culture, organizatën qeveritare që menaxhon site-in, Francis dhe ekipi i saj kryen një studim tokësor duke përdorur një radar depërtues në tokë, i cili “përsëriti atë që sateliti mati nga hapësira”, thotë ajo.
Tani, Dubai Culture planifikon të gërmojë zonat e identifikuara rishtazi dhe Francis shpreson se teknika mund të zbulojë më shumë thesare arkeologjike të varrosura në të ardhmen.
Lexo edhe: Sipas një studimi një në tre fëmijë rezulton të jenë miop
Përdorimi i imazheve SAR nuk është i zakonshëm në arkeologji, për shkak të kostos dhe kompleksitetit të tij. Por, përdorimi i tij për të identifikuar vendet e varrosura është “me të vërtetë emocionuese”, thotë Amy Hatton, një studente doktorature në Institutin Max Planck për Gjeoantropologjinë, e cila po hulumton modele të të mësuarit të thellë për të zbuluar strukturat arkeologjike në Arabinë Saudite veriperëndimore. Hatton vëren se, duke përdorur imazhet SAR, të cilat anashkalojnë problemin e shpërndarjes së dritës nga grimcat e pluhurit, Francis dhe ekipi i saj zgjidhën detaje teknike që e bëjnë të vështirë sensorin në distancë në rajonet e shkretëtirës.
Mësimi i makinerisë po gjen gjithnjë e më shumë aplikime në arkeologji, megjithëse jo të gjithë studiuesit janë të ngazëllyer për këtë.
“Ka dy sisteme të dallueshme besimi,” thotë Hugh Thomas, një pedagog i arkeologjisë në Universitetin e Sidneit dhe bashkëdrejtor i projektit prehistorik të gërmimeve AlUla dhe Khaybar në Arabinë Saudite. Nga njëra anë, njerëzit po ndjekin zgjidhje teknologjike si AI për të identifikuar faqet, nga ana tjetër, ata që besojnë se ju duhet një “sy i trajnuar arkeologjik” për të identifikuar strukturat, shpjegon ai.
Ndërsa teknologjia mund të ndihmojë në identifikimin dhe monitorimin e vendeve arkeologjike, veçanërisht ato të kërcënuara nga ndryshimet e përdorimit të tokës, ndryshimet klimatike dhe plaçkitjet, Thomas është i kujdesshëm ndaj mbështetjes së tepërt në të.
“Mënyra se si do të doja të përdorja këtë lloj teknologjie është në zona që ndoshta nuk kanë, ose kanë një probabilitet shumë të ulët të vendeve arkeologjike, duke i lejuar studiuesit të përqëndrohen më shumë në zona të tjera ku ne presim që të gjenden më shumë,” thotë Thomas.
Testi i vërtetë i teknologjisë do të ndodhë muajin e ardhshëm kur të fillojnë gërmimet në kompleksin Saruq Al Hadid, prej të cilit vetëm rreth 10% është zbuluar në një sipërfaqe prej 2.3 miljesh katrorë (6.2 kilometra katrorë), sipas Dubai Culture. Nëse arkeologët gjejnë strukturat që ka parashikuar algoritmi, Dubai Culture planifikon të përdorë teknologjinë për të zbuluar më shumë vende.
Francis dhe ekipi i saj publikuan një punim mbi gjetjet e tyre vitin e kaluar dhe ata po vazhdojnë të trajnojnë algoritmin e mësimit të makinerive për të përmirësuar saktësinë, përpara se të zgjerojnë përdorimin e tij.
“Ideja është që të eksportohet teknologjia në zona të tjera, veçanërisht në Arabinë Saudite, Egjipt, ndoshta edhe në shkretëtirat në Afrikë”, thotë ajo.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
