Miliarda baktere, kërpudha dhe viruse jetojnë në sipërfaqen e trupit. Sapo është filluar të kuptohet roli jetësor që ato luajnë në shëndetin dhe mirëqenien e njeriut.
Nëse zmadhoni çdo centimetër katror të lëkurës në trupin tuaj do të gjeni midis 10,000 deri në një milion baktere që jetojnë atje. Trupi juaj është i mbuluar nga një ekosistem mikrobial i gjallë. Shumë e neveritshme, apo jo?
Ka prova në rritje se mikrobiota e lëkurës në fakt luan një rol vendimtar për të qenë i shëndetshëm dhe sjell një sërë përfitimesh të tjera befasuese. Mund të keni dëgjuar tashmë për mikrobiomën e zorrëve, ekosistemin e mikrobeve që banojnë në zorrët tuaja. Është vërtetuar mirë se shumëllojshmëria e këtij koleksioni të baktereve, kërpudhave, viruseve dhe organizmave të tjerë njëqelizorë luan një rol të rëndësishëm në një sërë sëmundjesh, nga diabeti tek astma dhe madje edhe depresioni. Por, rezulton se autostopët mikrobikë në lëkurë mund të jenë po aq të mirë, duke ofruar linjën e parë të mbrojtjes kundër çdo patogjeni që mund të jetë mjaft i pafat për t’u vendosur në sipërfaqen e trupit. Ato gjithashtu ndihmojnë në zbërthimin e disa prej kimikateve që hasen në jetën e përditshme dhe luajnë një rol të rëndësishëm në zhvillimin e sistemit imunitar.
Mikrobioma e lëkurës është e dyta, vetëm pas zorrëve, kur bëhet fjalë për diversitetin bakterial. Kjo është mjaft befasuese nëse mendoni për këtë. Krahasuar me habitatet e sigurta, të ngrohta dhe të lagështa të gojës ose zorrëve, lëkura është një vend mjaft jomikpritës.
“Lëkura është një mjedis shumë armiqësor në krahasim me zonat e tjera të trupit,” thotë Holly Wilkinson, pedagoge në Mbretërinë e Bashkuar.
“Është e thatë, shterpë dhe shumë e ekspozuar ndaj elementeve. Bakteret që jetojnë atje kanë evoluar gjatë miliona viteve për të përballuar këto presione.”
Dhe ky bashkëevolucion ka sjellë shumë përfitime. Jo të gjitha pjesët e lëkurës janë gjithashtu të kolonizuara në mënyrë të barabartë. Bakteret në fakt, mund të jenë çuditërisht marramendëse se ku duan të jetojnë. Merrni një letër dhe vendoseni përgjatë ballit, hundës ose shpinës dhe do të zbuloni se këto zona janë të mbushura me Cutibacterium, një gjini bakteresh që ka evoluar për të ushqyer sebumin e yndyrshëm të prodhuar nga qelizat e lëkurës për të ndihmuar në hidratim dhe mbrojnë shtresën e jashtme të trupit. Merrni një mostër nga sqetulla dhe me siguri do të gjeni shumë Staphylococcus dhe Corynebacterium. Shikoni midis gishtërinjve dhe do të gjeni një bollëk të specieve Propionibactrium. Zonat e thata të lëkurës, të tilla si krahët dhe këmbët, janë veçanërisht të papërshtatshme për bakteret, dhe kështu bakteret këtu nuk priren të qëndrojnë për një kohë të gjatë.
Gjatë mijëvjeçarëve, këto mikrobe kanë krijuar një lloj marrëdhënieje simbiotike me njerëzit. Bakteret, kërpudhat dhe merimangat që jetojnë në lëkurë përfitojnë nga një furnizim i vazhdueshëm me lëndë ushqyese të pasura. Por, ne mbështetemi edhe në mikrobiomën tonë të lëkurës, pasi speciet e dobishme ndihmojnë të largohen bakteret më të dëmshme patogjene duke konkurruar kundër tyre.
“Vetëm për shkak të faktit se tashmë ekzistojnë të gjitha këto baktere, është mjaft e vështirë për një patogjen të zërë një bazë,” thotë Wilkinson. “Çdo bakter që hyn duhet të jetë në gjendje të mbizotërojë sistemin, por për ta bërë këtë ata duhet të konkurrojnë me bakteret që janë shumë të evoluara për të qenë në këtë mjedis.”
Bakteret e lëkurës gjithashtu mund të bëjnë luftë kundër pushtuesve të mundshëm duke prodhuar kimikate që pengojnë rritjen e tyre, ose madje i vrasin ato plotësisht. Disa shkencëtarë besojnë gjithashtu se, si mikrobioma e zorrëve, mikrobioma e lëkurës luan një rol për të ndihmuar në “trajnimin” e sistemit imunitar gjatë fëmijërisë, duke e mësuar atë se cilat objektiva duhet të sulmojnë dhe cilat të injorohen. Mendohet se ekziston një lidhje midis shumëllojshmërisë së baktereve të caktuara në lëkurë dhe një rreziku më të ulët të alergjive.
Mikrobioma e lëkurës ka edhe funksione të tjera të rëndësishme. Për shembull, mendohet se disa baktere mund të ndihmojnë të ruhet një pamje rinore duke ndihmuar në mbajtjen e lagështirës, duke e mbajtur lëkurën të zhdërvjellët, të lëmuar dhe të shëndoshë.
Lexo edhe: Bakteri i gojës që “shkrin” kanceret: Zbulimi që habiti shkencëtarët
Për të parandaluar hyrjen e toksinave dhe patogjenëve të dëmshëm dhe daljen e ujit me shpejtësi, lëkura përmban disa shtresa, ku pjesa e sipërme është më e padepërtueshme. Shtresa e sipërme quhet stratum corneum dhe formohet nga qelizat e vdekura të quajtura korneocite, të ndërthurura me molekula yndyrore të njohura si lipide. Nën shtresën e korneumit vijojnë shtresa mbi shtresa qelizash të gjalla të lëkurës të quajtura keratinocite. Ka boshllëqe të vogla midis këtyre qelizave të lëkurës përmes të cilave uji mund të rrjedhë. Për të parandaluar që kjo të ndodhë, keratinocitet prodhojnë lipide, të cilat ndihmojnë në largimin e lagështirës.
Pra, ku hyjnë bakteret në këtë? Epo, rezulton se disa nga bakteret më të dobishme që jetojnë në lëkurë, jo vetëm që prodhojnë vetë lipide, por dërgojnë sinjale që u thonë qelizave të lëkurës të prodhojnë më shumë lipide gjithashtu. Por, çfarë ndodh kur ekuilibri delikat i mikrobiomës së lëkurës prishet? “Disbioza” e lëkurës është lidhur me gjendjet nga dermatiti atopik (një lloj ekzeme), deri te rosacea, aknet dhe psoriasis. Edhe prania e zbokthit në lëkurën e kokës lidhet me një lloj të veçantë kërpudhash. Kërpudhat Malassezia furfur dhe Malassezia globosa prodhojnë një kimikat të quajtur acid oleik, i cili shqetëson qelizat e shtresës së korneumit në lëkurën e kokës, duke provokuar një përgjigje inflamatore kruajtjeje. Megjithatë, në secilin prej këtyre rasteve është e vështirë të përcaktohet nëse gjendja e sëmundjes shkaktohet nga mikrobioma e lëkurës, apo nëse vetë mikrobioma e lëkurës ka ndryshuar si pasojë e sëmundjes.
Një fenomen për të cilin, të paktën pjesërisht, mund të fajësohen bakteret e këqija është plakja e lëkurës. Ndërsa rriteni, llojet e baktereve që jetojnë në lëkurë ndryshojnë. Ju prireni të gjeni më pak nga speciet “e mira” që mbrojnë kundër infeksioneve dhe ndihmojnë në mbajtjen e lëkurës të lagësht dhe të hidratuar. Në vend të kësaj merrni nivele më të larta të baktereve të dëmshme patogjene. Kjo ka implikime për shërimin e lëkurës.
“Njerëzit e moshuar kanë tendencë të kenë lëkurë më të thatë që lidhet me sasi më të ulëta të llojeve të baktereve që ndihmojnë në prodhimin e lipideve”, thotë Wilkinson. “Kjo çon në rritjen e rrezikut të infeksioneve të lëkurës, pasi zvogëlon integritetin e lëkurës. Tek njerëzit e moshuar, ju keni më shumë gjasa të shfaqni një plagë spontane, sepse e humbni atë integritet të lëkurës.”
Studime të tjera kanë zbuluar se disa mikrobe të lëkurës mund të jenë të dobishme për shërimin e plagëve. Madje ka disa prova që sugjerojnë se mikrobioma e lëkurës mund të mbrojë nga disa nga efektet e dëmshme të rrezatimit ultravjollcë. Kur rrezatimi UV godet lëkurën, mund të dëmtojë ADN-në. Megjithatë, qelizat e lëkurës kanë një mekanizëm të integruar mbrojtës.
Pra, a mund ta përmirësojmë shëndetin duke shkëmbyer bakteret tona të këqija të lëkurës me ato të mirat, një lloj transplanti mikrobial i lëkurës. Ndoshta, megjithëse për ta bërë këtë, do t’ju duhet të fshini komunitetin ekzistues mikrobik në trupin tuaj, gjë që mund të shkaktojë probleme të tjera, duke përfshirë rrezikun e nxitjes së rezistencës ndaj antibiotikëve.
Mikrobet e lëkurës ndikohen gjithashtu shumë nga mjedisi, kështu që do të duhet të konsiderohet gjithashtu se si bota rreth kontribuon në shumëllojshmërinë e baktereve, kërpudhave dhe viruseve të ndryshme në trup. Edhe kozmetika që përdoret mund të ndryshojë përbërjen e mikrobiotës së lëkurës në mënyra që sapo kanë filluar të kuptohen.
Disa kompani besojnë se mund të jetë e mundur të stimulohet rritja e mikrobeve “të shëndetshme” duke trajtuar lëkurën me “prebiotikë” dhe “probiotikë” për të ushqyer bakteret e mira, ose duke aplikuar proteina, ose lipide bakteriale në fytyrë drejtpërdrejt. Ka pak prova të publikuara se sa efektive është kjo, por ka disa shenja që mund të ndryshojnë ekuilibrin e baktereve të ndryshme të lëkurës.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
