5 MARKA TREGTARE DALLUESE TË FILMAVE TË STEVEN SPIELBERG

Ju e dini se jeni duke parë një film të Steven Spielberg nese…

Steven Spielberg nuk është regjisor i ri i filmave. Ai është një vizionar dhe piktor që shkon përtej kufijve të zakonshëm të rolit të tij, duke u degëzuar në pothuajse çdo zhanër nga Action-Aventure në Horror. Por çfarë është ajo që e dallon  Steven Spielberg  nga bashkëmoshatarët e tij? Cilat janë disa nga markat tregtare të filmave të Steven Spielberg që përfaqësojnë stilin e tij unik?

Le të eksplorojmë pesë nga markat e tij kinematografike dhe temat e zakonshme që gjenden në rezymenë e tij të suksesshme.

1.NDJESIA E SPIELBERG-ut Çuditë NËPËRMJET TRANZICIONEVE NË PASQYRA TË GJERA

Për shkak se filmografia e Spielberg përfshin më shumë se pesëdhjetë vjet regji filmash në zhanre dhe nënzhanre të shumta, ndonjëherë na duhet të dallojmë temat e tij të përbashkëta dhe markat tregtare nga dekada në dekadë ndërsa ai evoluoi si tregimtar kinematografik. Megjithatë, ekziston të paktën një temë e përbashkët dhe një shenjë dalluese e punës së tij në të gjithë filmat e tij – momente që shfaqin një ndjenjë habie dhe katarsisi përmes kinematografisë. 

Vizualisht, të gjithë filmat e Spielberg përdorin vendosjen dhe lëvizjen vizuale të kamerës për të krijuar një ndjenjë të shtuar mrekullie. Puna më e mbushur me çudira e Spielberg erdhi në fillim të karrierës së tij me filma si Jaws (Nofullat), Close Encounters of the Third Kind, (Takimet e ngushta të llojit të tretë), Raiders of the Lost Ark dhe E.T( Jashtëtokësori).Çudia mund të arrihej përmes momenteve intime mes personazheve.Por çudia e vërtetë në filmat e Spielberg përfshin kalimin e tij nga pamjet intime ose të afërta në ato ekstreme të gjera që shfaqin kontekstin e botës së tregimit.Tek filmi Jaws – Nofullat, kërkimi për të vrarë peshkaqenin fillon përmes një fotografie të gjerë që kalon nga kamera duke lëvizur përmes një linje të nofullës së kockave të peshkaqenit ndërsa ne shikojmë Orkën që del jashtë për të parë. Na jep këtë ndjenjë habie ndërsa personazhet nisin udhëtimin e tyre.Në filmin Close Encounters of the Third Kind – takimet e ngushta të llojit të tretë-, Spielberg ofron pamje të shumta të gjera në filmin e tij që përmbledhin mrekullinë që po përjetojnë personazhet. Ne i shohim reagimet e tyre (më shumë për këtë më poshtë),  derisa Spielberg të kalojë në një pamje të gjerë që ne të përjetojmë ndjenjën e mrekullisë së synuar të momentit.Në  filmin “Raiders of the Lost Ark” (sulmuesit e arkes se humbur), perspektivat e gjera krijojnë habi tek audienca, ndërsa ne shohim shtrirjen e historisë gjithmonë të pranishme.Në filmin  E.T., ne ndiejmë mrekullinë dhe frikën e botës sonë përmes E.T.-së, ndërsa ai fillimisht i vë sytë në luginën e gjerë të periferive. Pyesim veten se cili brenda asaj lugine, ku E.T. do t’i drejtohet për ndihmë.Në filmin Jurassic Park, nuk mjafton vetëm të shohësh dinosaurin e parë në park. Pamja e gjerë e shikimit të parë të Grant është padyshim ndikuese. Por nuk është derisa të përjetojmë mikpritjen e vërtetë në Jurassic Park që lë atë ndjenjën e frikës katartike.Ndërsa rritej si regjisor, ai trajtoi tema më serioze që nuk përfshinin fantazi, aventurë dhe çudi të plotë. Megjithatë ai  arriti të krijojë habi duke përdorur tranzicione me goditje të gjera.Pra, kur shikoni filmat e Spielberg-ut, kushtojini vëmendje këtyre tranzicioneve me pamje të gjerë dhe se si ato krijojnë një ndjenjë habie, edhe nëse gjatë disa prej filmave të tij kjo mrekulli është e tmerrshme ( filmi Lista  e Schindlerit).

2.FRAKSIONI SPIELBERG Në filmat e Spielberg-ut, shihet se  ka gjetur mënyrë tjetër për t’i nisur gjërat – ai luan me (fraksionet) thyesat. Megjithatë, jo nga lloji i matematikës. Këto janë pamje të vogla dhe copa gjërash që ju bëjnë të mendoni për kuptimin e tyre dhe ju detyrojnë të vazhdoni të shikoni. Mund të jetë një veshje specifike, një armë e lezetshme ose thjesht disa elemente vizuale të rastësishem që nuk i kuptojmë ende, por do t’i kuptojmë. Ai na i hedh në copa-copa, duke na bërë të gërvishtim kokën dhe të pyesim veten se si dreqin këto gjëra përshtaten me personazhin ose historinë që do të shpaloset.Në fillim të filmit “Raiders of the Lost Ark”, ndërsa titujt e hapjes rrokullisen, ne kapim këto pamje të shpejta të kësaj figure misterioze.• Nuk e shohim fytyrën e tij.• Ai po kontrollon një hartë.• Ai po ekzaminon shigjetat e helmuara.• Shokët e tij varen në çdo hap të tij.Vetëm kur diçka e kërcënon atë, ne shohim fytyrën e tij.Në hapjen e filmit  E.T. (Jashtëtokësori), ne kapim shikimet e diçkaje ose dikujt në pyll. Ne shohim pamje të shkurtra të një anijeje aliene. Dhe ne shohim silueta të individëve që kërkojnë  diçka ose dikë – veçanërisht një burrë që mban një sërë çelësash. Të gjitha këto fraksione përfshijnë interesin tonë dhe më vonë marrin përgjigje ndërsa historia vazhdon.Në hapjen e filmit  “Lista e Shindlerit”, ne shohim fraksione të Shindlerit.• Kostume• Marrëdhëniet njerezore• Pranga• Paratë• Cigaret• Dhe së fundmi, shenja e tij naziste.Vëmë re edhe reagimet e njerëzve teksa ai kalon nëpër dhomë. Ai është një njeri me fuqi dhe respekt.Ne marrim gjithashtu këtë përvojë të fraksionimit të Spielberg gjatë skenave të pezullimit kinetik  Shikoni prapa në momentin kur pamë për herë të parë filmin T-Rex. Prezantimi filloi me fraksione të pamjeve që çuan në zbulimin e madh.Edhe hapja e filmit luajti me imagjinatën dhe habinë tonë me anë të fraksioneve ( thyesave).Dhe kur kthehemi te hiti i parë i suksesshëm i Spielberg, “Jaws” (Nofullat), shohim rezultatet e fraksioneve të Spielberg. Tani, ne e dimë se kjo nuk ishte fillimisht zgjedhja e synuar e Spielberg. Për shkak të problemeve të prodhimit me peshkaqenin, Spielberg u detyrua të na tregonte gjithnjë e më pak peshkaqen gjatë gjithë filmit. Por ky fraksionim në fakt shtoi tensionin dhe pezullimin.

3.DINAMIKA FAMILJARE SPIELBERGSapo të shikoni filmin autobiografik të Spielberg, “The Fabelmans” (Spielberg u nominua për Oscar për filmin më të mirë, regjisorin më të mirë dhe skenarin më të mirë), do të kuptoni pse filmat e tij shpesh paraqitnin dinamikën e familjes. Është tema më e zakonshme (dhe ndoshta më  e njohur). në shumicën e filmave të Steven Spielberg – veçanërisht ato të hershme.Spielberg erdhi nga një shtëpi e shkatërruar. Ai u mor me divorcin.  Kishte probleme me babanë e tij, ndërkohë që e mbante. Ai e donte shumë edhe nënën e tij. Gjithçka që shohim në “The Fabelmans” përfaqësohet në shumicën e filmave të tij.Në filmin “Jaws” -Nofullat, Shefi Brody merr një moment për t’u lidhur me djalin e tij në mes të kaosit dhe stresit të përpjekjes për të mbajtur qytetin e tij të sigurt nga një peshkaqen që ha njerëz.Në takimet e ngushta, Spielberg zbulon tensionin midis Roy dhe familjes së tij pasi ai ka një takim të ngushtë me UFO-n.Në filmin  E.T., ne mund të shohim familjen jofunksionale të Elliot – dy vëllezër që nuk shkojnë mirë, një nënë beqare që mezi po ja del dhe një motër fëmijë që është vetëm për udhëtim.Gjëja më e mirë për përdorimin e dinamikës së familjes nga ana e tij është se i lejon audiencës të ndjehet më tej me personazhet e tij, veçanërisht kur elementët e prishur të familjes janë në pamje të qartë (Close Encounters of the Third Kind, E.T. the Extra-Terrestrial, Indiana Jones dhe Kryqëzata e fundit, Lufta e Botëve, The Fabelmans). Audienca mund të lidhet me ato dinamika sepse ato përfaqësojnë shumicën e familjeve në një mënyrë, formë ose formë.

4. FYTYRAT E SPIELBERGShpesh të konsideruara si paterica e Spielberg-ut në disa qarqe, fytyrat e Spielberg-ut i referohen përdorimit nga ana e regjisorit, të prerjeve nga reagimet e personazheve dhe fytyrave të tyre për të shfaqur një emocion të synuar. Në shumë prej filmave të tij, përdoret si një mënyrë për të shfaqur, hamendësoni, çudi. Disa e shohin këtë si një herë për Spielberg për të bërë audiencën në një mënyrë të caktuar. Shpesh është keqinterpretuar si manipulim nga ana e tij. Por ajo që kritikët e tillë nuk e kuptojnë se e gjithë kinemaja përdor pamjet vizuale (dhe tingujt… më shumë për këtë më poshtë) për të sjellë në mendje një mendim të synuar tek audienca. Ai sapo e ka zotëruar atë mjet kinematografik.’Nofullat’Këto pamje nga afër të fytyrave të personazhit të tij përcjellin:• Çudi• Dramë• Pezullim• Tmerr•Frikë• traume • Pasiguria• Dashuria DashuriaAi i shoqëron më tej këto pamje nga afër me përdorimin efektiv të fotografisë së kukullës – lëvizjes së kamerës që përmirëson pamjet e reagimit të personazheve të tij, duke dhënë emocionin e synuar me forcë të plotë me ndezje dramatike dhe kinematografike.Pavarësisht nëse i doni ato ose i gjeni klishe, është një ide e Spielberg-ut – vërtet e efektshme.

5. JOHN WILLIAMS- MUZIKA NË FILMAT E SPIELBERGSteven Spielberg dhe John Williams ndajnë një nga bashkëpunimet më ikonike dhe më të qëndrueshme në historinë e kinemasë. Partneriteti i tyre zgjat mbi pesëdhjetë vjet, duke luajtur një rol kyç në formësimin e peizazhit emocional të filmave të Spielberg. Bashkëpunimi i tyre i parë ndodhi në vitin 1974 për filmin “Sugarland Express|. Williams ka realizuar muzikën për shumicën e filmave të Spielberg, duke krijuar kolona zanore të paharrueshme dhe menjëherë të dallueshme. Bashkëpunimi i tyre shënohet nga një integrim i qetë i muzikës dhe tregimit, me kompozimet e Williams që rrisin thellësinë emocionale dhe ndikimin e pamjeve vizuale të Spielberg.• Tema ikonë me dy nota nga Jaws• Meloditë fluturuese të E.T. Jashtëtokësori• Marshimi triumfues i Raiders of the Lost Ark (dhe vazhdimet e tij)• Rezultati i Listës së ShindleritKëto janë vetëm disa shembuj të sinergjisë magjike midis vizionit regjisorial të Spielberg dhe gjeniut muzikor të Williams. Dhe Williams, tashmë  në pension, mbylli bashkëpunimin e tyre me filmin The Fabelmans.Williams ka një talent për të qenë në gjendje për të kapur thelbin e tregimit të Spielberg dhe për ta ngritur atë në lartësi të reja. Muzika për secilën nga partiturat e filmit të tij Spielberg – ikonike ose jo – bëhet një pjesë integrale e narrativës, duke rritur lidhjen emocionale të audiencës me personazhet dhe historinë. Edhe një herë, disa e shohin muzikën tepër manipuluese – por, përsëri, kjo është çështja.Spielberg shpesh e ka vlerësuar Williams për sjelljen e filmave të tij në jetë përmes muzikës, dhe Williams, nga ana tjetër, ka folur shumë për aftësitë unike të tregimit të Spielberg. Puna e tyre së bashku jo vetëm që ka lënë gjurmë të pashlyeshme në filmat që ata kanë krijuar, por gjithashtu ka pasuruar përvojën kinematografike për audiencën në mbarë botën.Këto janë vetëm pesë nga markat tregtare të regjizorit te madh.

Pershtatur nga Albana Laknori

 (Ken Miyamoto, 8 dhjetor 2023)