Më shumë se 800 milionë të rritur në mbarë botën jetojnë me diabet, sipas një studimi të ri në revistën The Lancet. Shkalla globale e diabetit ishte rreth 14% në vitin 2022, zbuloi studimi. Gati 60% e të rriturve të moshës 30 vjeç, ose më të vjetër që kishin diabet nuk morën trajtim në vitin 2022.
Në Ditën Botërore të Diabetit, është e rëndësishme të kuptohet kjo sëmundje kronike, veçanërisht çfarë mund të bëhet për ta parandaluar atë. Cilat janë pasojat shëndetësore? Çfarë hapash mund të ndërmarrin njerëzit për të parandaluar diabetin? Si diagnostikohet? Nëse dikush diagnostikohet, çfarë trajtimesh janë në dispozicion? Dhe cilat ndryshime të stilit të jetesës i ndihmojnë të gjithë, si njerëzit e diagnostikuar me diabet, ashtu edhe ata që duan ta parandalojnë atë?
Në një intervistë për CNN Dr. Leana Wen, mjek i urgjencës dhe profesor i asociuar në Universitetin George Washington shpjegon si të mund të parandalohet diabeti.
Pse është e rëndësishme parandalimi i diabetit? Cilat janë pasojat shëndetësore të kësaj gjendje?
Diabeti është një sëmundje kronike që ka shumë pasoja shëndetësore. Diabeti është shkaku i tetë kryesor i vdekjeve në Shtetet e Bashkuara, sipas Qendrave të SHBA për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve. Është shkaku nr. 1 i problemeve me veshkat dhe problemeve me shikimin, raporton CDC. Njerëzit me diabet kanë dy deri në katër herë më shumë gjasa të zhvillojnë sëmundje kardiovaskulare në krahasim me ata që nuk e bëjnë këtë. Është gjithashtu një shkak kryesor i amputimit të gjymtyrëve të poshtme.
Sa i shpeshtë është diabeti? A janë disa grupe në rrezik më të lartë se të tjerët?
Për t’iu përgjigjur kësaj pyetjeje, duhet të dini se ekzistojnë tre lloje kryesore të diabetit. Diabeti i tipit 1 besohet të jetë për shkak të një përgjigje autoimune që ndalon trupin të prodhojë insulinë. Ky hormon është thelbësor për menaxhimin e niveleve të glukozës në gjak. Njerëzit me diabet të tipit 1 duhet të marrin insulinë çdo ditë. Shumica e rasteve diagnostikohen në fëmijëri, megjithëse disa mund të ndodhin më vonë në jetë. Faktorët e rrezikut përfshijnë të paturit e një prindi ose vëlla me diabet të tipit 1. Mjekët nuk dinë se si t’i parandalojnë njerëzit nga zhvillimi i kësaj forme diabeti. Diabeti i tipit 2 është deri tani lloji më i zakonshëm i diabetit. Në SHBA, rreth 90% deri 95% e rasteve të diabetit janë të tipit 2. Në këtë formë, trupi nuk i përgjigjet gjithashtu insulinës dhe nuk mund të mbajë sheqerin në gjak në nivele normale. Ndryshe nga diabeti i tipit 1, i cili zakonisht zhvillohet shpejt, diabeti i tipit 2 zakonisht shfaqet gjatë shumë viteve dhe shumë njerëz mund të mos e dinë se e kanë atë derisa të testohen për të. Përveç kësaj, diabeti i tipit 2 zakonisht diagnostikohet te njerëzit 35 vjeç e lart, megjithëse vitet e fundit, ka pasur më shumë raste tek individët më të rinj, përfshirë fëmijët dhe adoleshentët. Faktorët e rrezikut për zhvillimin e diabetit të tipit 2 përfshijnë të qenit mbipeshë ose obez dhe të jetuarit e një stili jetese jo të shëndetshme. Disa grupe etnike kanë gjithashtu më shumë gjasa të kenë diabet të tipit 2, duke përfshirë afrikano-amerikanët, indianët amerikanë, hispanikët/latinozët dhe aziatiko-amerikanët/ishujt e Paqësorit dhe një histori familjare e të afërmve të shkallës së parë me diabet të tipit 2 është gjithashtu një faktor rreziku. Një tjetër faktor rreziku për zhvillimin e diabetit të tipit 2 është forma e tretë e diabetit, që është diabeti gestacional. Ky lloj diagnostikohet gjatë shtatzënisë tek gratë që nuk kanë pasur kurrë më parë sëmundjen kronike. Zakonisht largohet pas lindjes së fëmijës, por të paturit e diabetit gestacional rrit rrezikun që gruaja të zhvillojë më vonë diabetin e tipit 2, si dhe rrezikun që fëmija të zhvillojë diabetin e tipit 2.
Çfarë hapash mund të ndërmarrin njerëzit për të parandaluar zhvillimin e diabetit?
Ja si të parandaloni formën më të zakonshme të diabetit, diabetin e tipit 2.
Hapi i parë është të kuptoni rrezikun e zhvillimit të prediabetit, i cili është një gjendje që i paraprin diagnostikimit me diabet. CDC ka një kalkulator të dobishëm që do t’ju ndihmojë të vlerësoni shpejt rrezikun tuaj. Individët me rrezik më të lartë duhet të flasin me ofruesit e tyre të kujdesit parësor për të parë nëse duhet të kontrollohen për diabetin dhe prediabetin, ndërsa individët me rrezik më të ulët duhet të synojnë zgjedhje të shëndetshme jetese për të parandaluar këto kushte. Këto zgjedhje të stilit të jetesës përfshijnë të paktën 150 minuta aktivitet fizik në javë. Ata që nuk arrijnë dot 150 minuta duhet të kenë parasysh se disa janë më mirë se asnjë. Studimet kanë treguar se edhe gjysma e sasisë së rekomanduar mund të zvogëlojë rrezikun e zhvillimit të sëmundjeve kronike.
Të gjithë duhet të punojnë për të reduktuar konsumin e ushqimeve ultra të përpunuara. Synoni të kaloni në ushqime, si frutat, perimet, arrat dhe bishtajoret dhe të hiqni dorë nga pijet me sheqer. Njerëzit të pasigurt për ushqimet më të mira mund t’i kërkojnë mjekut të tyre një referim për të folur me një nutricionist. Mbajtja e peshës tuaj në kufijtë e shëndetshëm gjithashtu ndihmon në uljen e rrezikut të zhvillimit të diabetit. Hipertensioni është dy herë më i zakonshëm në pacientët me diabet krahasuar me ata pa dhe është gjithashtu e rëndësishme të dini nëse keni presion të lartë të gjakut. Një gjendje tjetër kronike që shpesh shoqëron diabetin është kolesteroli i lartë dhe është e rëndësishme të dini edhe numrat tuaj të kolesterolit. Fatmirësisht, të njëjtat ndryshime në stilin e jetës që ndihmojnë në uljen e rrezikut të diabetit ndihmojnë gjithashtu në uljen e rrezikut të zhvillimit të këtyre sëmundjeve të tjera që së bashku rrisin mundësinë e sulmeve në zemër dhe goditjeve në tru.
Si diagnostikohet diabeti?
Disa teste të ndryshme mund të ndihmojnë në diagnostikimin e diabetit. Një test A1C mund të masë sheqerin tuaj mesatar në gjak gjatë muajve të fundit, ndërsa testet e sheqerit në gjak mund të merren në mënyrë të rastësishme. Të gjitha këto teste janë lehtësisht të disponueshme dhe duhet të fillojnë, për shumicën e njerëzve, në moshën 35 vjeçare. Disa individë mund të kenë nevojë të fillojnë më herët në varësi të faktorëve të tyre të rrezikut. Mjeku juaj mund të urdhërojë këto analiza; nëse kjo nuk është bërë, merrni parasysh ta sjellni atë gjatë vizitës suaj të ardhshme klinike.
Sapo dikush diagnostikohet me prediabet ose diabet, cilat trajtime janë në dispozicion?
Për të parandaluar që prediabeti të përparojë në diabet, individët duhet të synojnë të humbin peshën e tepërt, të bëhen më aktivë dhe të hanë ushqime më të shëndetshme. Ata gjithashtu duhet të trajtojnë kushte mjekësore si hipertensioni ose kolesteroli i lartë që mund të rrisë rrezikun e diabetit. Ata të diagnostikuar me diabet duhet të punojnë me ofruesin e tyre mjekësor për të identifikuar trajtimet më të mira për ta. Ekzistojnë një sërë medikamentesh në dispozicion, të cilat mund të rregullohen në bazë të përgjigjes dhe efekteve anësore. Dhe ata duhet të vazhdojnë modifikimet e stilit të jetesës.
Lexo edhe: Ushqimet e përpunuara mund të përshpejtojnë plakjen biologjike, sipas studimit
Cilat ndryshime në stilin e jetës i ndihmojnë të gjithë, si njerëzit e diagnostikuar me diabet, ashtu edhe ata që duan ta parandalojnë atë?
Ne kemi folur tashmë për stërvitjen. Dua të nënvizoj se është veçanërisht e rëndësishme për njerëzit që angazhohen kryesisht në punë zyre. Studimet kanë treguar se punëtorët e lidhur në tavolinë kanë nevojë për stërvitje shtesë për të kompensuar qëndrimin e tyre të zgjatur ulur. Ne kemi folur gjithashtu për rolin e dietës, mbajtjen e një peshe të shëndetshme dhe mbajtjen nën kontroll të kushteve të tjera mjekësore.
Një tjetër ndryshim kyç i stilit të jetesës që duhet mbajtur parasysh është ndalimi i pirjes së duhanit. Njerëzit që pinë duhan kanë 30% deri në 40% më shumë gjasa për të zhvilluar diabetin e tipit 2 krahasuar me ata që nuk e pinë. Ndërprerja e pirjes së duhanit ndihmon në zvogëlimin e rrezikut të zhvillimit të diabetit dhe gjithashtu është shumë e rëndësishme për ata që tashmë janë të diagnostikuar me diabet të ndalojnë duhanin për të ulur mundësinë e tyre për të pasur sulme në zemër dhe goditje në tru.
Së fundi, të kuptuarit e faktorëve tuaj të rrezikut personal është jashtëzakonisht i rëndësishëm, pasi mund t’ju duhet fillimi më i shpeshtë dhe më i hershëm i ekzaminimeve në varësi të faktorëve tuaj të rrezikut. Duke marrë parasysh ngritjen e diabetit në vizitën e radhës me ofruesin tuaj të kujdesit shëndetësor. Së bashku, ju mund të përcaktoni rrezikun tuaj dhe hapat që mund të ndërmerrni për të parandaluar dhe menaxhuar diabetin.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
