Ndonjëherë simbolet janë të thjeshta. Është ndërtuar një monument për të përkujtuar një diktator, një ekstravagancë e pasur në një vend ku buka është e racionuar, njerëzit e të cilit mezi hanë. Regjimi më pas përmbyset dhe pas përpjekjesh të konsiderueshme vendoset demokracia. Qytetarët ndihen të lirë të përvetësojnë dhe, jo me shumë respekt, ta përshtatin trashëgiminë e tij, derisa më në fund të caktohet një arkitekt për t’i dhënë formë të përhershme këtij marrje popullore. Kërcënimi bëhet lozonjari, e mbyllura bëhet e hapur, joformalja madhështore, polikromi gri.
Kjo është historia e Piramidës së Tiranës, një kon betoni 21 metra i lartë në kryeqytetin e Shqipërisë që u hap në vitin 1988 si një muze i jetës së ish-liderit Enver Hoxha, i cili për katër dekada deri në vdekjen e tij në 1985 drejtoi një shtet i izoluar komunist në të cilin makinat e shkrimit dhe televizorët me ngjyra ishin të ndaluara. Monumenti ishte ekuivalenti i tij me varrin e Vladimir Leninit në Sheshin e Kuq të Moskës, vetëm me një statujë 22 tonëshe të Hoxhës dhe jo me një kufomë të balsamosur. Dizajni i ndërtesës, nga një ekip arkitektësh që përfshinte vajzën dhe dhëndrin e tij, ishte njëkohësisht fantastiko-shkencor dhe faraonik, me shirita fluturues që ngriheshin në një okulus qendror.
Me kalimin e kohës, piramida u pushtua nga shumë përdorime, duke përfshirë një stacion radioje, një klub nate, qendër konferencash dhe një bazë për NATO-n gjatë luftës së viteve 1998-99 në Kosovën fqinje. Banorët e Tiranës morën sportin e rrezikshëm të ngjitjes në majën e saj dhe rrëshqitjes në shpatet e saj, dhe disa grabitën pllakat e saj prej mermeri për t’i përdorur në projektet e tyre të ndërtimit. Të pastrehët dhe përdoruesit e drogës janë strehuar atje. Edhe pse u konsiderua prishja e strukturës gjithnjë e më të rrënuar, dhe gjithashtu kishte një plan për të ndërtuar një teatër kombëtar atje, shumica e shqiptarëve donin ta mbanin atë.
Përfundimisht, bashkia vendosi ta shndërrojë atë në një qendër IT për të rinjtë, një “mjedis ushqyes për të rinjtë shqiptarë”, kostoja e ndërtimit prej 12 milionë eurosh të së cilës do të financohej nga Fondacioni Shqiptaro-Amerikan për Zhvillim. Përdorimet e reja janë vendosur në një shumëllojshmëri prej 34 kutive shumëngjyrësh të shpërndara brenda, mbi dhe rreth strukturës së vjetër si blloqe ndërtimi të një fëmije të pakujdesshëm, të projektuara nga praktika arkitekturore holandeze MVRDV. Fluturimet me shkallë ngjiten në pjesën e jashtme të çatisë, me një pjesë të mbajtur ende për rrëshqitje, në mënyrë që njerëzit të mund të ngjiten më të sigurt se më parë. Puna e re, thotë një nga partnerët themelues të MVRDV, Winy Maas, “kapërcen” piramidën. Është një mbledhje e bërë e përhershme; anarkia e menaxhuar.
Rreth gjysma e kutive janë për përdorimin e Tumo, një institucion arsimor jofitimprurës që ofron arsimim pas shkollës falas për adoleshentët në teknologjitë e reja. Dy janë të anuar, për të bërë teatro të vegjël leksionesh nga brenda, me zbardhues në çati. Publiku mund të endet midis dhe mbi kuti, të ecë në çatitë e tyre, të ulet në tarracat e tyre. Ato janë grumbulluar brenda piramidës, me pika rreth çatisë së saj dhe përhapen në një hapësirë të hapur përreth, e cila ka mbjellje të lirshme dhe natyraliste nga arkitektët iRI me qendër në Tiranë.
Piramida nuk është shumë delikate. Ndërtimi i tij është i ashpër në skaje. Qasja për njerëzit me karrige me rrota është skandalozisht e tmerrshme, në një shkallë që minon pretendimet e projektit për të qenë të aksesueshëm dhe të larmishëm, vështirësitë e qenësishme të shumë niveleve të strukturës së vjetër të komplikuara në mënyrë të panevojshme nga disa hapa të rinj. Mund të thuash gjithashtu se ka një element PR ose propagande në të gjitha imazhet e ndritshme të kapitalizmit të teknologjisë në një vend që është ende i varfër.
Puna e re nderon kompleksitetin e historisë së ndërtesës, e cila përfshin punën dhe aftësinë e njerëzve që e ndërtuan atë dhe gjeniun përshtatës të profesioneve të mëvonshme. Zbulon krenarinë për të kaluarën krahas shpresës për të ardhmen. Është argëtuese dhe e gëzueshme. Qytetarët e Tiranës do ta marrin për zemër, ndërsa njerëzit jashtë Shqipërisë do të marrin mesazhin se ky është një vend sa me aspirata, ashtu edhe me mënyrën e tij të pandershme me punët publike. MVRDV tashmë ka dy pika simbolike në CV-në e tyre, në qytetet Westminster dhe Tiranë. I njëjti arkitekt, klientë të ndryshëm, çka sugjeron se sa të rëndësishëm janë këta të fundit për suksesin e një projekti.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
