Nga Max von Thun
Në maj, Google lançoi një përditësim të shumëpritur që inkorporonte inteligjencën artificiale gjenerative në motorin e tij dominues të kërkimit. Përdoruesit që kërkojnë informacion në Shtetet e Bashkuara tani ndonjëherë shfaqen një përmbledhje e krijuar nga AI që përmbledh rezultatet, e ndjekur nga lista e zakonshme e faqeve të internetit të renditura sipas rëndësisë.
Brenda pak ditësh, njerëzit raportuan përgjigje të çuditshme, të pasakta dhe të rrezikshme nga veçoria e re AI Overviews. Modeli sugjeroi përdorimin e ngjitësit për të ndihmuar djathin të ngjitet në picë, pretendoi se ish-presidenti amerikan Barack Obama është mysliman. Google nxitoi për të rregulluar këto gabime, por shumë ekspertë argumentojnë se ato janë të natyrshme për teknologjinë. CEO i Google, Sundar Pichai, vetë i përshkroi këto “halucinacione” si një “problem të pazgjidhur” dhe një “veçori të natyrshme” të teknologjisë. Duke pranuar në heshtje dështimin, Google duket se ka zvogëluar përqindjen e përdoruesve që u shfaqen këto përmbledhje.
Google u kritikua gjerësisht dhe me të drejtë për lançimin e një teknologjie që është qartësisht e papërshtatshme për përdorim dhe mund të dëmtojë përdoruesit. Por pak kanë konsideruar pse gjigandi i teknologjisë ishte në gjendje të vepronte kaq pa u shqetësuar. Përgjigja është e thjeshtë: është, në fjalët e Kryetares së Komisionit Federal të Tregtisë, Lina Khan, “shumë i madh për t’u shqetësuar.” Google kontrollon rreth 90% të tregut global për kërkim në internet dhe përballet me presion të vogël konkurrues. Ai mund të lëshojë një produkt të pasigurt pa frikë se do të humbasë klientët ndaj rivalëve.
Në mënyrë të ngjashme, fuqia e tregut të Google-it i jep asnjë stimul për të ruajtur cilësinë. Motori i tij i kërkimit ka qenë në rënie të shpejtë gjatë disa viteve të fundit, me rezultatet organike që gjithnjë e më shumë mbushen nga reklama dhe përmbajtje të padobishme. Cory Doctorow shpiku termin “enshittification” për të përshkruar praktikën e kompanive të teknologjisë për të ofruar konsumatorëve shërbime të dobishme dhe të përballueshme (ose falas) dhe pastaj të rrisin çmimet dhe të zvogëlojnë cilësinë sapo të zotërojnë tregun. Shembujt janë të shumtë: Amazon ka rritur gradualisht tarifat e shitësve ndërsa ka përmbytur blerësit me më shumë rezultate të sponsorizuara, ndërsa Instagram dhe Facebook i Meta-së po shtyjnë gjithnjë e më shumë reklama, video dhe përmbajtje tjetër të klikueshme në vend të lajmeve të besueshme dhe përditësimeve nga miqtë dhe familjarët.
Lexo edhe:Problemi i të gjithëve: Dollari
E njëjta logjikë vlen për “përmirësimet” si AI Overviews i Google. Këto ndryshime të qëllimshme dhe ndonjëherë drastike të produktit shiten nën flamurin e bukur të “inovacionit,” por shpesh e bëjnë përvojën e përdoruesit shumë më të keqe. Për të ndërtuar mbi pikën e Doctorow, dikush madje mund ta quajë atë “shitovation.”
Google nuk është larg të qenit i vetmi monopolist që ka lançuar një produkt AI gjysmë të përfunduar ose siç përmendet half-baked. Meta ka imponuar agjentët e saj të rinj të AI-së mbi miliona përdorues të Instagram-it dhe Facebook-ut, edhe pse ata shpikin fakte dhe imitojnë njerëz. Në shkurt, chatbot-i ChatGPT i OpenAI filloi të nxirrte marrëzira, përfshirë gjuhë të ndryshme të përziera së bashku. Dhe inxhinierët e vetë Microsoft-it kanë kritikuar kompaninë për lëshimin e një gjeneratori imazhi, bazuar në teknologjinë e OpenAI, që krijon përmbajtje të dhunshme, seksualizuese dhe politikisht të anshme. Secila firmë ka prezantuar rregullime të synuara, por ky qasje është e pamjaftueshme për atë që duket gjithnjë e më shumë të jetë një teknologji thelbësisht e pasigurt.
Ndërkohë që lansimi i nxituar i AI-së gjenerative është pjesërisht i nxitur nga përbuzja monopolistike, ai gjithashtu forcon fuqinë e tregut të kompanive të mëdha të teknologjisë, të cilat iu dhanë sasi të mëdha të dhënash, fuqisë llogaritëse, ekspertizës dhe kapitalit që i mundësoi atyre të zhvillojnë modele të mëdha të gjuhës në radhë të parë. Google dhe Meta po përdorin AI gjenerative për të forcuar duopolin e tyre të reklamave dixhitale, ndërsa kërkesa e nxitur nga AI për fuqinë llogaritëse po forcon kontrollin e Microsoft-it dhe Amazon-it mbi kompjuterin në re. Mjetet e AI-së gjithashtu ushqejnë makinat e këtyre kompanive për survejimin dhe manipulimin e të dhënave. Nëse përdoruesit përfitojnë nga teknologjia, është një çështje dytësore.
Rivaliteti ndërmjet kompanive të teknologjisë, veçanërisht gara mbi AI-në gjenerative, nganjëherë citohet si dëshmi e forcave konkurruese në industri. Por ky argument dështon të dallojë midis konkurrencës për tregun dhe konkurrencës në treg. Gjigandët e teknologjisë mund të duken sikur konkurrojnë me njëri-tjetrin, por kjo është pothuajse gjithmonë një iluzion. Në fakt, secila firmë po përpiqet të thellojë hendekun rreth sferës së saj të ndikimit, duke rezultuar në një bashkëekzistencë të tensionuar, por kryesisht statike. Dhe në ato raste të rralla të konkurrencës së drejtpërdrejtë, si midis Microsoft-it dhe Google-it në kërkimin në internet, pjesa e tregut mbetet kryesisht e pandryshuar.
Më shqetësuese, ekosistemi i sotëm i AI-së është i mbushur me sjellje të bashkëpunuese: gjigandët e teknologjisë po formojnë gjithnjë e më shumë partneritete të ngjashme me marrëveshjet fitimprurëse që Google bëri për të ruajtur dominimin e saj në kërkim. Këto përfshijnë marrëveshjen e kompjuterit në re të Microsoft-it me Meta-n, një partneritet të sapo shpallur midis Apple-it dhe OpenAI-së, dhe planet e Google-it për të futur teknologjitë e saj AI në telefonat Samsung, disa prej të cilëve tashmë janë përballur me kontroll nga autoritetet antitrust.
Gjigandët e teknologjisë po konkurrojnë në një fushë: secili dëshiron të fitojë miratimin e investitorëve dhe të shmangë krijimin e përshtypjes se po mbetet prapa në garën e AI-së. Por kombinimi toksik i kërkimit të pamatur për rritje dhe shtypjes së konkurrencës po nxit vendosjen e rrezikshme dhe të panevojshme të teknologjive të patestuara.
Inkurajimi i pak më shumë konkurrencës midis monopolistëve të teknologjisë, me shpresën se ata do të detyrohen të përqendrohen më shumë në sigurinë dhe besueshmërinë, nuk do të mjaftojë. Rregullimi i detyrueshëm, si Akti i Inteligjencës Artificiale i Bashkimit Evropian, është një hap i parë i domosdoshëm për të mbajtur këto kompani të përgjegjshme. Por politikëbërësit duhet gjithashtu të jenë më imagjinativë në përdorimin e mjeteve që kanë në dispozicion për të nxitur alternativa të vërteta ndaj gjigandëve të teknologjisë dhe për të siguruar që përdoruesit të mos shërbejnë më si kavie të pavullnetshme. Kjo mund të nënkuptojë përdorimin e politikës antitrust ose investimin në kompani që mund të sfidojnë monopolët e sotëm të kompjuterit në re dhe të prodhimit të çipeve.
Po aq e rëndësishme, është koha të ndalojmë trajtimin e inovacionit si një qëllim në vetvete, pavarësisht se çfarë qëllimi arrin ose cilat interesa përparon. Në vend të kësaj, duhet të zhvillojmë një kuptim shumë më të nuancuar të mënyrës se si narrativat rreth inovacionit formohen dhe drejtohen nga investitorët, firmat dominues dhe aktorët e tjerë të fuqishëm. Vetëm atëherë mund të kemi një bisedë domethënëse për rolin e AI-së në shoqëritë tona.
Max von Thun është Drejtor i Europe and Transatlantic Partnerships at the Open Markets Institute.
Copyright: Project Syndicate, 2024.
www.project-syndicate.org
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
