Tregjet e karbonit janë një hap më afër për të qenë pjesë e planeve globale të klimës pas një vendimi të shpejtë COP. Një pjesë pak e njohur e Marrëveshjes së Parisit për të frenuar ngrohjen globale është vënë në qendër të vëmendjes në COP29: Neni 6.
Ky seksion i marrëveshjes ka të bëjë me një sistem të tregjeve të karbonit, i cili do t’u mundësonte kombeve të prodhojnë ndotje, nëse kompensojnë emetimet diku tjetër duke blerë kredi karboni. Ka qenë një pikë e madhe pengesë në samitet e mëparshme të klimës, pasi disa palë kanë frikë se rrezikon të minojë nevojën urgjente për të ulur emetimet globale. Në një përpjekje për të bërë përparim këtë vit, një komitet teknik u ngarkua me shkrimin e rregullave për të hequr mekanizmin e tregjeve të karbonit.
Mbrëmë, ky version i Nenit 6 u miratua shpejt nga vendet në atë që negociatori kryesor i COP29, Yalchin Rafiyev e quajti një “përparim” të hershëm për samitin.
“Ky do të jetë një mjet që ndryshon lojën për të drejtuar burimet drejt botës në zhvillim dhe do të na ndihmojë të kursejmë deri në 250 miliardë dollarë në vit kur zbatojmë planet tona për klimë,” tha ai në një konferencë për shtyp.
Por, përmbysja e Nenit 6 u kritikua nga grupet e drejtësisë klimatike, të cilët thanë se tregjet e karbonit lejojnë ndotësit e mëdhenj të vazhdojnë të emetojnë në kurriz të njerëzve dhe planetit.
“Ajo dërgon një sinjal të keq për të hapur COP29 duke legjitimuar tregjet e karbonit si një zgjidhje për ndryshimin e klimës,” thotë Ilan Zugman, drejtor i grupeve globale të fushatës klimatike në Amerikën Latine dhe Karaibe. “Ata nuk janë, ata do të rrisin pabarazitë, do të cenojnë të drejtat e njeriut dhe do të pengojnë veprimin real të klimës.”
Ja një vështrim në Nenin 6 dhe sistemin e kredive të karbonit që synon të zbatojë dhe pse është kaq i diskutueshëm.
Çfarë është Neni 6?
Neni 6 u shfaq për herë të parë në bisedimet për klimën në Paris në vitin 2015, ku liderët botërorë ranë dakord të përpiqeshin të mbanin ngrohjen globale nën 1.5 gradë Celsius nga nivelet para-industriale. Qëllimi i tij është të përshkruajë se si vendet dhe kompanitë mund të tregtojnë reduktimet e emetimeve për të hequr dhe ndaluar më shumë ndotje të karbonit që të arrijë në atmosferë. Ideja është të krijohen tregje të tregtimit të karbonit, duke lejuar ndotësit më të lartë të kompensojnë një pjesë të ndotjes që prodhojnë duke blerë kredi karboni nga vendet më pak ndotëse. Neni 6 ofron dy mënyra për vendet për ta bërë këtë. E para është që dy kombe të vendosin rregullat dhe standardet e tyre për tregtinë e kredisë së karbonit. Disa vende tashmë po nënshkruajnë marrëveshje për ta bërë këtë, duke përfshirë Singaporin me Filipinet, Kosta Rikën dhe Sri Lankën, Zvicrën me Ganën, Perun dhe Ukrainën. Opsioni i dytë krijon një treg ndërkombëtar, të qeverisur nga OKB-ja, përmes të cilit çdokush mund të blejë kredi.
Isa Mulder, një ekspert për tregjet globale të karbonit me grupin kërkimor të Carbon Market Watch, thotë se ideja pas Nenit 6 është që vendet të gjejnë mënyrën më të lirë për të ulur emetimet. Duke tregtuar kreditë e karbonit, ai e bën uljen e ndotjes globale më të lirë dhe më efikase.
Por, Neni 6 është i diskutueshëm, duke çuar në vite vonesa. Në COP28, negociatat u shkatërruan pas mosmarrëveshjeve mbi transparencën, rregullat për kreditë që mund të tregtoheshin dhe çfarë e bën një kredi të mirë për heqjen e karbonit.
Sekretari i Përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara, Antonio Guterres u bëri thirrje negociatorëve që të “bien dakord për rregullat për tregje të drejta dhe efektive të karbonit” dhe “të mos lënë hapësirë për larjen e gjelbër ose rrëmbimin e tokës”.
Si mund të ndihmojë Neni 6 në reduktimin e ndotjes me karbon?
Shpresa e Nenit 6 është që ai i nxit vendet të bashkëpunojnë për të arritur qëllimet e tyre klimatike. Vendet mund të gjenerojnë kredi karboni bazuar në projekte që synojnë të përmbushin qëllimet e tyre klimatike, të tilla si mbrojtja e pyjeve ekzistuese nga zhvillimi, ose mbyllja e centraleve me qymyr. Aktorët e sektorit privat, ose vende të tjera me ndotje të lartë të karbonit mund të blejnë kreditë, të cilat do t’i lejojnë ata të emetojnë një sasi të caktuar të dioksidit të karbonit, ose gazeve të tjera serrë. Kompanitë me ndotje të rëndë do të ishin klientë të rëndësishëm. Çdo kredit do të ishte i barabartë me një ton CO2, ose ekuivalentin e gazeve të tjera serrë që mund të reduktohen në ajër, të sekuestrohen, ose të shmangen duke përdorur në vend të tyre energjitë e gjelbra. Paratë nga kreditë e gjeneruara do të shkonin për projektet lokale. Çmimi për ton i karbonit do të luhatet në treg, që do të thotë se sa më shumë të rritet, aq më shumë projekte të gjelbra mund të fitojnë nëpërmjet kredive të reja të gjeneruara. Nën tregjet e karbonit, vendet që ulin emetimet e tyre mund të shesin kredi karboni. Vendet që shesin kredi mund t’i përdorin ato për projekte të energjisë së pastër, të tilla si instalimi i paneleve diellore, ose elektrifikimi i sistemeve të transportit publik. Por, kritikët pyesin nëse do të jetë efektiv dhe shqetësohen se mund të çojë në probleme të ngjashme të parë me Protokollin e Kiotos, një pakt i vitit 1997 për vendet e zhvilluara për të reduktuar emetimet e tyre të gazit që bllokojnë nxehtësinë në nivelet e vitit 1990 e më poshtë. Marrëveshja iu dha një goditje “çekiç” kur administrata e atëhershme amerikane u tërhoq nga ajo.
“Ka shumë shqetësime nëse kjo kredi përfaqëson në të vërtetë atë që përfaqëson,” thotë Mulder nga Carbon Market Watch.
Çfarë mund të ndodhë në bisedimet për klimën në Baku?
Vendimi i së hënës sinjalizoi një vrull të hershëm për vendosjen e Nenit 6, të cilin presidenca e COP29 tha se do t’i jepte përparësi këtë vit. Por, liderët ende duhet të bien dakord për seksione të tjera të çështjes, duke përfshirë rregullat për tregtimin e kredisë së karbonit nga dy vendet dhe detajet përfundimtare të tregut ndërkombëtar, të qeverisur nga OKB. Pasi të finalizohet, Neni 6 mund të zvogëlojë koston e zbatimit të planeve kombëtare të klimës me 250 miliardë dollarë (rreth 236 miliardë euro) në vit sipas vlerësimeve të OKB-së. Presidenca e COP29 më pas do të inkurajojë vendet të marrin pjesë në tregtinë e karbonit. Por, shqetësimet mbeten se si do të funksionojë mekanizmi, duke pasur parasysh se si është zhvilluar.
Lexo edhe: Face Joga: Laura Xhaxhiu na tregon për rrugëtimin “pa moshë”
“Pëlqimi dhe pronësia e komuniteteve mbi këto iniciativa nuk janë vetëm thelbësore, por edhe një çështje respekti dhe përfshirjeje”, thotë David Nicholson, shefi i klimës në Mercy Corps, një organizatë jofitimprurëse që punon për varfërinë, klimën dhe çështje të tjera.
“Ne jemi të shqetësuar se marrëveshjes i mungon mbrojtja adekuate për të drejtat e njeriut dhe minon qëllimet e Marrëveshjes së Parisit, në vend që t’i mbështesë ato.
Miratimi i nenit 6.4 “përfaqëson një shkelje të të drejtave të njeriut dhe të drejtave origjinale të popujve indigjenë”, komenton Cacique Ninawa Huni Kui, President i Federatës së Popullit Huni Kui të Shtetit të Acre, nga Amazona, Brazil.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
