Nga Ana Palacio – “Ne do të ekzekutojmë njerëzit që sjellin drogëra në vendin tonë,” deklaroi së fundmi Presidenti amerikan Donald Trump për gazetarët në Shtëpinë e Bardhë. Administrata e tij kishte filluar tashmë të vepronte në këtë drejtim, duke përdorur sulme ajrore në Detin Karaibe dhe Oqeanin Paqësor Lindor për të shkatërruar anije të dyshuara për trafik droge dhe për të vrarë ata që ndodheshin në bord , të paktën 64 persona deri tani. Me kërcënimin për të kryer operacione të ngjashme në tokë, po formësohet konturi i një doktrine të re amerikane të politikës së jashtme, të bazuar në dhunë.
Kjo doktrinë e re përkujton doktrinën e Presidentit James Monroe të vitit 1823, e cila parashikonte se SHBA do të konsideronte çdo ndërhyrje të huaj në Amerikë, sidomos kolonializmin evropian në Amerikën Latine si një akt armiqësor. Në 1905, Presidenti Theodore Roosevelt e zgjeroi këtë koncept me “kronologjinë e doktrinës Monroe”, duke deklaruar se SHBA kishte “përgjegjësi për të ruajtur rendin dhe për të mbrojtur jetën dhe pronën” në vendet e Hemisferës Perëndimore.
Megjithëse kjo mund të tingëllojë mirë, vlen të kujtojmë deklaratën e Rooseveltit të vitit 1904, sipas së cilës SHBA si një “komb i civilizuar” – mund të detyrohej të ushtronte “pushtet policor ndërkombëtar” përballë trazirave kronike ose “veprimeve të gabuara” në vendet e Amerikës Latine. Me fjalë të tjera, SHBA vendoste se cili sjellje ishte e pranueshme në vendet sovrane në “sferën e interesit” të saj dhe ndëshkonte këdo që nuk përputhej.
Përputhshmëria me qasjen e Trump është e dukshme. Përveç sulmeve ajrore të fundit, shpesh pranë ujërave të Venezuelës, administrata e tij ka rinovuar akuzat se qeveria e Presidentit Nicolás Maduro përbën një “kartel narco-terrorist”. Shtoni kësaj një forcim ushtarak amerikan në Karaibe, me anije luftarake, avionë survejimi, avionë luftarakë dhe trupa – dhe duket qartë se SHBA nuk synon vetëm të ndërpresë trafikun e drogës, por gjithashtu të ndikojë në ndryshimin e regjimit.
Megjithatë, ka dallime thelbësore me doktrinën Monroe. Çdo “detyrë morale” e pretenduar nga Monroe është zëvendësuar nga një logjikë e hapur, e bazuar në interesin dhe egoizmin amerikan. Kanalet strategjike si Panamaja po “rikthehen” nën kontroll amerikan. Meksika vepron sipas urdhrit të administratës amerikane. Brazili ndëshkohet me tarifa 50% për gjykimin e ish-presidentit Jair Bolsonaro. Kanadaja ndëshkohet për pezullimin e bisedimeve tregtare mbi një reklamë televizive që kritikonte tarifat.
Trump ka autorizuar gjithashtu një paketë shpëtimi deri në 40 miliardë dollarë për Argjentinën, për të mbështetur aleatin e tij ideologjik, Presidentin Javier Milei, një hap që Sekretari i Thesarit amerikan e ka quajtur “doktrina ekonomike Monroe”. Veprimet e Milei-t ushqejnë egon e Trump dhe riafirmojnë udhëheqjen amerikane, duke theksuar ndërkohë dobësimin e autonomisë së vendeve të Amerikës Latine.
Ky model tregon se Trump i sheh marrëdhëniet ndër-amerikane si hierarkike, ku pozita e çdo vendi përcaktohet nga përfitimet dhe bindja ndaj SHBA-ve. Ndryshe nga presidentët e mëparshëm, Trump bashkon idealizmin dhe realizmin në një doktrinë të vetme, të paparashikueshme: ekskluzivitet pa përgjegjësi apo kufizime.
Ky qasje formësohet edhe nga populizmi i brendshëm. Ashtu siç synon të largojë “armikun brenda”, duke dërguar Gardën Kombëtare në qytete dhe duke ushtruar presion ligjor ndaj kundërshtarëve, Trump pretendon të mbrojë SHBA nga “armikët” në prag. Me forcimin e Hemisferës Perëndimore sipas vullnetit të tij, ai synon të imponojë dominimin dhe të konsolidojë autoritetin e tij në vend.
Pasojat shtrihen përtej Amerikës Latine. Për Trump, takimi me Presidentin kinez Xi Jinping nuk është dialog midis rivalëve, por një marrëveshje mes “mbretërve” të zonave të tyre. Kjo shpjegon pse ai e sheh praninë kineze në Amerikën Latine si provokim. Kina, që nuk ka dëshirë të respektojë kufijtë e imponuar nga Trump, po zgjeron ndikimin e saj në Paqësor dhe Afrikë. Trump dhe Xi ndahen më shumë në stil sesa në substancë: të dy refuzojnë rendin multilateral të vjetër dhe favorizojnë pushtetin mbi procesin.
Kjo botë e re nuk është bipolare në kuptimin e Luftës së Ftohtë. Ka dy qendra gravitacionale, me fuqitë e mesme që nuk duan të përfshihen në asnjërën. Bashkëpunimi i tyre mund të vendosë nëse shekulli 21 do të jetë një sistem feudale apo një rend pluralist i bazuar mbi rregulla.
Ky transformim paraqet sfida të mëdha për Europën. Aleati më i afërt e sheh sundimin e ligjit si pengesë dhe sigurinë si mjet për të avancuar objektivat e veta. Europa duhet të adaptohet: të investojë në mbrojtje, të thellojë partneritetet përtej Atlantikut dhe të bashkëpunojë me ata që ndajnë angazhimin për një rend ndërkombëtar të bazuar në rregulla.
*Ana Palacio është ish-ministre e Jashtme e Spanjës dhe pedagoge e jashtme në Universitetin Georgetown.
Copyright: Project Syndicate, 2025/ www.project-syndicate.org
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
