Ritmi i shpejtë i zhvillimeve teknologjike gjatë vitit të fundit, veçanërisht në fushën e inteligjencës artificiale (AI), ka nxitur optimizëm të madh. Megjithatë, ndërsa jemi në vitin 2025, po shfaqen shenja se ky hov i AI-së mund të fillojë të ngadalësohet.
Që prej vitit 2023, është besuar gjerësisht se revolucioni i AI-së do të nxisë produktivitetin dhe rritjen ekonomike, duke hapur rrugën për arritje të jashtëzakonshme teknologjike. PwC, për shembull, ka parashikuar se AI do të shtojë rreth 16 trilionë dollarë në ekonominë globale deri në vitin 2030, një rritje prej 14%. Ndërkohë, një studim i kryer nga Erik Brynjolfsson, Danielle Li dhe Lindsey R. Raymond ka vlerësuar se AI gjenerative mund të rrisë produktivitetin e punonjësve mesatarisht me 14% dhe deri në 34% për punonjësit e rinj dhe ata me aftësi më të kufizuara.
Njoftimet e fundit nga Google dhe OpenAI e përforcojnë këtë optimizëm, duke ofruar një pamje të një të ardhmeje që deri vonë ishte pjesë e trillimeve shkencore. Për shembull, çipi kuantik Willow i Google thuhet se ka përfunduar një llogaritje komplekse – që do t’i duheshin superkompjuterëve aktualë dhjetë septilionë vite (10 ndjekur nga 24 zero) për ta kryer – për më pak se pesë minuta. Po ashtu, modeli më i ri i OpenAI, o3, përfaqëson një hap të rëndësishëm drejt “inteligjencës artificiale të përgjithshme,” ku AI mund të tejkalojë njerëzit në çdo detyrë kognitive.
Megjithatë, ka të paktën tre arsye pse bum-i i AI-së mund të humbasë vrullin në vitin 2025.
1. Sfida financiare dhe mungesa e kthimeve të konsiderueshme
Investitorët po shqetësohen gjithnjë e më shumë nëse investimet në AI mund të sjellin përfitime të qëndrueshme. Shumë kompani po luftojnë për të gjeneruar të ardhura që të justifikojnë kostot gjithnjë e më të larta të zhvillimit të modeleve më të avancuara. Për shembull, trajnimi i GPT-4 nga OpenAI kushtoi mbi 100 milionë dollarë, ndërsa trajnimi i modeleve të ardhshme mund të arrijë kosto mbi 1 miliard dollarë, duke ngritur pikëpyetje mbi qëndrueshmërinë financiare të këtyre projekteve.
Pavarësisht kësaj, investitorët kanë vijuar të mbështesin këtë fushë, me kapital sipërmarrës që investoi një rekord prej 97 miliardë dollarësh në startup-et AI në SHBA gjatë vitit 2024. Megjithatë, edhe liderët si OpenAI po djegin fonde shumë shpejt, duke krijuar shqetësime mbi keqmenaxhimin e kapitalit. Për të justifikuar një investim prej 100 miliardë dollarësh në AI, sektori do të duhej të gjeneronte të paktën 50 miliardë dollarë të ardhura, ndërsa të ardhurat totale vjetore të industrisë aktualisht janë vetëm 12 miliardë dollarë – me OpenAI që kontribuon rreth 4 miliardë dollarë. Në mungesë të një “aplikacioni të jashtëzakonshëm” që klientët do të ishin të gatshëm të paguanin shuma të mëdha, shumë nga këto investime mund të rezultojnë të pavlera.
2. Kufizimet energjetike të qendrave të të dhënave
Operacionet e AI-së kërkojnë sasi të mëdha energjie për të operuar dhe ftohur qendrat e të dhënave. Sipas Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë, deri në vitin 2026, këto qendra do të konsumojnë 1,000 teravat-orë energji elektrike në vit – më shumë se konsumi total i energjisë dhe gazit në Mbretërinë e Bashkuar gjatë vitit 2023. Gartner parashikon se deri në vitin 2027, 40% e qendrave aktuale të të dhënave do të hasin kufizime për shkak të mungesës së energjisë, duke ndikuar ndjeshëm në rritjen e AI-së.
3. Kufizimet teknologjike dhe mungesa e të dhënave cilësore
Modelet e mëdha të gjuhës (LLM) po përballen me vështirësi të mëdha për shkak të kufizimeve teknologjike dhe mungesës së të dhënave cilësore. Trajnimi i këtyre modeleve bazohet kryesisht në të dhëna të grumbulluara nga burime si artikujt e lajmeve, raportet shkencore, postimet në mediat sociale dhe studimet akademike. Por burimet e informacionit cilësor janë të kufizuara, dhe krijimi i të dhënave sintetike është gjithnjë e më i kushtueshëm. Për pasojë, modelet janë të prirura të gjenerojnë përgjigje të pasakta ose të fabrikuara (“halucinacione”), ndërsa kompanitë e AI-së mund të hasin vështirësi për të gjetur të dhëna të freskëta për rafinim.
Lexo edhe:Pse Bitcoin zbriti në nivelin më të ulët të 11 ditëve?
Për më tepër, fuqia kompjuterike po arrin kufijtë e saj fizikë. Për shembull, IBM prezantoi në 2021 një çip dy-nanometër që përmirësonte performancën me 45% krahasuar me paraardhësin e tij. Megjithatë, ky përparim ngre pyetjen nëse industria ka arritur pikën e kthimeve të pakësuara në përpjekjen për të zvogëluar më tej madhësinë e gjysmëpërçuesve.
Nëse këto trende vazhdojnë, vlerësimet aktuale të kompanive publike të AI-së mund të mos jenë të qëndrueshme. Shenjat e para të ngadalësimit janë tashmë të dukshme: sipas Preqin, fondet e kapitalit sipërmarrës mblodhën 85 miliardë dollarë në tre tremujorët e parë të vitit 2024, një rënie e mprehtë nga 136 miliardë dollarët e mbledhur në të njëjtën periudhë të vitit 2023.
Një dritë shprese
Megjithatë, nëse gjigantët aktualë të AI-së fillojnë të dobësohen, konkurrentët më të vegjël mund të përfitojnë nga kjo mundësi, duke sfiduar dominimin e tyre. Një treg më konkurrues mund të zvogëlojë përqendrimin dhe të parandalojë krijimin e një tjetër monopoli teknologjik si ai i “Shtatëshes së Mrekullueshme” – Alphabet, Amazon, Apple, Meta, Microsoft, Nvidia dhe Tesla – që dominojnë industrinë teknologjike të SHBA-së.
Dambisa Moyo është ekonomiste ndërkombëtare dhe autore e katër librave bestseller të New York Times, përfshirë “Edge of Chaos: Why Democracy Is Failing to Deliver Economic Growth – and How to Fix It” (Basic Books, 2018).
Copyright: Project Syndicate, 2025.
www.project-syndicate.org
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
