Talentet shqiptare nuk po largohen – po i injorojmë!

Nga Valer Pinderi, Kryetar i AECA

Për vite me radhë, dëgjojmë të njëjtën ankesë: “Rinia shqiptare po ikën, nuk ka më shpresë, nuk duan të punojnë!” Kjo është pikërisht arsyeja pse ne, si Shoqata Shqiptare e Tregtisë në internet, vendosëm të krijojmë një program të dedikuar vetëm për të rinjtë – për t’i parë nga afër, për t’i dëgjuar dhe për të kuptuar se çfarë duan realisht.

Nuk u mbështetëm në donatorë apo projekte të strukturuara, sepse nuk donim të ndjekim një formulë të paracaktuar. Vendosëm të ecim ndryshe: me mbështetjen e sipërmarrësve dhe kompanive të shoqatës sonë, duke ruajtur lirinë për të qenë fleksibël dhe për të ndërtuar një proces që bazohet tek nevojat e vërteta të këtyre studentëve, jo tek supozimet tona për ta. Dhe ajo që ndodhi ishte e jashtëzakonshme. Që në fillim, vendosëm të mos bënim thirrje të paqarta online dhe të mos prisnim që studentët të na gjenin vetë. Në vend të kësaj, shkuam tek ata. Shkuam në universitetet e tyre, folëm me pedagogët, dhe takuam ata që janë kontakti i parë me studentët për të kuptuar nga afër realitetin e tyre.

Për ta bërë këtë në mënyrë sa më efektive, punuam për të lidhur marrëveshje me universitetet, dhe 11 universitete na u bashkuan. Me mbështetjen e tyre, vizituam 25 klasa dhe folëm drejtpërdrejt me mbi 2,000 studentë. Kjo na lejoi të shihnim realitetin e tyre nga afër, të dëgjonim shqetësimet dhe pritshmëritë e tyre, dhe mbi të gjitha, të dallonim ata që kishin realisht interes për të ndjekur këtë rrugëtim. Rezultati? Një pjesëmarrje e jashtëzakonshme në prezantimin e parë të programit, me një interes dhjetë herë më të madh nga sa kishim parashikuar fillimisht. Tani jemi në fazën e përzgjedhjes së studentëve që do të vijojnë me programin në Mars, pasi është e pamundur të menaxhojmë një numër kaq të madh pjesëmarrësish.

Dhe më e rëndësishmja? Vetëm përmes disa aktiviteteve të para, kuptuam shumë për nevojat dhe ambiciet e studentëve – gjëra që nuk do t’i kishim zbuluar nëse ky projekt do ishte thjesht një tjetër aktivitet i planifikuar pa u thelluar përpara në nevojat reale.

Ajo që kuptuam në fazën e parë të këtij programi ishte befasuese: mbi 80% e studentëve duan të ndërtojnë një biznes në Shqipëri. Nuk besoj se ka një vend tjetër në Europë me një nivel kaq të lartë interesi për sipërmarrjen. Por ka një problem të madh: ne kemi një nga ekosistemet më të dobëta të startup-eve në Europë. Kjo tregon qartësisht një shkëputje të madhe midis asaj që studentët duan dhe asaj që realisht ndodh në treg.

Lexo edhe:TrustMark, një instrument efektiv për të rritur besueshmërinë e konsumatorëve tek blerjet online

Pse ndodh kjo? Kjo është ajo që po përpiqemi të kuptojmë. Megjithatë, kemi parë disa shenja të qarta:

• Universitetet kanë pedagogë të përkushtuar, por sistemi është i ngurtë dhe burokratik. Edhe pse shumë pedagogë kanë dëshirë të ndihmojnë studentët, sistemi i arsimit të lartë nuk përputhet me nevojat dhe mënyrën e të menduarit të tyre. Kjo krijon stres si për studentët, ashtu edhe për pedagogët.
• Mungesa më e madhe? Praktika. Nuk kemi kompetencën për të gjetur zgjidhjen për këtë, por fakti që studentët janë të etur për më shumë praktikë reale është aq i dukshëm sa nuk ka nevojë për analiza të thelluara për ta kuptuar.
• Bizneset nuk kanë durim për të kuptuar studentët, akademikët nuk kanë kohë të fokusohen tek praktika, dhe studentët nuk besojnë më tek praktikat sipërfaqësore që u ofrohen. Kjo shkëputje ka bërë që aspekti më i rëndësishëm i universitetit – përgatitja për tregun e punës – të jetë krejtësisht joproduktiv.

Dhe e gjitha kjo u bë mëse e qartë në bisedat me studentët. Kur flisje me ta për praktikën reale të gjërave, kur flisje sinqerisht dhe pa filtrat e zakonshëm etikë dhe institucionalë, ata reaguan menjëherë. Kërkojnë të vërtetën dhe duan të shohin si funksionon realisht bota e biznesit – jo teori të shkëputura nga realiteti.

Pasi përfunduam takimin e parë, kaluam në fazën e përzgjedhjes, ku synojmë të skualifikojmë shumicën e studentëve për shkak të kapaciteteve të kufizuara që kemi. Por ne nuk duam të caktojmë kush është i mirë dhe kush jo – duam thjesht të punojmë me ata që nuk heqin dorë.

Në këtë fazë kemi vënë re diçka thelbësore: studentët nuk janë as përtacë, as sipërfaqësorë, por kanë nevojë për guidë dhe mentorë që janë të përshtatshëm për realitetin e tyre.

• Pikat e tyre të referencës janë të gabuara ose të pavlera për situatën e tyre. Ata nuk kanë mentorë që i kuptojnë dhe i udhëheqin siç duhet. Shpesh, mentorët e tyre ose kanë bërë biznes shumë vite më parë në një Shqipëri krejt ndryshe, ose kanë një perceptim të gabuar për të rinjtë duke u bazuar në eksperiencën e tyre personale kur ishin të rinj.
• Studentët nuk kanë problem me punën e palodhur, por me mungesën e kuptimit. Ata nuk ndjekin mekanikisht një rrugë vetëm sepse dikush më i madh u thotë ta ndjekin – duan ta kuptojnë, ta besojnë dhe ta shijojnë atë që bëjnë.

Dje, në aktivitetin tonë, studentët qëndruan për 4 orë pa pushim, pa snack, pa pije – vetëm duke bashkëvepruar me mentorët e tyre. Në fillim, shumë prej tyre ishin të ndrojtur dhe nuk flisnin, por sapo e ndien një ambient të sigurt, të lirshëm dhe të mbushur me dëshirën për t’i ndihmuar, nuk u ndalën së foluri dhe së bashkëpunuari.

Ne i ndamë në tre grupe kryesore:

1. E-commerce
2. Content Creation
3. Produkte me AI

Secili grup kishte një mentor me eksperiencë në këtë fushë, por që ende është i ri dhe e kupton realitetin e tyre nga afër. Rezultati? Magji. Në këtë pikë, ne kuptuam se ajo që mendonim se atyre u duhej nuk ishte aspak e vërtetë. Ata nuk kanë mungesë aftësish apo përkushtimi – thjesht nuk pranojnë të bëjnë diçka sipërfaqësore vetëm sepse dikush i rritur ua kërkon. Ky realizim na shtyu të rishikojmë të gjithë strukturën e programit tonë. Nuk mund ta ndërtojmë sipas asaj që ne mendojmë se u duhet – duhet ta ndërtojmë mbi atë që ata realisht kanë nevojë dhe mbi mënyrën se si ata mësojnë dhe zhvillohen më mirë. Qëllimi ynë nuk është të “mësojmë” studentët – është të kuptojmë si mund t’i ndihmojmë realisht. Prandaj, ky proces do të mbetet transparent, i hapur dhe i përshtatur vazhdimisht sipas nevojave të tyre. Por një gjë është e qartë: ne nuk mund ta bëjmë këtë vetëm.

– Ne kemi nevojë për biznese që duan të përfshihen me studentët.
– Ne kemi nevojë për sipërmarrës që duan të zbulojnë dhe të mentorojnë talentet e së ardhmes.

Nëse kompania juaj vuan për fuqi punëtore të kualifikuar, nuk ka zgjidhje më të mirë sesa të bëhet pjesë e këtij ekosistemi. Në vend që të ankohemi për mungesën e profesionistëve të rinj, le të punojmë së bashku për t’i ndërtuar ata. Ne ftojmë të gjitha kompanitë të mos kërkojnë zgjidhje të shpejta, por të bëhen pjesë e zgjidhjes afatgjatë. Duke u ulur me ne apo me çdo entitet tjetër që po bën punë reale për edukimin e sipërmarrësve të rinj, mund të bashkëpunojmë për të krijuar më shumë aktivitete si ky – ku talentet e reja shfaqen qartë, ku ju mund të identifikoni dhe rekrutoni ata që përshtaten më shumë me kompaninë tuaj.

Ne e kemi nisur këtë rrugëtim, por kemi nevojë për ju.
Na u bashkoni në Shoqatën e Tregtisë Online dhe bëjmë diçka që ka vërtet impakt.