Stoicizmi, bujku dhe nepërka

Sipas Platonit, Sokrati u përpoq të vinte në vargje përrallat e Ezopit ndërsa ai ishte në burg në pritje të ekzekutimit. Nuk është për t’u habitur atëherë që stoikët e lashtë, të cilët e donin Sokratin, ishin gjithashtu të interesuar për Ezopin.

Fabula e Ezopit e njohur si “Fermeri dhe Nëpërka” mund të interpretohet si përmbledhje e një prej pjesëve të preferuara të Stoikëve të mençurisë morale. Tregohet nga poeti romak i shekullit të 1 pas Krishtit Phaedrus si më poshtë: Kush i jep lehtësim të pabesit, duhet të pendohet para kohe.

Një burrë mori një nëpërkë të ngurtësuar nga ngricat dhe e ngrohu atë në gjirin e tij, me dhembshuri.

Pasi u shërua nëpërka, vrau menjëherë burrin që e ndihmoi. Në një tjetër rast, duke u pyetur për arsyen e këtij krimi, ajo u përgjigj: «Që njerëzit të mësojnë të mos ndihmojnë të ligët». – Fedri

Morali për stoikët ishte që, shumë njerëz përmbahen nga veprimet e mbrapshta, sepse u mungon mundësia për t’i kryer. Duhet të jemi të kujdesshëm, pra, që gabimisht të mos vendosim besimin tonë tek ata që do të na dëmtonin duke u dhënë mundësinë. Kujdes se mos ushqen një gjarpër në gji, siç thotë fjala e urtë. Më thelbësisht, nuk duhet të habitemi kur njerëzit bëjnë gjëra të këqija. Burri, ose gruaja e mençur, pranon që bota është plot me njerëz budallenj dhe të mbrapshtë. Ai është i kujdesshëm, parashikon kërcënimet e mundshme dhe përgatitet paraprakisht për t’u marrë me to.

Lexo:Cilat janë zgjedhjet që bëjnë diferencën mes një të pasuri dhe një të varfri?

Seneka, ka shumë të ngjarë t’i referohet fabulës në këtë letër drejtuar Lucilius:

Ka shumë gabime të cilat nuk zbulohen vetëm sepse janë joefektive: kur keqbërësi të rritet i sigurt me forcën e tij, ata nuk do të veprojnë më pak me guxim sesa ata, pasuritë e të cilëve tashmë u kanë dhënë mundësi. Atyre u mungojnë vetëm burimet për të shfaqur shkallën e plotë të paudhësisë së tyre.

Ai vazhdon, duke prezantuar analogjinë e gjarprit:

Edhe një gjarpër helmues është i sigurt për t’u trajtuar në mot të ftohtë, kur është i ngadaltë. Helmi i tij është ende atje, por joaktiv. Në të njëjtën mënyrë, ka shumë njerëz, mizoria, ambicia ose vetë-kënaqësia e të cilëve nuk arrin të përputhet me rastet më të egra, vetëm për hir të fatit. Thjesht jepuni atyre fuqinë të bëjnë atë që duan dhe do ta shihni: ata duan të njëjtat gjëra si të tjerët.

Pika e Senekës është se shumë njerëz duken të padëmshëm derisa u jepet mundësia të na dëmtojnë. Si një gjarpër i fjetur, pasi të ushqehen dhe ngrohen, ata mund të na godasin papritur, nëse nuk jemi të kujdesshëm.

Stoikët mendojnë se shpesh mund të jemi naivë të rrezikshëm dhe të na zënë sytë nga vesi i të tjerëve. Në të kundërt, një person i mençur, i cili përvetëson një qëndrim filozofik ndaj jetës, do të kuptojë se krimet dhe aktet e tjera antisociale janë mjaft të zakonshme për t’u parashikuar. Marcus Aurelius ofron një argument të shkurtër filozofik për këtë mënyrë të të menduarit: Kurdoherë që tronditeni nga sjellja e gabuar e ndokujt, pyesni veten menjëherë, ‘A është e mundur që të mos ketë njerëz të këqij në këtë botë?’ Është krejt e pamundur. Kështu sikurse nuk duhet të kërkoni të pamundurën: ky person është një nga ata njerëz të këqij që domosdoshmërisht duhet të ekzistojnë në botë.

Ka njerëz të mirë dhe të këqij në botë, të të gjitha llojeve. Do të ishte e pakuptimtë të kërkojmë që e gjithë bota të jetë e lirë nga tradhtarët. Prandaj nuk duhet të tronditemi kur hasim dikë që na tradhton. Në vend të kësaj, duhet të udhëhiqemi nga arsyeja dhe të marrim masa për të mbrojtur veten. Por, të lejosh që ata të bëjnë padrejtësi ndaj të tjerëve dhe të kërkojnë që të mos i bëjnë asnjë padrejtësi vetvetes, është e pakuptimtë dhe tirane. Të mençurit përdorin arsyen dhe arsyen e shëndoshë, për të parashikuar kërcënime të tilla.

MEDIUM