Si duhet të funksionojë Investimi Publik Global?

Pas Konferencës së Kombeve të Bashkuara për Biodiversitetin në Kolumbi (COP 16) dhe në mes të Konferencës së Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimatike (COP 29) në Azerbajxhan, ndodhemi në një udhëkryq. Ndryshimet klimatike dhe humbja e biodiversitetit nuk janë më thjesht kërcënime të ardhshme; ato tashmë janë realitet, duke përkeqësuar pabarazitë sociale, paqëndrueshmërinë ekonomike dhe degradimin e mjedisit para syve tanë.

Megjithëse këto probleme na prekin të gjithëve, ato shkaktohen në mënyrë disproporcionale nga vendet më të pasura dhe godasin më rëndë vendet më të varfra. Ndërkohë që liderët e G20 takohen këtë javë në Rio de Zhaneiro, duhet të kujtojnë se vendet e tyre janë përgjegjëse për rreth 80% të emetimeve të gazrave serrë, aktualisht dhe historikisht, dhe prandaj duhet të marrin përsipër të paktën 80% të masave për klimën. Vendet kanë nevojë për një kuadër të ri global, të udhëhequr nga objektiva të qarta klimatike, për të qeverisur politikat industriale dhe financiare, siç rekomandohet nga Grupi i Ekspertëve për Task Forcën G20 mbi Mobilizimin Global kundër Ndryshimeve Klimatike. Duke marrë parasysh dështimin e vazhdueshëm për të mobilizuar fonde për të përballuar sfidat klimatike, një pjesë e këtij kuadri të ri duhet të jetë një qasje e re ndaj financave globale. Zhbllokimi i burimeve financiare të mëdha që kërkohen për të trajtuar krizën klimatike, të biodiversitetit dhe të ujit kërkon një model të fuqishëm të investimit publik global (GPI).

Një qasje e re ndaj bashkëpunimit ndërkombëtar

Duhet të fillojmë ta shohim bashkëpunimin ndërkombëtar si një përpjekje kolektive ku të gjitha vendet përfitojnë, kontribuojnë dhe marrin vendime të udhëhequra nga misione të përbashkëta. Misionet e bazuara në objektiva të qarta dhe ambicioze mund të nxisin investimet publike dhe private, duke ofruar një udhërrëfyes për tejkalimin e barrierave financiare që na kanë penguar deri tani. Arkitektura ekzistuese financiare nuk është e aftë të ofrojë fondet e nevojshme për klimën dhe biodiversitetin, të cilat vlerësohet të arrijnë 2.4 trilion dollarë në vit deri në vitin 2030. Vendet e pasura kanë dështuar vazhdimisht në përmbushjen e angazhimeve të tyre financiare, ndërsa financimi klimatik ka qenë i copëzuar, i paparashikueshëm dhe i dominuar nga investime afatshkurtra private që prioritizojnë fitimet mbi stabilitetin afatgjatë mjedisor. Ndërkohë, vendet në zhvillim përballen me kosto të larta borxhi dhe detyrime të akumuluara që i bëjnë thuajse të pamundura investimet në të ardhmen e tyre.

Lexo edhe:Bisedimet e G20 në Rio bëjnë hapa të rëndësishëm për sigurimin e burimeve financiare për klimën, sipas burimeve

Një cikël i pasivitetit

Pa fonde publike të mjaftueshme, është e vështirë të mobilizohen investime private për projekte transformuese, si pyllëzimi i peizazheve të degraduara, mbrojtja e shkëmbinjve koralorë ose ndërtimi i infrastrukturës rezistente ndaj klimës. Vendet më të pasura vazhdojnë të ngurrojnë, shpesh duke e trajtuar financimin klimatik si një akt bamirësie sesa si një investim të domosdoshëm. Një qasje e bazuar te GPI dhe misionet mund ta ndryshojë këtë dinamikë. Misionet janë objektiva ambiciozë, të qartë dhe me afat kohor të përcaktuar, që mobilizojnë zgjidhje ndërsektoriale për probleme specifike, duke u fokusuar te rezultatet dhe jo te prodhimet. Për shembull, politika të orientuara nga misionet mund të synojnë reduktimin e ndotjes plastike në oqeane me 90% deri në vitin 2040, ndalimin e shpyllëzimit në Amazon deri në vitin 2030 ose restaurimin e të paktën 30% të ekosistemeve pyjore dhe ujore të degraduara deri në vitin 2030.

Një kornizë për të mirën e përbashkët

GPI rimendon mënyrën si financojmë misionet publike. Në sistemin aktual, financat ndërkombëtare drejtohen kryesisht nga një model dhurues-pranues. Vendet e pasura vendosin se sa para të japin, dhe vendet e varfra duhet të konkurrojnë për këto fonde. Kjo e përforcon pabarazinë dhe e bën të vështirë për vendet në zhvillim të planifikojnë afatgjatë. GPI e përmbys këtë model. Ai propozon që të gjitha vendet – pavarësisht nivelit të të ardhurave – të kontribuojnë për të mirat publike globale, si stabiliteti i klimës dhe mbrojtja e biodiversitetit. Për më tepër, ai përfshin të gjitha vendet në vendimmarrje, duke u dhënë një zë të fuqishëm vendeve të Jugut Global në alokimin e burimeve. Kjo qasje mbështetet në tre parime: së pari, të gjitha vendet përfitojnë nga një klimë e qëndrueshme dhe ekosisteme të mbrojtura; së dyti, të gjithë duhet të kontribuojnë në bazë të kapacitetit të tyre; dhe së treti, të gjithë duhet të vendosin, që të mos jenë vetëm më të pasurit ata që kontrollojnë si shpenzohen paratë.

Çfarë duhet të bëjmë për planetin?

Shkalla e krizave klimatike dhe të biodiversitetit krahasohet shpesh me sfidat pas Luftës së Dytë Botërore, kur Plani Marshall i financuar nga SHBA ndihmoi në rindërtimin e ekonomisë së Europës. Çfarë i duhet botës tani është një Plan Marshall për planetin: një përpjekje e koordinuar ndërkombëtare për të mobilizuar fondet, dijen dhe teknologjinë e nevojshme për të adresuar kërcënimet ekzistenciale të kohës sonë. Kjo nuk është thjesht për të shpëtuar planetin. Është për të krijuar një botë më të drejtë dhe më rezistente për të gjithë. Jemi të gjithë së bashku në këtë sfidë. Është koha të veprojmë si të tillë.

Mariana Mazzucato është profesore e Ekonomisë së Inovacionit dhe Vlerës Publike në University College London dhe autore e librit të fundit “Mission Economy: A Moonshot Guide to Changing Capitalism.” Jonathan Glennie është drejtor i Global Cooperation Institute dhe autor i librit “The Future of Aid: Global Public Investment.”

Copyright: Project Syndicate, 2024.
www.project-syndicate.org