Shtetet e vogla sjellin kthime të mëdha, por si e bëjnë këtë?

Nga Adnan Hassan, Kryetar i Bordit të Besimit për Fondacionin BIG Ideas, ka shërbyer në bordin e drejtorëve të Grupit të Bankës Botërore dhe është autor i *A Practical Guide to Sovereign Funds* (Euromoney, 2008).

Në një ekonomi globale që ndryshon me shpejtësi, një zhvillim meriton vëmendje të veçantë: dalja në pah e shteteve të vogla si aktorë të rëndësishëm ekonomikë. Ky sfidim i paradigmave tradicionale të rritjes tani është gati të riformësojë peizazhin global të investimeve.

Sipas kërkimeve të Fondacionit BIG Ideas, 17 nga 20 ekonomitë kryesore të botës për PBB për frymë janë shtete të vogla, me popullsi prej 10-12 milionë banorësh ose më pak. Duke përfshirë të gjitha rajonet gjeografike, këto shtete kanë histori, struktura shoqërore dhe modele qeverisjeje të ndryshme. Por ato ndajnë tri forta themelore: shkathtësi institucionale, shkallë demografike të menaxhueshme dhe udhëheqje cilësore.

Në kohë të transformimeve të shpejta sistemike, përshtatshmëria është më e rëndësishme se madhësia. Në fakt, të qenit shumë i madh shpesh mund të jetë pengesë dhe jo avantazh në periudha të tilla. Kjo vlen edhe në botën natyrore: periudhat e ndryshimeve dramatike mjedisore shpesh favorizojnë speciet më të vogla dhe më të përshtatshme. Marsupialët, zogjtë pa aftësi fluturimi dhe insektet rezistente (si kacabuajtë) i kanë mbijetuar ngjarjeve të mëdha të zhdukjes që eliminuan speciet më të mëdha, si dinosaurët.

Suksesi i shteteve të vogla në ekonominë globale të sotme pasqyron të njëjtin parim. Rrjetet efikase të palëve të interesuara dhe sistemet administrative të thjeshtëzuara, së bashku me udhëheqjen efektive, u mundësojnë shteteve të vogla të zbatojnë ndryshime strategjike me shpejtësi dhe të shfrytëzojnë me shkathtësi mundësitë dhe të adresojnë sfidat.

Këto avantazhe strukturore bëhen gjithnjë e më relevante ndërsa ndryshimet globale përshpejtohen, sepse u mundësojnë shteteve të vogla të përshtatin ekonomitë e tyre shpejt në përgjigje të realiteteve të reja të jashtme. Për shembull, ato mund të vendosin të zhvillojnë profilet e tyre si qendra financiare globale, të përqafojnë qeverisjen dixhitale, të investojnë në inteligjencën artificiale ose të nxisin qendra argëtimi. Cilindo vizion që zgjedhin, shkalla e tyre e menaxhueshme do të thotë që mund ta zbatojnë atë në mënyrë tërësore.

Shtetet e vogla shkëlqejnë në kultivimin e “ngrohtësisë” ekonomike. Në vend që të konkurrojnë në të gjitha sektoret, shtetet e vogla të suksesshme identifikojnë fusha specifike ku mund të ndërtojnë avantazhe konkurruese të qëndrueshme. Kjo strategji specializimi ka rezultuar veçanërisht efektive në sektorët me intensitet njohurie, si mikroçipat, ku përqendrimi i ekspertizës gjeneron përfitime vetë-përforcuese të ekosistemit.

Shkathtësia e shteteve të vogla përkthehet gjithashtu në përsosmëri rregullatore. Ndryshe nga homologët e tyre më të mëdhenj, shtetet e vogla mund të rregullojnë dhe madje të riformojnë kuadrot e tyre rregullatorë brenda muajve. Kjo u mundëson atyre të përgjigjen në kohë ndaj teknologjive dhe modeleve të reja të biznesit, duke krijuar kushte tërheqëse për industritë në zhvillim, si teknologjia financiare, asetet dixhitale dhe IA.

Lexo edhe:Inteligjenca Artificiale nuk do të nxitë rritjen e PBB-së!

Duke pasur parasysh këto avantazhe, shtetet e vogla ofrojnë mundësi tërheqëse investimi. Por vendet individuale mund të mos kenë shkallë të mjaftueshme për të pasur ndikim domethënës në portofolat e investitorëve. Megjithatë, duke integruar këto ekonomi të shkathta në një kornizë të unifikuar investimi, ne mund të zhbllokojmë mundësi për kthime të konsiderueshme, të shfrytëzojmë sisteme inovacioni të shkallëzueshme dhe të krijojmë mbrojtje të forta kundër pasigurisë së tregut.

Sërish, bota natyrore ofron një udhëzues. Në vend që të veprojnë të pavarur, organizmat më të vegjël priren të formojnë kolektive dinamike për të kapërcyer kufizimet e lidhura me madhësinë. Për shembull, tufat e peshqve të vegjël formojnë “topa karremi”, duke lëvizur së bashku për të shmangur grabitqarët. Po kështu, murmurat e starlingëve u mundësojnë individëve të mbajnë ngrohtësi, të shkëmbejnë informacione dhe të shmangin bërjen pre e lehtë për grabitqarët. Strukturat inovative financiare, duke përfshirë financimin e kombinuar dhe dispozitat për humbjet e para, mund të mbështesin futjen e një klase asetesh të shteteve të vogla. Një “Facilitet Investimi dhe Garancie Kredie për Shtetet e Vogla” i dedikuar mund të forcojë tërheqjen e kësaj klase, duke përfshirë menaxhimin e ekspozimit ndaj rrezikut të shteteve më të cenueshme kur ato grupohen me homologë me rrezik më të ulët.

Njohja zyrtare e klasës së aseteve të shteteve të vogla do të nxisë interesin nga investitorët. Zyrat familjare të shteteve të vogla – entitete të themeluara nga familje të pasura për të ofruar menaxhim të pasurisë dhe shërbime të tjera, si planifikimi i trashëgimisë, për anëtarët e tyre – mund të luajnë një rol veçanërisht të rëndësishëm në drejtimin e zhvillimit të kësaj klase asetesh. Me interesat e tyre të ndryshme dhe perspektivat afatgjata, disa familje udhëheqëse shpesh mund të transformojnë një ekosistem investimi. Kur familje të tilla gjejnë qëllim të përbashkët përtej rajoneve, ndikimi sistemik është i thellë.

Dalja në pah e një klase asetesh të shteteve të vogla nuk është vetëm e mundur; ajo është gjithnjë e më e mundshme, pasi dinamikat në ndryshim të ekonomisë globale ndryshojnë kuptimin tonë për avantazhet konkurruese. Ndërsa sistemet ekzistuese ndërpriten, jo më pak për shkak të përshpejtimit të inovacionit teknologjik, avantazhet natyrore të shteteve të vogla të shkathta janë bërë të pamundura për t’u injoruara. Për investitorët, kjo nënkupton një mundësi të artë për të kapur vlerë të konsiderueshme duke forcuar qëndrueshmërinë ekonomike globale dhe inovacionin e shkathtë. Ata që udhëheqin rrugën do të korrin shpërblimet më të mëdha.

Copyright: Project Syndicate, 2025.
www.project-syndicate.org