Lucrezia Reichlin* – Europa ka shpresa të mëdha për “euron digjitale” që po zhvillohet aktualisht. Paraja fizike ka shërbyer prej kohësh si një spirancë themelore për depozitat bankare tregtare pretendime direkte ndaj bankës qendrore duke forcuar kështu besimin në sistemin financiar në tërësi. Në epokën digjitale, kur pjesa e parasë fizike në transaksionet e vogla me pakicë po zvogëlohet me shpejtësi, Banka Qendrore Evropiane shpreson që euroja digjitale të mund të përmbushë këtë rol.Por ambiciet për euron digjitale shkojnë më tej. Europa shpreson gjithashtu që kjo monedhë të forcojë autonominë e saj strategjike, në një botë ku dollari amerikan është monedha kryesore ndërkombëtare e rezervës dhe sistemet e pagesave, si ndërkombëtare ashtu edhe të brendshme, dominohen nga kompani private amerikane, si Visa, Mastercard dhe PayPal. Sipas kësaj vizioni, euroja digjitale do të mbronte rolin ndërkombëtar të euros dhe do të mbështeste sfiduesit e hegjemonisë amerikane të pagesave. Megjithatë, e vetme, euroja digjitale ka gjasa të mos i përmbushë këto pritshmëri.
Euroja digjitale është konceptuar si një plotësues i parasë fizike, jo si një alternativë ndaj depozitave bankare, të cilat përbëjnë pjesën më të madhe të ofertës monetare. Ashtu si paraja fizike, eurot digjitale do të shpërndaheshin nga bankat tregtare, por do të ishin të kthyeshme nga banka qendrore. Ashtu si paraja fizike, ato do të ishin mjet ligjor pagese, kështu që evropianët mund t’i përdornin për të paguar blerje në internet dhe në dyqane (duke përdorur telefonat e tyre), si dhe për të dërguar para njëri-tjetrit shpejt dhe me efikasitet. Dhe, si paraja fizike, ato nuk do të ofronin yield (fitim). Megjithëse mbajtja e portofolit digjital do të kufizohet në 3,000 euro (3,500 dollarë), ato mund të rimbushen lirisht.
Mund të imagjinohet që, ndërsa njerëzit mbajnë më pak para fizike, ata mund të gjejnë ngushëllim në faktin se mund të konvertojnë lehtësisht depozitat bankare në euro digjitale që funksionojnë pothuajse saktësisht si paraja fizike. Por, siç është parashikuar, euroja digjitale do të jetë e padobishme për transaksionet korporative dhe ndoshta nuk do të luajë një rol të rëndësishëm në menaxhimin e likuiditetit ose pagesave me shumicë. Dhe janë këto transaksione, jo pagesat me pakicë, ato që do të bëjnë ndryshimin në forcimin e autonomisë strategjike të Evropës, përfshirë në fushën e pagesave.
Lexo edhe: NATO në krizë? Liderët europianë “nën urdhrat” e Trump-it
Banka Qendrore Evropiane ka një plan për të zgjeruar rolin e euros digjitale në pagesat me shumicë duke lidhur sistemin e saj qendror të regjistrave me sistemet e ardhshme të pagesave me shumicë, të cilat ka të ngjarë të mbështeten nga teknologjia e regjistrave të shpërndarë (DLT). Për këtë qëllim, janë shpallur dy programe. Programi Pontes është një iniciativë afatshkurtër, e fokusuar në krijimin e një ure lidhëse midis platformave private të DLT-së dhe sistemit ekzistues të regjistrave të centralizuar të Bankës Qendrore Evropiane, TARGET Services. Programi më ambicioz Appia synon të krijojë një ekosistem financiar të integruar “gati për të ardhmen”, bazuar në DLT.
Këto iniciativa do t’i mundësojnë Bankës Qendrore Evropiane të veprojë si palë kryesore për një sërë shkëmbimesh, përfshirë transaksionet e tregut të parave ndërbankare, në një botë ku bankat dhe aktorët e tjerë të tregut kanë përqafuar DLT-në. Por, meqenëse gjithçka që ato do të bëjnë është ta bëjnë përdorimin e euros për transaksionet me shumicë po aq të shpejtë dhe efikas sa përdorimi i dollarëve amerikanë ose monedhave të tjera, Pontes dhe Appia ka të ngjarë të mos sjellin një rritje të konsiderueshme të pjesës së euros në transaksionet ndërkombëtare ose rezervat e huaja.
Megjithatë, ekziston një mundësi që mund të ndryshojë lojën: monedhat e qëndrueshme (stablecoins – aktive digjitale të lidhura me monedhat tradicionale fiat ose mallrat). Ndërsa euroja digjitale supozohet të funksionojë shumë si paraja fizike, monedhat e qëndrueshme mund të veprojnë si një alternativë ndaj depozitave. Ndërsa programi Appia nuk e angazhon Bankën Qendrore Evropiane për të krijuar një monedhë të qëndrueshme euro, ai do të krijojë infrastrukturën për zhvillimin e një monedhe të tillë. Dhe me rregullore mbështetëse, monedhat e qëndrueshme mund të kombinojnë shpejtësinë dhe efikasitetin e pagesave digjitale me sigurinë e depozitave bankare.
Legjislacioni i fundit në të dyja anët e Atlantikut bën disa hapa drejt këtij qëllimi. Akti për Udhëzimin dhe Vendosjen e Inovacionit Kombëtar për Monedhat e Qëndrueshme të SHBA-së (GENIUS) në Shtetet e Bashkuara dhe rregullorja për Tregjet në Asetet Kripto (MiCA) në Evropë kërkojnë që institucionet emetuese të mbajnë aktive të cilësisë së lartë dhe me likuiditet të lartë për të mbështetur plotësisht monedhat e qëndrueshme. Por ky kërkesë e vetme nuk është e mjaftueshme, sepse në kohë krize, vlera e aktiveve mbështetëse mund të bjerë, duke shkaktuar një rrjedhje masive nga monedha e qëndrueshme, e ngjashme me një rrjedhje nga depozitat bankare, vetëm se pa një bankë qendrore që të veprojë si huadhënës i fundit.
Deri më tani, as Banka Qendrore Evropiane dhe as Rezerva Federale e SHBA-së nuk kanë shprehur ndonjë qëllim për të marrë përsipër këtë rol. Por Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, është angazhuar për të mbështetur zhvillimin e industrisë së kriptove dhe duket se i sheh emetuesit e monedhave të qëndrueshme si një burim të rëndësishëm të kërkesës së ardhshme për Obligacionet e Thesarit të SHBA-së. Kjo sugjeron që administrata Trump mund të marrë çfarëdo hapash rregullatore që nevojiten për të lejuar lulëzimin e monedhave të qëndrueshme, përfshirë ofrimin e garancive që Rezerva Federale do t’u sigurojë emetuesve mbështetje likuiditeti.
Nëse Rezerva Federale ndërmerr këtë hap dhe Banka Qendrore Evropiane jo, monedhat e qëndrueshme të dollarit amerikan do të errësojnë monedhat e qëndrueshme të euros, duke forcuar më tej dominimin e dollarit amerikan. Përtej kufizimit të autonomisë së pagesave të Bashkimit Evropian dhe zhvillimit të tregut të tij të kapitalit, kjo mund ta lërë Bankën Qendrore Evropiane të varur nga likuiditeti i Rezervës Federale në rast krize, duke minuar pavarësinë e politikës së saj monetare dhe duke rritur koston e kapitalit.
Po, garantimi i mbështetjes së likuiditetit nga Banka Qendrore Evropiane për emetuesit e monedhave të qëndrueshme do të nënkuptonte një ndryshim rrënjësor në peizazhin financiar dhe të pagesave të eurozonës. Por, në një kontekst teknologjik dhe gjeopolitik që po ndryshon me shpejtësi, Banka Qendrore Evropiane mund të detyrohet të zgjedhë.
*Lucrezia Reichlin është ish-drejtore e kërkimeve në Bankën Qendrore Evropiane, është Profesore e Ekonomisë në Shkollën e Biznesit të Londrës.
Të drejta autori: Project Syndicate, 2025. www.project-syndicate.org
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
