Çdo katër vjet, lojërat olimpike dhe paraolimpike na japin një mundësi të shohim se për çfarë është i aftë trupi i njeriut. Atletët në kulmin e aftësive të tyre kryejnë vepra të jashtëzakonshme, për të cilat shumica prej nesh munden thjesht të ëndërrojë. Dhe ndoshta më entuziazmuese nga të gjitha është gara kur njerëzit më të shpejtë në botë hyjnë në pistë. Në pak sporte të tjera ka një krahasim kaq të qartë për performancën.
“Veçantia e sprinteve është që ke korsi tëndën,” thotë Eilidh Doyle, e cila është specializuar në garat 400 metra dhe me pengesa, dhe ka fituar medalje bronzi për Britaninë e Madhe në stafetën 4 x 400 metra në Lojërat Olimpike të Rio 2016. “Nuk është si gara 1500 metra ku taktikat e të tjerëve mund të ndikojnë tek ti. Në sprint, ti qëndron në start dhe thua: ‘E di çfarë është plani dhe do ta realizoj, sepse askush nuk mund të ndërhyjë në të’.” Në zemër të sprintimit është një ekuacion i thjeshtë: shpejtësia e vrapimit është e barabartë me gjatësinë e hapit të shumëzuar me frekuencën e hapit. “Ti ose merr hapa më të gjatë ose merr hapa më të shpejtë. Kjo është gjëja më bazike që mund të bësh,” thotë Sam Gleadhill, një studiues i biomekanikës dhe forcës në Universitetin e Australisë së Jugut. “Megjithatë, duhet të bësh kujdes që, nëse përmirëson njërën nga këto variabla, të mos dobësosh tjetrën.” Përpjekja për të rritur numrin e hapave që merr mund të çojë në hapa më të shkurtër dhe anasjelltas.
Aftësia për të mbështetur më shumë tek gjatësia apo frekuenca e hapit është individuale. “Edhe në finalen e 100 metrave në një lojë olimpike, do të ketë teknika të ndryshme midis vrapuesve,” thotë Gleadhill. “Djem si Christian Coleman, që janë shumë të fortë dhe me muskuj, shpërthejnë nga blloqet. Ata përshpejtojnë për një kohë të gjatë, qëndrojnë shumë afër pistës dhe kanë hapa më të shkurtër. Ndërsa djem si [Usain] Bolt janë më të gjatë ose kanë këmbë më të gjata, prandaj ata marrin hapa më të gjatë.” Bolt gjen shpejtësinë e tij kryesisht përmes gjatësisë së hapit dhe forcës së reagimit të tokës, që është forca e prodhuar kur prek tokën dhe që rrit gjatësinë e hapit. Në kohën e tij rekord prej 9.58 sekondash, hapi më i gjatë i Bolt arriti deri në 2.872 metra (9.5 këmbë). Dëshmitë nuk janë plotësisht përfundimtare, por studimet sugjerojnë se shpejtësia e sprinteve të femrave është më e ndikuar nga frekuenca e hapit, ndërsa shpejtësia e sprinteve të meshkujve nga gjatësia e hapit. Kjo mund të jetë pjesërisht për shkak të ndikimeve pozitive të gjatësisë së këmbës në gjatësinë e hapit. Në krahasim me ata që nuk janë sprinterë, sprinterët kanë muskuj më të mëdhenj fleksorë të ijeve dhe gjunjëve. Në një studim me pesë sprinterë elitë meshkuj, muskujt tensor fasciae latae, sartorius dhe gluteus maximus (të gjithë muskuj në zonën e ijeve) ishin vazhdimisht më të mëdhenj sesa tek 11 sprinterë sub-elitë meshkuj. I njëjti ekip studiuesish gjeti se muskujt më të mëdhenj fleksorë të ijeve shpjegonin një variancë prej 47.5% në performancën e sprinteve të pesë sprintereve elitë femra në krahasim me 17 sprintere sub-elitë. Frekuenca e hapit, nga ana tjetër, përcaktohet nga eksitabiliteti i neuroneve motorike, koordinimi ndër- dhe intramuscular dhe lodhja nervore. Atletët që mbështeten tek frekuenca e hapit kanë nevojë për aktivitet të lartë nervor para sprintit për të arritur një rrotullim të shpejtë të këmbëve.
Lexo edhe:Teknologjia inteligjente e përgatitjes së kafes
Megjithatë, ekziston një pikëpyetje mbi se sa mund të përmirësohet frekuenca e hapit. “Nga pikëpamja ime, duhet të mbështetesh më shumë në përmirësimin e gjatësisë së hapit,” thotë Vassilos Panoutsakopoulos, një profesor asistent i biomekanikës në Universitetin Aristotel të Selanikut në Greqi. “Frekuenca e hapit është diçka që, pasi të përmirësohesh, nuk ndryshon shumë.” Performanca e sprintit ndikohet nga faktorë gjenetikë dhe mjedisorë. Por gjenetika mund të luajë një rol më të madh në frekuencën e hapit, pasi është e lidhur me eksitabilitetin e neuroneve motorike. Njerëzit që natyrshëm priren të ecin shpejt mund të jenë sprinterë më të mirë gjithashtu. Ajo që mund të përmirësohet është teknika. Panoutsakopoulos dhe kolegët e tij gjejnë se sprinterët e rinj janë më “të rrafshuar” në krahasim me sprinterët më me përvojë dhe të rritur. “Gjëja më e rëndësishme që gjetëm është se fëmijët nuk kanë veprimin e ‘kafshimit’,” thotë Panoutsakopoulos. “Sprinterët e rinj thjesht vendosin këmbën.” Panoutsakopoulos e krahason veprimin e saktë me kafshimin e tokës si një kalë, me fleksion të këmbës, në vend që të vendosin këmbën si një rosë. Teknika të tjera të sprintimit efikase përfshijnë vendosjen e këmbës më larg prapa për të projektuar qendrën e masës përpara dhe mbajtjen e bustit të anuar përpara në fillim të sprintit për të prodhuar forcë horizontale dhe për të rritur përshpejtimin. “Mund ta shihni kur sprinterët olimpikë dalin nga blloqet me këndet e kaviljeve të tyre sa më horizontale që të jetë e mundur,” thotë Gleadhill. “Në shpejtësinë më të lartë, forca vertikale bëhet shumë më e rëndësishme.” Sprintimi i shpeshtë është mënyra më e thjeshtë dhe më e mirë për të rritur shpejtësinë. Por ka ushtrime për të izoluar lëvizjet dhe për të përmirësuar teknikën: “Ka lëvizje me gjunjë të lartë, të cilat mendoj se shumë njerëz i bëjnë gabim,” thotë Doyle. “Kur vrapon, nuk i ngre gjunjët përpara. Themra jote shkon tek vithet, dhe duke bërë këtë, gjuri yt del përpara.”
Përmirësimi i teknikës efikase të sprintimit kërkon vite të tëra trajnimi në koordinim, stabilizim, aktivizim të sistemit nervor dhe përdorim të muskujve. Por ka disa rregullime të vogla që të gjithë mund t’i provojnë, si përkulja e këmbës më shumë, mbajtja përpara gjatë përshpejtimit ose përqendrimi tek prekja e tokës për sa më pak kohë që të jetë e mundur. Çdo njeri është individual, me gjatësi të ndryshme të këmbëve dhe përbërje neuromuskulare, prandaj ia vlen të eksperimentosh se cila stil të bën të vraposh më shpejt.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
