Ilir Brasha, është një nga studentët e Ekonomisë që u vlerësua në fund të vitit me çmimin e Guvernatorit për temën e tij të diplomës.
Punimi me temë “Ndikimi i Shpenzimeve Qeveritare në Rritjen Ekonomike”, ka sjellë në vëmendje një çështje mjaft të rëndësishme përsa i përket ndikimit të politikës fiskale mbi zhvillimin ekonomik të Shqipërsë. Përkatësisht, në vëmendje është marrë ndikimi i instrumentit të shpenzimeve qeveritare dhe qëllimi i këtij punimi ka qenë që të llogarisë masën e multiplikatorit të shpenzimeve qeveritare.
Si fillim, në këtë punim është parë ecuria e nivelit të shpenzimeve qeveritare, duke e krahasuar Shqipërinë me vendet e tjera të ngjashme. Kur niveli i shpenzimeve qeveritare të Shqipërisë krahasohet me vendet me të ardhura për frymë (PBB për frymë) sa 10% mbi dhe nën nivelin e të ardhurave për frymë të shqipërisë, dhe me vendet sa 20% mbi dhe nën nivelin e të ardhurave për frymë të Shqipërisë, Shqipëria është pak nën nivelin e shpenzimeve qeveritare të këtyre vendeve. Kur merret në shqyrim lidhja e PBB-së për frymë me nivelin e shpenzimeve qeveritare për të gjitha vendet që ka të dhëna Banka Botërore, lidhja rezulton pozitive dhe Shqipëria ndodhet në vijën e trendit, duke treguar që niveli i shpenzimeve qeveritare të Shqipërisë është në nivelin mesatar të vendeve me të ardhurat të njëjta. E njëjta ecuri tregohet si në rastin kur në shqyrtim merren të ardhurat për frymë në $ korrent edhe në rastin kur në shqyrtim merren të ardhurat për frymë të përshtatura me PPP. Krahasuar me vendet e Ballkanit Perëndimor, Shqipëria ka nivelin më të ulët të shpenzimeve qeveritare për vitin 2020. Analiza e shpenzimeve sipas komponentëve të saj tregon që niveli i shpenzimeve kapitale ka qëndruar në të njëjtat nivele përgjatë viteve të marra në shqyrtim duke pasur nivele të larta vetëm përgjatë viteve të krizave ekonomike. Niveli i shpenzimeve totale të qeverisë në këtë mënyrë është ndikuar nga ndryshimi i shpenzimeve korrente dhe jo i atyre kapitale që në teori njihen që kanë një impakt më të madh në zhvillimin ekonomik të një vendi.
Për të gjetur vlerën e multiplikatorit të shpenzimeve qeveritare është përdorur metodologjia SVAR. Nga rezultatet e modelit në diferenca të para, kemi që niveli i multiplikatorit të menjëhershëm është 0.29. Pra, kjo tregon që një rritje me 10 lekë e shpenzimeve qeveritare përkthehet në një rritje të menjëhershme të PBB-së me 2.9 lekë. Maksimumi i nivelit të multiplikatorit arrihet pas tre tremujorësh. Përkatësisht, në maksimum vlera e multiplikatorit është
0.31. Pas një viti vlera e multiplikatorit është në vlerën 0.3, pas dy vitesh është në vlerën 0.28. Pas 13 tremujorësh, niveli i multuplikatorit stabilizohet në 0.17. Pra, rritja e nivelit të shpenzimeve qeveritare me 10 lekë në afatshkurtër (1vit) do të sillte rritjen e PBB-së me 3 lekë, ndërsa në afatgjatë (pas 3 vitesh) do të sillte rritjen e PBB-së me rreth 1.7 lekë. Për shkak të dyshimeve në lidhje me vlerat e multiplikatorit dhe gabimeve standarte në vlerë të lartë, multiplikatori është llogaritur edhe më një metodologji tjetër. Kjo metodologji është marrë nga FMN dhe është metoda Bucket Approach (Qasja e Kovës). Kjo metodë ka disa faza dhe kërkon një proces të zhvillimit të saj. Përkatësisht, faza e parë kërkon vlerësimin e 6 komponentëve për rastin e Shqipërisë dhe nga ky vlerësim arrihet në përfundimin që rangu i multiplikatorit është 0.1 – 0.3. Kjo vlerë përshtatet edhe me gjetjet e këtij punimi me anë të modelit SVAR. Faza e dytë kërkon një vlerësim të nivelit të PBB-së potenciale dhe të efektivitetit të politikës monetare. Kjo bëhet për të gjetur një rang më të saktë të multiplikatorit dhe kjo bëhet duke përshtatur rangun e gjetur në fazën e parë. Rangu përfundimtar i multiplikatorit që rezulton nga aplikimi i metodës “Bucket Approach”, është 0.12
– 0.36. Ky rang është konsistent dhe konfirmon përsëri gjetjet nga modeli SVAR
Kur krahasojmë rezultatet me studimet e tjera që janë bërë në Shqipëri, përkatësisht atë të (Banka e Shqipërisë, 2011), rezulton që vlera e multiplikatorit në këtë punim është më e vogël se ajo e BSH. Multiplikatori është konsistent me gjetjet e (Banka Botërore, 2022) që ka gjetur multiplikatorin për vendet e Ballkanit Perëndimor. Rangu i multiplikatorit konfirmohet për periudhën e menjëhershme, kurse për periudhën pas 3 vitesh ka ndryshime. Rangu i multiplikatorit është përafërsisht i njëjtë me studimin e kryer për 102 vende në zhvillim nga (Aart Kraay, 2014). Krahasuar me vendet e tjera të ngjashme, Shqipëria ka një multiplikator më të ulët, por të krahasueshëm me vendet e Ballkanit.
Si përfundim multiplikatori i shpenzimeve qeveritare është relativisht i ulët për Shqipërinë, ashtu siç është treguar edhe në studime të mëparshme. Politika duke përdorur mekanizmin e shpenzimeve qeveritare nuk vlerësohet që të jetë efiçente, dhe si në shumë studime të tjera, politika me anë të uljes së taksave rezulton më efektive. Por, duhet pasur kujdes, sepse edhe pse ulja e taksave rezulton më efektive, rezultatet duhen parë me dyshim, sepse fokusi i këtij punimi ka qenë vetëm ndikimi i shpenzimeve qeveritare.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
