Nga Adair Turner, Kryetar i Komisionit të Tranzicionit të Energjisë, ka qenë kryetar i Autoritetit të Shërbimeve Financiare të Mbretërisë së Bashkuar nga 2008 deri në 2012. Ai është autor i shumë librave, duke përfshirë Between Debt and the Devil: Money, Credit, and Fixing Global Finance (Princeton University Press, 2016).
Të gjithë e dinë që inteligjenca artificiale (IA) është një teknologji jashtëzakonisht e fuqishme me implikime të mëdha ekonomike. Çmimet e aksioneve në SHBA pasqyrojnë jo vetëm besimin në perspektivat e kompanive të teknologjisë, por edhe bindjen se IA do të nxisë një bum më të gjerë ekonomik. Qeveria e Mbretërisë së Bashkuar, e fiksuar pas rritjes, e sheh zhvillimin e IA-s si një përparësi kryesore, dhe të gjithë në Forumin Ekonomik Botëror në Davos këtë janar donin të dëgjonin nga liderët botërorë të IA-s.
Kemi qenë këtu më parë. Në vitet 1960, kompjuterët ishin aq të mëdhenj dhe të shtrenjtë sa mund të përdoreshin vetëm nga agjencitë më të mëdha qeveritare dhe bizneset. Megjithatë, shqetësimet për “automatizimin” ishin aq të mëdha sa Presidenti i SHBA-së Lyndon Johnson nisi një hetim mbi rrezikun që teknologjitë e bazuara në kompjuter mund të “eliminonin të gjitha punët përveç disa të pakta”. Kjo nuk ndodhi. Deri në vitet 1970, nuk kishte asnjë shenjë të një rritjeje të produktivitetit, dhe frika nga papunësia masive teknologjike u zbeh. Përdorimi i kompjuterëve personalë dhe të biznesit u rrit ndjeshëm në vitet 1980; por deri në vitin 1990, siç vuri re me famë ekonomisti Robert Solow, Teknologjia e Informacionit (TI) ishte “kudo, por jo në statistikat e produktivitetit”. Me telefonat celularë, internetin, kapacitetin gjithnjë në rritje të pajisjeve dhe aftësitë në rritje të softuerëve që premtonin një revolucion të ri të produktivitetit të bazuar në lidhshmëri, të gjithë në Forumin Ekonomik Botëror të vitit 2000 donin të dëgjonin nga liderët e “Teknologjisë së Informacionit dhe Komunikimit” (TIK). Drejtori ekzekutiv i Cisco-s, John Chambers, parashikoi se TIK-u do të mundësonte rritjen e ekonomisë amerikane me 5% në vit për të ardhmen e parashikueshme dhe se “interneti do të përbënte gjysmën e prodhimit të brendshëm bruto deri në vitin 2010”.
Pastaj erdhën “big data”, “ekonomia dixhitale”, “të mësuarit me makina” dhe tani inteligjenca artificiale. Deri më tani, asnjëra prej tyre nuk ka pasur ndikim të matshëm në normat e rritjes afatmesme. Mund të argumentohet se IA gjenerative, për shkak të aftësisë së saj për vetë-mësim, përfaqëson më shumë sesa thjesht një fazë tjetër e zhvillimit teknologjik. Por ka ende dy arsye pse edhe ajo mund të mos shfaqet në të dhënat e rritjes.
Së pari, një pjesë e madhe dhe ndoshta në rritje e aktivitetit ekonomik përfshin një luftë me shumatore zero për avantazh konkurrues, pa ndikim pozitiv në rritjen e matur ose në mirëqenien njerëzore. Duke përdorur kërkimin bazë në internet dhe tani modele të sofistikuara gjuhësore të mëdha, avokatët janë gjithnjë e më shumë në gjendje të analizojnë çdo precedent të mundshëm përpara se të paraqesin argumentet e tyre. Por nëse firma ligjore kundërshtare mund të bëjë të njëjtën gjë, rezultati është një garë armatimesh ku asnjëra palë nuk ka një avantazh të qëndrueshëm.
Lexo edhe:Drejtimi i zhvillimit të AI për progres të përbashkët
Për të paktën dy dekada, ekspertët kanë paralajmëruar se pas rënies së vazhdueshme të vendeve të punës në prodhim, shërbimet profesionale si ligji do të ishin të radhës për automatizim. Por punësimi dhe pagat në fushën e ligjit tregtar vazhdojnë të rriten. Në mënyrë të ngjashme, departamentet e marketingut mund të përdorin IA-n për të prodhuar komunikime gjithnjë e më të synuara dhe efektive për të ndikuar në zgjedhjet e konsumatorëve. Nëse konkurrentët e tyre bëjnë të njëjtën gjë, megjithatë, nuk ka përfitim për konsumatorët përfundimtarë dhe as shtytje për PBB-në.
Nga ana tjetër, IA pothuajse me siguri do të sjellë përfitime të mëdha për mirëqenien njerëzore pothuajse falas. Martin Feldstein, i ndjerë, duke shkruar në vitin 2017, vërejti me të drejtë këtë fenomen në punë gjatë tri dekadave të mëparshme të përparimit të jashtëzakonshëm të TI-së dhe TIK-ut. Deri atëherë, smartfonët kishin mijëra herë më shumë fuqi përpunuese dhe memorie sesa kompjuterët më të mëdhenj të viteve 1960, duke mundësuar shumë më shumë komunikim, ruajtje të dhënash, ndarje videosh dhe imazhesh, dhe kështu me radhë. Megjithatë, pjesa e PBB-së e zënë nga sektori i telekomunikacionit kishte ndryshuar pak, duke e çuar Feldstein-in të përfundonte se “vlerësimet e ulëta të rritjes dështojnë të pasqyrojnë risitë e jashtëzakonshme në gjithçka, nga kujdesi shëndetësor te shërbimet e internetit dhe argëtimi me video, që e kanë bërë jetën më të mirë gjatë këtyre viteve”.
Po kështu, Baza e të Dhënave të Strukturës së Proteinave AlphaFold e Google DeepMind (që parashikon strukturën e një proteine nga sekuenca e saj e aminoacideve) është vendosur të përshpejtojë zbulimin e barnave duke ulur ndjeshëm kostot e kërkimit. Por sapo barnat dalin nga patenta, çmimet e tyre bien drejt kostos margjinale të prodhimit, dhe kontributi i tyre në PBB-në e matur rrëzohet.
Nëse, deri në vitin 2070, një përshpejtim i nxitur nga IA i njohurive ka na pajisur me një ilaç mrekulli që i jep çdokujt një jetë 100-vjeçare me shëndet të përsosur, dhe që prodhohet në fabrika plotësisht të automatizuara të furnizuara me energji të lirë nga fuzioni bërthamor, kjo do të llogaritet pothuajse si asgjë në PBB-në globale. Sa më e fuqishme të jetë një teknologji, aq më shpejt ajo zhduket nga PBB-ja e matur.
Në të njëjtën kohë, IA ka potencial të jashtëzakonshëm për të përkeqësuar dëmet ndaj mirëqenies njerëzore që gjeneratat e mëparshme të TIK-ut tashmë i kanë shkaktuar. Aftësitë e falsifikimit të thellë (deepfake) po nxisin tashmë një shpërthim të mashtrimeve online, dhe algoritmet e mediave sociale të fuqizuara nga IA po thellojnë polarizimin politik dhe ndoshta po kontribuojnë në atë që psikologu social Jonathan Haidt e sheh si një epidemi të sëmundjeve mendore mes të rinjve. Megjithatë, asnjë nga këto negative nuk shfaqet në PBB-në e matur.
Për të mirë apo për të keq – ose thjesht si një mundësuese e konkurrencës gjithnjë e më intensive me shumatore zero – IA do të ketë një ndikim të përhapur dhe ndoshta transformues në shoqëri. Por shpresa se ajo do të çlirojë një rritje të qëndrueshme të produktivitetit të matur dhe rritjes së PBB-së është ndoshta një iluzion.
Copyright: Project Syndicate, 2025.
www.project-syndicate.org
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
