Nga Cristina Caffarra
BRUKSEL – Gjatë javëve të fundit, administrata e Presidentit të SHBA Donald Trump i ka dhënë një sërë goditjesh shkatërruese iluzioneve të mbetura të Evropës për mbështetjen e qëndrueshme të Amerikës. Fjalimet kontradiktore të zëvendës Presidentit J.D. Vance në Samitin e Inteligjencës Artificiale në Paris dhe Konferencën e Sigurisë së Mynihut vendosën tonin, të ndjekura nga urdhri ekzekutiv i Trump që udhëzon administratën e tij të hakmerret kundër përpjekjeve të huaja për të kontrolluar kompanitë amerikane të teknologjisë. Por vetëm pas konfrontimit të Zyrës Ovale me presidentin ukrainas Volodymyr Zelensky, liderët evropianë më në fund morën mesazhin: ata janë vetëm.
Kjo terapi shoku mund të jetë pikërisht ajo që Europa ka nevojë për t’i vënë veshin lutjes së dëshpëruar të ish-kryeministrit italian Mario Draghi drejtuar Parlamentit Evropian: “Bëni diçka!” Ndonëse duket se është vonë, Bashkimi Evropian ka ende kohë për të mbledhur veprimet e tij dhe për të zbatuar politika të guximshme industriale. Duke shfrytëzuar fuqinë e saj prodhuese dhe duke ripërdorur industritë e saj të fuqishme të aviacionit, makinerive, teknologjisë së pastër, ndërtimit të anijeve dhe çelikut, Evropa mund të përgatitet për një përpjekje thuajse lufte duke mbrojtur veten nga një “goditje e dytë kineze”.
Duke iu përgjigjur presionit të madh, sektori digjital i Evropës gjithashtu ka filluar të mobilizohet. Deri më tani, BE-ja është fokusuar pothuajse ekskluzivisht në rregullimin e aplikacioneve dhe shërbimeve. Por kjo nuk ka krijuar kushtet që industria evropiane të jetë konkurruese dhe të lulëzojë. Në çdo shtresë të zinxhirit të furnizimit digjital – nga hardueri në softuer te ndërmjetësimi – Evropa është bërë gjithnjë e më shumë një koloni. Mbi 80% e teknologjive të saj digjitale importohen dhe shumica e infrastrukturës së saj digjitale tani është në pronësi të kompanive jo-evropiane, kryesisht amerikane.
Në të vërtetë, për këtë Europa është vetë përgjegjëse. Koordinimi i pamjaftueshëm, politikat jokoherente dhe integrimi i pamjaftueshëm i tregut, me barriera të brendshme – ekuivalente me një tarifë 45% për mallrat dhe një tarifë 110% për shërbimet, sipas Fondit Monetar Ndërkombëtar – kanë penguar zhvillimin e produkteve të tregtueshme dhe kanë dobësuar të gjitha stimujt për investime në infrastrukturën digjitale evropiane.
Pasojat potencialisht katastrofike janë të dukshme. Pa kontroll mbi infrastrukturën e saj digjitale, Europa është në një pozicion jashtëzakonisht të dobët. Një vendim i vetëm në Uashington – qoftë për arsye sigurie apo rregullatore – mund të detyrojë kompanitë amerikane të teknologjisë të ndërpresin kontratat me entitete kyçe europiane. Çuditërisht, ndërsa evropianët e marrin si të mirëqenë se infrastruktura thelbësore si uji, energjia elektrike dhe transporti janë nën kontrollin evropian, ata duken të pavetëdijshëm se “shtylla kurrizore” digjitale e kontinentit në fakt nuk ekziston.
Euforia për AI ka rritur shpresat se Evropa mund ta identifikojë veten si një “kontinent i Inteligjencës Artificiale” – ende mbetet prapa SHBA-së megjithëse ëeshtë duke zhvilluar një grup produktesh dhe aplikacionesh konkurruese të AI. Megjithatë, mbështetja e shpresave teknologjike të Evropës vetëm tek AI do të ishte një gabim i rëndë, pasi aftësitë digjitale të Evropës në të gjithë zinxhirin e furnizimit digjital janë gërryer në mënyrë të vazhdueshme vitet e fundit.
Markat e mëdha amerikane, të afta për të operuar pa probleme përtej kufijve, kanë lulëzuar ndërsa furnizuesit evropianë kanë luftuar për të arritur shtrirje në një kontinent të ndarë nga rregulloret kombëtare dhe barrierat gjuhësore. Fuqia e rrënjosur e autoriteteve amerikane – shpesh e ndërtuar mbi modele biznesi nxjerrëse dhe e përforcuar nga ekosistemet e mëdha industriale – ka ngushtuar hapësirën për furnitorët evropianë për të konkurruar globalisht.
Duke pasur parasysh këto realitete, rregullimi i sjelljes në shtresën e sipërme të “stikut” digjital – kërkimi, tregtia elektronike, rrjetet sociale dhe dyqanet e aplikacioneve – nuk do të mjaftonte kurrë për të krijuar mundësi reale për kompanitë evropiane. Trokitja në derën e kështjellës, lutja për hyrje, as nuk barazon lojtarët në fushën e lojës me ata që zotërojnë kështjellën dhe as nuk kontribuon në mënyrë domethënëse në PBB-në e Evropës.
Merrni parasysh furnizuesit evropianë të cloud. Sektori shumë i fragmentuar i BE-së është dërrmuar vetëm nga zgjerimi i pamëshirshëm i tre hipershkallëzuesve të SHBA: Shërbimet ueb të Amazon, Platforma Google Cloud dhe Microsoft Azure. Këta gjigantë u zgjeruan me shpejtësi dhe e rrënjosën pozitën e tyre duke lidhur kërkesën përmes tarifave të daljes dhe kostove të larta të ndërrimit. Hetimet e shumta të vazhdueshme antitrust nuk po e ndryshojnë realitetin në terren.
Çuditërisht, bizneset evropiane po lodhen nga premtimet e rregullatorëve. Mungesa e progresit të vërtetë në Aktin e Tregjeve Digjitale – i administruari më keq nga Brukseli – ka çuar në një njohje në rritje brenda sektorit digjiital se në fakt status quo-ja është e paqëndrueshme.
Veprimet e fundit të administratës Trump kanë forcuar këto dinamika, duke nxitur kompanitë digjitale europiane të marrin iniciativa për të shtyrë një politikë industriale që mbron asetet dhe kapacitetet digjitale të kontinentit. Në këtë kontekst, EuroStack – një iniciativë jo-formale, pa lobim, e orientuar nga industria, që ka për qëllim zgjerimin e pranisë së BE-së në industrinë digjitale dhe forcimin e qëndrueshmërisë në fusha kritike për sovranitetin europian – po fiton shpejt mbështetje në sektorët e industrisë dhe mes politikanëve të BE-së dhe atyre kombëtare.
Iniciativat digjitale të udhëhequra nga Komisioni Europian kanë qenë historikisht të fragmentuara dhe pa fokus komercial. Fondet kanë shkuar kryesisht në institucione kërkimore dhe universitete, në vend të projekteve me potencial të vërtetë tregtar. Si pasojë, programet e Komisionit kanë dështuar të ngadalësojnë rënien e furnizuesve europianë – për të mos thënë ta kthejnë atë. Por peizazhi është ndryshuar në mënyrë dramatike, pasi ndryshimi i papritur i politikës së Amerikës ka vendosur një presion të madh mbi qeveritë europiane për të rritur shpenzimet për mbrojtje. Sovraniteti digjital dhe siguria kibernetike tani janë shtylla kryesore të përpjekjes së BE-së për të arritur autonominë strategjike.
Ndryshe nga iniciativat e mëparshme, EuroStack nuk është një plan burokratik, i orientuar nga lart poshtë, për të formësuar të ardhmen e industrisë digjitale europiane. Në vend që të fokusohet në subvencione ose ndihmë shtetërore, ky përpjekje pragmatike, e drejtuar nga industria, synon të krijojë partneritete konkrete dhe të sigurojë që institucionet europiane mbështesin iniciativa të udhëhequra nga tregu që mund të krijojnë alternativa të vlefshme ndaj aseteve digjitale jo-europiane.
I rrënjosur në vlerat europiane dhe qeverisjen demokratike, EuroStack synon të kanalizojë kërkesën europiane (publike dhe private) drejt furnizuesve europianë, duke bashkuar asetet dhe duke adoptuar standarde të përbashkëta për të gjeneruar ekonominë e shkallës. Qëllimi i tij është të mundësojë që kompanitë europiane të konkurrojnë kundër lojtarëve globalë, duke ofruar shërbime me cilësi krahasuese dhe çmime tërheqëse.
Në përputhje me propozimet e reja të politikave industriale në sektorë të tjerë të rëndësishëm, dhe duke pasqyruar aspekte të Aktit të Reduktimit të Inflacionit të SHBA-së, EuroStack rekomandon masa strategjike nga ana e kërkesës për të promovuar politikat “bli europiane”. Kjo përfshin detyrime për prokurimet publike dhe stimuj të synuar për të inkurajuar aktorët privatë të mbështesin furnizuesit europianë.
Në anën e furnizimit, EuroStack kërkon federimin dhe bashkimin e aseteve për të krijuar ekonominë e shkallës. Ndërsa shpenzimet për mbrojtje po rriten, pritet që financimi sovran të luajë një rol kyç. Me ritmin e ri të industrisë dhe qeveritë nën presion për të sjellë një “rilindje europiane” në mbrojtje dhe teknologji në realitetin e ri gjeopolitik, nuk ka pasur asnjëherë një kohë më të mirë për të rivitalizuar infrastrukturën digjitale të Europës.
Cristina Caffarra, bashkëthemeluese dhe zëvendës Kryetare e Rrjetit të Politikës për Kërkimin e Konkurrencës në Qendrën për Kërkimin e Politikave Ekonomike, është profesore nderi në Universitetin College London.
Copywrite: Project Syndicate, 2025.
www.project-syndicate.org
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
