Një studim i fundit nga Benjamin Spiegel dhe kolegët e tij, publikuar në revistën shkencore arXiv, tregon se sistemet e inteligjencës artificiale janë në gjendje të zhvillojnë sisteme proto-shkrimi përmes një procesi të quajtur “teori vizuale e mendjes”, duke reflektuar mënyrën se si njerëzit e hershëm kaluan nga përdorimi i piktogramëve drejt simboleve më abstrakte në sistemet e para të shkrimit.
Çfarë është teoria vizuale e mendjes?
Ky koncept thelbësor i studimit të Spiegel i referohet aftësisë për të arsyetuar mbi mënyrën se si të tjerët perceptojnë sinjalet vizuale. Kjo aftësi njohëse mundëson që si krijuesi ashtu edhe interpretuesi i piktogramëve të maksimizojnë efektivitetin e komunikimit, duke shfrytëzuar një kuptim të përbashkët vizual. Në kuadrin kompjuterik të studimit, agjentët e inteligjencës artificiale shfaqin këtë aftësi duke krijuar piktograma vizualisht dalluese, ndërsa marrësit i interpretojnë duke marrë parasysh alternativa të mundshme.
Ky zbulim sfidon perceptimet e mëparshme mbi aftësitë e modeleve gjuhësore të inteligjencës artificiale dhe teorinë e mendjes. Ndërsa disa kanë pretenduar se modele të mëdha gjuhësore, si ChatGPT, kanë arritur të imitojnë teorinë e mendjes, ekspertët janë treguar të rezervuar për këto deklarata. Ndërkohë, puna e Spiegel sjell një kuptim më të nuancuar, duke u fokusuar në mënyrë specifike te teoria vizuale e mendjes në kontekstin e zhvillimit të proto-shkrimit – duke sugjeruar se kjo aftësi ishte thelbësore për njerëzit e hershëm në krijimin e simboleve që mbështeteshin te kuptimi i përbashkët vizual në komunitet.
Roli i “Lojës së domethënies”
Për të studiuar këtë fenomen, studiuesit krijuan një platformë testimi të bazuar në mësimin përforcues mes agjentëve të AI, të quajtur “Loja e Domethënies” (Signification Game). Brenda këtij kuadri, agjentët komunikojnë duke krijuar dhe interpretuar simbole piktoreske të vizatuara si forma të lakuara mbi një kanavacë – pa përdorur gjuhë të gatshme apo pajisje të specializuara komunikimi.
Kjo qasje natyraliste krijon analogji më të qarta me njohurinë njerëzore dhe shtazore, në krahasim me studimet kompjuterike të mëparshme mbi sistemet piktografike. Në vend që të mbështetet vetëm në maksimizimin e shpërblimit – që rezultoi i kufizuar për përvetësimin e gjuhës – kjo lojë përfshin mekanizma komunikimi inferencialë. Ajo hedh dritë mbi proceset njohëse dhe kulturore që qëndrojnë pas krijimit të sistemeve të proto-shkrimit.
Lexo edhe:Shkëlqimi dhe rënia e TikTok!
Kapërcimi i “Hendekut të domethënies”
Një sfidë qendrore e identifikuar në kërkimin e Spiegel është ajo që ai quan “hendeku i domethënies” – dallimi mes asaj që duhet komunikuar dhe asaj që mund të përfaqësohet në mënyrë efektive përmes piktogramëve të thjeshtë. Ky hendek shfaqet kur kompleksiteti i koncepteve tejkalon kapacitetin përfaqësues të vizatimeve të thjeshta.
Për ta kapërcyer këtë hendek, agjentët e AI përdorën aftësi të teorisë vizuale të mendjes, në vend që të mbështeteshin vetëm te mekanizmat e shpërblimit. Kjo u mundësoi atyre të krijojnë sisteme gjithnjë e më të sofistikuara komunikimi, duke arsyetuar se si të tjerët do t’i perceptonin dhe interpretonin sinjalet e tyre vizuale. Studimi tregon se vetëm shpërblimi nuk mjafton për të ndërtuar sisteme komplekse si shkrimi – komunikimi inferencial është vendimtar për zhvillimin e simboleve efektive.
Evolucioni i simboleve vizuale
Zbulimet e studimit tregojnë se si agjentët e AI, ashtu edhe sistemet e hershme të shkrimit të njeriut, ndjekin një trajektore të ngjashme evolucioni: fillimisht përdorin piktograma ikonike që i ngjajnë objekteve reale, e më pas kalojnë gradualisht në simbole më abstrakte.
Brenda modelit kompjuterik, agjentët fillimisht krijojnë imazhe të detajuara por me kalimin e kohës zhvillojnë forma më të stilizuara dhe të thjeshtuara – të ngjashme me mënyrën se si hieroglifet egjiptiane ose simbolika sumeriane u zhvilluan në forma më abstrakte si klineiforma apo skriptura hieratike. Studimi sugjeron se ky evolucion nuk është rastësor, por një proces kognitiv i natyrshëm që ndodh në krijimin e sistemeve të shenjave – qofshin ato njerëzore apo artificiale.
Ky studim hedh një hap të rëndësishëm drejt kuptimit të mënyrës se si inteligjenca artificiale mund të zhvillojë forma të komunikimit që pasqyrojnë evolucionin e gjuhës njerëzore, duke sugjeruar që përdorimi i perceptimit vizual dhe arsyetimit inferencial është një element thelbësor për çdo sistem që aspiron të kuptojë apo të krijojë gjuhë.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
