Drejtimi i një ferme të qëndrueshme mund të jetë e mundimshme. Por, të qëndrosh në një fermë mund të sjellë gëzim. Prandaj, “agroturizmi” mund të ofrojë një mënyrë për të përfituar nga kjo duke i dhënë turistëve dëshirë për natyrën të sigurojnë të ardhura shtesë për fermerët që përballen me vështirësi.
Agroturizmi, i njohur dhe i popullarizuar në Itali dhe vende të tjera të Mesdheut që nga vitet 1970, përfshin furnizimin e fermave me shtëpi për mysafirë dhe restorante për të shërbyer turistët. Në kohët e fundit, Shqipëria, Kroacia dhe vendet e tjera në juglindje të Evropës kanë marrë modelin e agroturizmit.
Disa fermerë kanë kundërshtuar, duke argumentuar se entuziazmi i qeverisë për agroturizmin po i ngarkon ato me barrë të panevojshme.
Europa Juglindore është një territor potencialisht i pasur për agroturizmin. Ka një përqindje të lartë të fermerëve të vogël, që jetojnë nga bujqësia, falë ndarjes së tokave në parcela të vogla pas komunizmit dhe pjesërisht për shkak të topografisë së vështirë, që nuk lejon bujqësinë intensive në shkallë të madhe. Për shembull, në Kroaci, ferma mesatare komerciale ka vetëm 8.5 hektarë, ndërsa 63% e fermave kanë më pak se tre hektarë.
Prodhimi është i ulët. Shteti shqiptar dhe shteti kroat importojnë dy ose tre herë më shumë ushqim sesa eksportojnë, duke i bërë vendet e tyre të varura thellë në tregjet e huaja. Pagat janë të ulëta: varfëria rurale ka qenë një faktor i rëndësishëm në emigrimin e 40% të popullsisë së Shqipërisë që nga rënja e komunizmit në vitin 1991.
Një avantazh i madh i modelit të agroturizmit, sipas mbështetësve, është se ai mund të sjellë frymëmarrje të re në ekonominë lokale, duke u bazuar në furnizimin e fermave të rrethuara që shënojnë fitime të suksesshme.
Projekti i parë i agroturizmit në Shqipëri, Mrizi i Zanave, u krijua më shumë se një dekadë më parë nga kuzhinieri Altin Prenga në kodrat pranë qytetit të veriut, Lezhë. Ideja e tij ishte të përdorte prodhimet organike të pasura të kësaj zone për të tërhequr vizitorë në shtëpinë e tij për mysafirë dhe restorantin. Ajo që nuk mund të prodhojë në vend, ai e siguron nga prodhues të vegjël në një radius prej 10 milje – nga mbledhësit e mjaltit, kërpudhave dhe prodhuesit e arrave.
“Në atë kohë, të gjithë po përpiqeshin të emigronin jashtë vendit ose të konsumonin ushqim dhe verë të huaj”, kujton Prenga. “Ideja ime ishte të ruaja një mënyrë të jetesës tradicionale dhe të promovoj ushqimin lokal. Fermerët në këto zona janë shumë qëndrueshëm dhe organikë, kështu që prodhimet kanë shije të shkëlqyeshme.” Rreth 400 familje lokale bashkëpunojnë aktualisht me Prengën, ku Mrizi është burimi më i rëndësishëm i të ardhurave për gjysmën e tyre.
Suksesi komercial i Prengës ka inkurajuar fermerët e afërt për të kopjuar modelin e Mrizit. Elona Bejo, e cila bën bujqësi në luginën e lumit Vjosë, u frymëzua nga Mrizi për të krijuar një projekt agroturizmi në vitin 2014 dhe tani siguron prodhimet nga 20 familje vendase. Tre prej tyre kanë shtuar dhoma për mysafirë vitin e kaluar – një shtesë të të ardhurave që i ka lejuar ata të zhvillojnë tokat e tyre të vogla. “Është një reaksion në zinxhir”, thotë Bejo.
Lexo edhe: Eksperti i turizmit vendos Shqipërinë në top 10-shen e vendeve më të preferuara nga europianët këtë verë!
Ministria e Bujqësisë gjithashtu ka marrë shënim dhe ka dhënë subvencione fillestare për 80 fermerë të vogël me plane agroturizmi midis 2019 dhe 2022. Këtë vit do të ndahen edhe 30 subvencione. “Modeli i agroturizmit është në zemër të politikës sonë,” thotë Frida Krifca, ministre e Bujqësisë së Shqipërisë.
Fermerët e vogël që furnizojnë projektet e agroturizmit shpesh marrin një çmim më të mirë për prodhimet e tyre. Bejo paguan mbledhësit e bimëve që furnizojnë çajin e kamomilit të saj 20 euro për kilogram – katër herë më shumë se sa pagesat që bëjnë prodhuesit e mëdhenj të ushqimit. “Unë rrit vlerën e produktit të tyre”, thotë Bejo. “Tani, kur ata shesin në vende të tjera, ata mund të negociojnë një çmim të ndershëm.”
Për të nxitur rritjen e mëtejshme, Bejo, Prenga dhe 70 pronarë të tjerë agroturizmi formuan një asociacion tregtar në vitin 2020 për të lobuar qeverinë për infrastrukturë rurale më të mirë. Duke ndjekur shembullin e Italisë, e cila ka rregulluar zyrtarisht agroturizmin në nivel kombëtar që nga viti 1985, ata gjithashtu kanë kërkuar certifikim të kontrollit të cilësisë. “Përpara se ata të fillojnë të mendojnë për mysafirë, këto janë përmirësime themelore që fermerët duhet të kenë,” thotë Bejo.
Ndërkohë, Krifca ka krijuar një drejtori në internet të fermave të vogla, duke treguar ato që prodhojnë, në mënyrë që kompanitë e ushqimit të mund të lidhen me to.
Në prill, ministria e saj gjithashtu lançoi një aplikacion, Portali i Fermerit, për të dhënë fermerëve të vegjël çmime në kohë reale në tregjet e hapura ajrore në të gjithë vendin. Sfidën e tanishme, thotë Krifca, është të ndihmojë fermerët e vegjël të shohin përtej shtëpive për mysafirë për të shitur prodhimet e tyre në Shqipëri dhe në nivel ndërkombëtar.
Shumica e këtyre iniciativave janë relativisht të reja, kështu që efektiviteti i tyre ende nuk është i qartë. “Është ende një proces,” pranon Krifca. “Fermerët duhet të shohin përfitimet në fillim. Sistemi ynë ka qenë shumë i qendralizuar dhe kthimi tek tregtaria është një ndryshim i ngadaltë.”
Por, rritja e sektorit ka edhe anët negative. Njëra është mundësia që paratë e qeverisë të drejtohen drejt skemave që janë “agroturizëm” vetëm në emër.
FT vizitoi kohët e fundit disa projekte në Shqipëri me kuzhina të zbukuruara bosh dhe pa asnjë defekt në pamje. Me nivelet e larta të korrupsionit në Ballkan, sipas indeksit të organizatës kundër korrupsionit Transparency International, ky duket se do të jetë një problem i vazhdueshëm.
Tjetra është fakti që menaxhimi i një operacioni agroturistik së bashku me një fermë, sipas fjalëve të Bejos, është “plotësisht i lodhshëm”. Në rajonin e Dalmacisë në Kroaci, për shembull, pronarët e agroturizmit reklamojnë prerjen e ullinjve dhe rrushit për mysafirët për të ndihmuar fermerët në kohë të ngarkuar. Por, kur duar paeksperienca pengojnë ose zëvendësojnë punonjësit lokalë të aftë, fermerët mund të zbulojnë se kanë zëvendësuar një grup problemeve me një grup të ri.
Presionet ndonjëherë të kundërta të prodhimit të ushqimit dhe qëndrueshmërisë së favorshme për turizmin janë ndjerë veçanërisht në Slloveni, ku ka pasur një zgjerim të konsiderueshëm të tokave të mbrojtura nën programin Natura 2000 të BE-së – një program që synon të tërheqë turistë në parqe kombëtare të akredituara duke rregulluar ngushtësisht bujqësinë. Në rajonin Bohinj, për shembull, ku 84% e tokave janë të kufizuara, fermerët janë inkurajuar të korrin fshisë në mënyrë tradicionale për të rritur biodiversitetin.
Por. propozimi për të kërkuar reduktimin 50% të përdorimit të kimikateve bujqësore deri në vitin 2030 ka shkaktuar pakënaqësi të gjerë. Në prill dhe maj, mijëra fermerë sllovenë çuan traktorët e tyre në Lubjanë, kryeqytetin, duke argumentuar se këto politika janë krijuar nga “ekologistë të largët” dhe janë “të pabesueshme” për ta.
“Njerëzit vijnë për të parë peisazhin, por kush do të menaxhojë tokën?” thotë Klemen Langus, i cili drejton një festival me lule të egra në Bohinj dhe ka parë një rënie në bujqësi në 10 vitet e fundit. Ai beson se agroturizmi duhet të jetë pjesë e strategjisë bujqësore të Sllovenisë, por vetëm në dialog me fermerët.
Të tjerët në zonë pajtohen. “Në fund, gjithmonë ka një ekuilibër midis prioriteteve ekonomike dhe biodiversitetit”, thotë Peter Skoberne, një botanist që punon në festival. “Duhet të jetë e arsyeshme për njerëzit… nuk mund t’i kërkojmë njerëzve të bëjnë gjëra që i vështirësojnë jetën vetëm për hir të ekologjisë.”
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
