Studiuesit kanë krijuar një nga hartat më të detajuara të ndryshimeve të trurit gjatë shtatzënisë, duke arritur përparime të rëndësishme pas analizimit të një zone të shpesh të nënvlerësuar. Disa zona të trurit mund të zvogëlohen gjatë shtatzënisë, ndërsa lidhjet e tyre mund të përmirësohen, me vetëm disa rajone të trurit që mbeten të paprekura nga procesi i kalimit në amësi,” sipas studimit të publikuar në revistën Nature Neuroscience.
Studimi bazohet në një grua të shëndetshme 38-vjeçare, të cilën autorët e ndoqën nga tre javë para fertilizimit deri në dy vjet pas lindjes së fëmijës së saj. Dr. Elizabeth R. Chrastil, profesore në Universitetin e Kalifornisë, Irvine, iu nënshtrua procesit të fekondimit in vitro. Ajo vetë konceptoi projektin dhe zgjodhi të përdorte veten si subjekt të studimit, një qasje e ndjekur edhe në kërkime të mëparshme.
Ka pasur “aq shumë rreth neurobiologjisë së shtatzënisë që ne nuk e kuptojmë ende,” tha autorja e lartë e studimit Dr. Emily Jacobs, profesoreshë e asociuar në departamentin e shkencave psikologjike dhe trurit në Universitetin e Kalifornisë, Santa Barbara. “Dhe jo sepse femrat janë shumë të ndërlikuara. … Është një nënprodukt i faktit që shkencat biomjekësore kanë injoruar historikisht shëndetin e grave. Është viti 2024 dhe kjo është pamja e parë që kemi në këtë tranzicion neurobiologjik magjepsës.”
Rreth 85% e grave seksualisht aktive që nuk përdorin asnjë kontroll të lindjes mund të presin të mbeten shtatzënë brenda një viti dhe rreth 208 milionë gra mbesin shtatzënë çdo vit.
“Truri është një organ endokrin dhe hormonet seksuale janë neuromodulues të fuqishëm, por shumë nga këto njohuri vijnë nga studimet e kafshëve”, tha Jacobs. Studimet njerëzore priren të mbështeten në imazhet e trurit dhe vlerësimet endokrine të mbledhura nga grupe njerëzish në një moment të vetëm në kohë.
“Por kjo lloj përqasjeje e mesatares së grupit nuk mund të na tregojë asgjë sesi truri po ndryshon nga dita në ditë apo nga java në javë ndërsa hormonet pakësohen dhe rrjedhin. Laboratori im këtu në UC Santa Barbara përdor metoda të imazhit preciz për të kuptuar se si truri reagon ndaj tranzicioneve kryesore neuroendokrine si cikli cirkadian, cikli menstrual, menopauza dhe tani, në këtë punim, një nga tranzicionet neuroendokrine më të mëdha që një njeri mund të përjetojë, që është shtatzënia”, shtoi Jacobs.
Si shtatzënia transformoi trurin e një nëne
Jacobs dhe kolegët kryen 26 skanime MRI dhe teste gjaku tek nëna për herë të parë dhe më pas i krahasuan me ndryshimet e trurit të vërejtura në 8 pjesëmarrëse të kontrollit që nuk ishin shtatzënë. Deri në javën e nëntë të shtatzënisë, autorët gjetën ulje të përhapura në vëllimin e lëndës gri dhe trashësinë e korteksit cerebral, veçanërisht në rajone të tilla si rrjeti i modalitetit të paracaktuar, i cili lidhet me funksionet njohëse sociale. Lënda gri është një ind thelbësor i trurit që kontrollon ndjesitë dhe funksionet si të folurit, të menduarit dhe kujtesës. Pas kulmit të fëmijërisë, trashësia kortikale zvogëlohet gjatë gjithë jetëgjatësisë. Skanimet treguan gjithashtu rritje të lëngut cerebrospinal dhe mikrostrukturës së lëndës së bardhë në tremujorin e dytë dhe të tretë, të cilat ishin të lidhura me rritjen e niveleve të hormoneve estradiol dhe progesteronit. Lëngu cerebrospinal ndihmon në sigurimin e ushqimit, mbrojtjes dhe largimit të mbetjeve për trurin. Lënda e bardhë ndihmon zonat e trurit të komunikojnë dhe përpunojnë informacionin.
Lexo edhe: Këto kimikate të zakonshme mund të ndikojnë në shëndetin tuaj, thotë eksperti
Disa nga ndryshimet, duke përfshirë vëllimin dhe trashësinë kortikale, mbetën dy vjet pas lindjes, ndërsa të tjerat u kthyen në nivele të ngjashme me ato të periudhës para fertilizimit afërsisht dy muaj pas lindjes. Dhe krahasuar me grupin e kontrollit, ndryshimi në vëllimin e lëndës gri të gruas ishte gati tre herë më i lartë.
“Ky studim është thelbësor në hedhjen e bazave për kërkimet e ardhshme duke ofruar të dhëna që i lejojnë kërkimet e ardhshme të eksplorojnë më në detaje dhe të shikojnë në lidhje me mënyrën se si ne mund të mbështesim ndryshimet e shëndetshme të trurit në shtatzëni (në nënë, të cilat ka të ngjarë të ndikojnë në zhvillimin e fetusit ),” tha Dr. Jodi Pawluski, një neuroshkencëtare, terapiste dhe autore me bazë në Francë.
Studimi i rastit “shërben gjithashtu si një provë e konceptit që studimet e imazheve precize janë të pajisura mirë për të zbuluar gamën e plotë dinamike të ndryshimeve të trurit që shpalosen gjatë periudhës gestacionale,” tha Dr. Magdalena Martínez García, studiuese.
Çfarë do të thotë ndryshimet e trurit për prindërit
Implikimet funksionale që këto ndryshime të trurit mund të kenë për prindërit ende nuk janë përcaktuar, tha Dr. Elseline Hoekzema, drejtuese e Laboratorit të Shtatzënësisë dhe të Trurit në Qendrën Mjekësore të Universitetit të Amsterdamit.
Megjithatë, disa nga punët e mëparshme të Hoekzema-s kanë treguar lidhje midis ndryshimeve të trurit të lidhura me shtatzëninë dhe mënyrave se si truri dhe trupi i prindit reagojnë dhe lidhen me shenjat e foshnjave, shtoi Hoekzema. Këto gjetje janë gjithashtu në përputhje me studimet e kafshëve që tregojnë ndryshime të trurit që ishin kritike për fillimin dhe vazhdimin e kujdesit të nënës.
Rritja e mikrostrukturës së lëndës së bardhë, nga ana tjetër, mund të nënkuptojë “një rritje në shkëmbimin e informacionit dhe komunikimit midis zonave të ndryshme të trurit”, tha Pawluski. Gjetjet mund të kenë gjithashtu implikime të rëndësishme për parandalimin ose trajtimin e çështjeve të shëndetit mendor perinatal ose mbështetjen e një tranzicioni të shëndetshëm drejt amësisë.
Sigurisht, këto ndërrime nervore që ndodhin tek një grua nuk do të thotë se ato ndodhin për të gjithë, ose në të njëjtën masë për të gjithë, kështu që nevojitet përsëritja në studime me numër më të madh pjesëmarrësish, thanë ekspertët.
Megjithatë, hulumtimi i deritanishëm tregon se ndryshimet “janë relativisht shumë të qëndrueshme në femra të ndryshme”, tha Hoekzema. “Në një studim zbuluam se të gjithë pjesëmarrësit mund të klasifikoheshin si shtatzënë, ose jo nga një algoritëm kompjuterik bazuar vetëm në ndryshimet në trurin e tyre. Dhe deri më tani ne i kemi përsëritur këto ndryshime.”
Pavarësisht pyetjeve pa përgjigje, Pawluski tha se ajo dëshiron që prindërit të dinë se këto ndryshime janë normale dhe të shëndetshme, në vend të një deficiti që disa njerëz besojnë se është një përvojë stereotipike e amësisë.
“Injoranca jonë ka pasoja,” tha Jacobs. Shkencëtarët nuk kanë pasur të dhëna, për shembull, për të parashikuar depresionin pas lindjes përpara se të shfaqet ose për të kuptuar efektet afatgjata të preeklampsisë në shëndetin e trurit.
Studimi përfaqëson gjithashtu nisjen e Projektit Maternal Brain, një përpjekje ndërkombëtare e mbështetur nga Iniciativa e Shëndetit të Trurit të Grave Ann S. Bowers dhe Iniciativa Chan Zuckerberg, për të cilën një grup shumë më i madh i grave dhe partnerëve të tyre po regjistrohen në UC Santa Barbara dhe në Spanjë.
“Ne kemi nevojë për të dhëna më të mira. Nga 50,000 artikuj të imazhit të trurit të botuar në 30 vitet e fundit, më pak se gjysma e 1% fokusohen në faktorët shëndetësorë unikë për gratë, si shtatzënia. Pra, kur flasim për grupin shkencor të njohurive, duhet të marrim parasysh trupin e kujt i shërben”, shtoi Jacobs.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
