Shkruar nga – Monika Schnitzer and Gernot Wagner
Është e njohur gjerësisht që kalimi në një ekonomi me zero karbon kërkon si karota, ashtu edhe shkopinj, pra nxitje dhe dënime. Por, nuk i kushtohet rëndësi radhitjes: karota para shkopinjve.
Është e vërtetë, ekonomistët kanë këmbëngulur prej kohësh që mënyra e vetme për të reduktuar ndotjen nga dioksidi i karbonit dhe gazra të tjera serë në mënyrë të shpejtë dhe në shkallë të gjerë është të vendoset një çmim mbi ta. Në një botë ku djegia e karburanteve fosile shkakton më shumë dëme sesa i shton vlerën e PBB-së, çdo ton qymyri ose fuçi nafte e konsumuar në fund të fundit shkatërron prosperitetin kolektiv.
Llogaritjet e kostove sociale të këtyre ndotjeve ofrojnë një udhëzues për caktimin e çmimeve. Duke llogaritur dëmet e plota të shkaktuara nga çdo ton CO2 të emetuar, një çmim i përshtatshëm është rreth 200 dollarë. Por kjo arrin në pothuajse 2 dollarë për galon (ose 0.50 dollarë për litër) benzine në pompë, çka ndihmon për të shpjeguar se përse, për shembull, as tregu i karbonit në Evropë (me çmime rreth 75 dollarë për ton) dhe as taksa e karbonit të Gjermanisë nuk mbulojnë benzinën në masën e nevojshme. Në Gjermani, ku 80 milionë njerëz zotërojnë 40 milionë makina me benzinë dhe naftë, një taksë mjaft e lartë do të dukej shumë ndëshkuese politikisht për të miratuar.
Këto llogaritje gjithashtu shpjegojnë pse automjetet elektrike janë një zgjidhje kaq e rëndësishme. Avantazhi i teknologjisë qëndron në fizikën themelore: EV-të konvertojnë 90% të energjisë së tyre në distancë, krahasuar me vetëm 20% për motorët me djegie të brendshme. Dhe raporte të ngjashme efikasiteti vlejnë kur krahasohen pompat e ngrohjes me sobat e gazit, sobat me induksion me sobat e gazit dhe LED-et me llambat inkandeshente të së kaluarës.
Shembulli i fundit është edukativ, pasi kalimi në LED është tashmë kryesisht i përfunduar. Duke pasur parasysh se llampat incandeshente ishin dukshëm të papërshtatshme – duke konvertuar 90% të energjisë në nxehtësi në vend të dritës – kalimi në LED ka sjellë shumë rezultat. Por, edhe ky ndryshim i zakonshëm kërkoi koordinim për të arritur shkallën e nevojshme dhe për të kapërcyer pengesat si kostot e larta paraprake dhe mosgatishmërinë e pronarëve për të ofruar llampa më efikase për qiramarrësit.
Në Shtetet e Bashkuara, e gjithë kjo filloi me Ligjin për Pavarësinë dhe Sigurinë Energjitike të vitit 2007, të nënshkruar nga Presidenti George W. Bush, i cili vendosi standarde të reja efikasiteti për llampat e shtëpisë. Kjo shkaktoi një reagim të zakonshëm të luftës kulturore, me kongresisten republikane Michele Bachmann që prezantoi Ligjin për Lirinë e Zgjedhjes së Llampave në vitin 2008. Fatmirësisht, projekti i saj nuk eci, as si përpjekjet e Presidentit Donald Trump për të hequr standardet e efikasitetit një dekadë më vonë. LED-et morën vendin e tyre si teknologjia më e mirë, më efikase dhe përfundimisht më e lirë. Fizika dhe ekonomia mundën luftërat kulturore, dhe si konsumatorët ashtu edhe planeti përfituan.
Kalimet në EV-të, pompat e ngrohjes, sobat me induksion dhe shumë teknologji të tjera më të reja dhe më të mira tani po ndjekin trajektore të ngjashme – dhe po aq të shpejta. Ndërkohë që kostoja e energjisë nga qymyri në terma të rregulluar për inflacionin ka qëndruar përafërsisht e njëjtë për më shumë se 200 vjet, kostot e energjisë diellore dhe baterive kanë rënë më shumë se 99% vetëm në 30 vitet e fundit. Në fakt, energjia diellore tani është burimi më i lirë i energjisë elektrike ndonjëherë – po, edhe duke marrë parasysh faktin se dielli nuk ndriçon gjatë natës – dhe është e destinuar të bëhet edhe më e lirë. Dielli dhe inovacioni njerëzor janë të bollshëm, duke çuar në më shumë ekonomi të shkallës.
Por, si përqafimi i LED, shpërndarja e shpejtë e energjisë diellore kërkon koordinim mes konsumatorëve, kompanive të energjisë, rregullatorëve, industrisë dhe atyre që zhvillojnë teknologji të reja. Në fund të fundit, qëllimi është të kesh EV-të e lidhura për ngarkim kur dielli ndriçon dhe për të fuqizuar lavastoviljën ose për të ndihmuar në stabilizimin e rrjetit lokal kur ai nuk ndriçon.
Koordinimi është gjithashtu i nevojshëm për të inkurajuar blerjet e paneleve diellore dhe teknologjive të tjera në radhë të parë. Kur Gjermania nisi Energiewende (kalimin energjetik) në vitin 2011, tarifat e përfshirjes dhe subvencionet e tjera ndihmuan prodhuesit e paneleve diellore të kalonin fazën e mësimit dhe të ulë kostot. Sidoqoftë, prodhuesit e energjisë diellore më vonë u vendosën në Kinë, që uli kostot më tej, por dëmtoi punësimin në Gjermani. Dhe tani, subvencionet e reja të mëdha nga SHBA-të sipas Ligjit për Reduktimin e Inflacionit (IRA) mund të çojnë në një kërkesë më të madhe të bizneseve evropiane të teknologjisë së pastër për të kërkuar bregdetet më të gjelbra, këtë herë përtej Atlantikut.
Përgjigjia e duhur ndaj këtyre zhvillimeve nuk është të heqësh dorë nga teknologjitë më të reja dhe më efikase. Është të gjejmë mënyra të tjera për t’i prodhuar dhe shpërndarë ato në vendin tonë. Ndalesa e Bashkimi Evropian për shitjen e makinave të fuqizuara nga motorë me djegie të brendshme që fillon në vitin 2035 do të ndihmojë, si një shtytje e koordinuar për të nxitur përdorimin e pompave të ngrohjes.
Rikthimi në këto politika do të ishte një gabim i madh. Evropianët do të duhet të shpikin zgjidhje kreative për të subvencionuar prodhimin dhe përdormin e teknologjive të pastra. Reformat e tregut të elektricitetit që shpërblejnë gjenerimin e energjisë me karbon të ulët dhe kështu kalojnë çmimet më të ulëta të energjisë diellore te konsumatorët janë një fillim i mirë. Për EV-të, pompat e ngrohjes dhe produkte të tjera më efikase, oraret e synuara të kalimit duhet të jenë pjesë e paketës. Ato ofrojnë siguri investimi dhe balancojnë karotat dhe shkopinjtë.
Shteti i New York-ut, për shembull, ka ndaluar lidhjet e gazit me shumicën e ndërtesave të reja (një masë që Gjermania ende nuk e ka kaluar), duke reduktuar gradualisht varësinë e tij nga një burim karburantesh fosile, ndërkohë që ka ndaluar taksimin e saj. Minnesota, nën udhëheqjen e Guvernatorit Tim Walz, tani kandidati demokrat për zv/President, ka kaluar një ligj që kërkon nga kompanitë e energjisë të arrijnë 60-80% energji elektrike pa karbon deri në 2030, dhe 100% deri në 2040, nga rreth 50% sot. Ligji zbatohet me një standard fleksibël të portofolit të rinovueshëm, por ende është kryesisht një shkop. Karota është vlera 2 miliardë dollarë në subvencione për energjinë e pastër, si pjesë e planit të gjithanshëm të shtetit.
Gjithçka nuk shkon aq mirë. Megjithëse plani i shumëpritur i Guvernatores Kathy Hochul për të futur çmimin e ngarkesës në New York City do të kishte financuar investimet e nevojshme në transportin publik, ai u pa si një masë që vendos shkopinjtë para karotave. Në fund, ajo iu nënshtrua presionit politik dhe e braktisi planin në momentin e fundit.
SHBA-të përballen me pyetjen për radhitjen. Tani që shumë nga subvencionet e IRA-së kanë treguar se janë shumë, kur është koha e duhur për të pasuar karotat me një shkop? Skadimi i reduktimeve të taksave për të pasurit vitin e ardhshëm mund të shihet si një mundësi për të filluar me çmimin e karbonit. Sigurisht, gjithçka do të varet nga rezultati i zgjedhjeve presidenciale të nëntorit.
Monika Schnitzer është Kryetare e Ekonomisë Komparative në Universitetin Ludwig-Maximilians në Mynih dhe Kryetare e Këshillit të Ekspertëve Ekonomikë të Gjermanisë. Gernot Wagner është një ekonomist i klimës në Columbia Business School dhe autori, së fundmi, i Geoengineering: The Gamble (Polity, 2021).
Artikulli është publikuar më parë në Project Syndicate me të cilën Businessmag ka krijuar një bashkëpunim.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
