Si do të duket Dielli ynë pasi “të vdesë”? Shkencëtarët kanë bërë parashikime se si do të duket fundi për sistemin tonë diellor dhe kur do të ndodhë kjo. Njerëzit nuk do të jenë pranë për të parë aktin përfundimtar.
Më parë, astronomët menduan se do të shndërrohej në një mjegullnajë planetare – një flluskë e ndezur gazi dhe pluhuri – derisa provat zbuluan se do të duhej të ishte pak më masive.
Një ekip ndërkombëtar astronomësh e përmbysën atë përsëri në 2018 dhe zbuluan se një mjegullnajë planetare është me të vërtetë ‘kufoma’ më e mundshme Diellore.
Dielli është rreth 4.6 miliardë vjeçar, i matur në moshën e objekteve të tjera në Sistemin Diellor që u formuan në të njëjtën kohë. Bazuar në vëzhgimet e yjeve të tjerë, astronomët parashikojnë se ai do të arrijë fundin e jetës së tij në rreth 10 miliardë vjet të tjerë.
Ka gjëra të tjera që do të ndodhin gjatë rrugës, natyrisht. Në rreth 5 miliardë vjet, Dielli do të shndërrohet në një gjigant të kuq. Bërthama e yllit do të tkurret, por shtresat e jashtme do të zgjerohen në orbitën e Marsit, duke përfshirë planetin tonë në këtë proces. Nëse do të jetë akoma atje.
Një gjë është e sigurtë: Deri në atë kohë, ne me siguri nuk do të jemi pranë. Në fakt, njerëzimit i kanë mbetur vetëm rreth një miliard vjet nëse nuk gjejmë një rrugëdalje nga ky shkëmb ku jetojmë. Kjo ndodh sepse Dielli po rrit shkëlqimin me rreth 10 për qind çdo miliard vjet.
Kjo nuk tingëllon shumë, por kjo rritje e shkëlqimit do t’i japë fund jetës në Tokë. Oqeanet tona do të avullojnë dhe sipërfaqja do të bëhet shumë e nxehtë për t’u formuar uji.
Ajo që vjen pas gjigantit të kuq është provuar si e vështirë të përcaktohet. Disa studime të mëparshme kanë gjetur se, në mënyrë që të formohet një mjegullnajë e ndritshme planetare, ylli fillestar duhet të ketë qenë dyfish më i madh se Dielli.
Sidoqoftë, studimi i vitit 2018 përdori modelimin kompjuterik për të përcaktuar se, si 90 përqind e yjeve të tjerë, Dielli ynë ka shumë të ngjarë të zvogëlohet nga një gjigant i kuq për t’u bërë një trup i bardhë dhe më pas të përfundojë si një mjegullnajë planetare.
“Kur një yll vdes, ai hedh një masë gazi dhe pluhuri në hapësirë. Kjo mund të jetë sa gjysma e masës së yllit. Kjo zbulon thelbin e yllit, i cili mbetet ‘pa karburant’, duke u fikur përfundimisht dhe para se të vdesë,” shpjegoi astrofizikanti Albert Zijlstra nga Universiteti i Mançesterit në Mbretërinë e Bashkuar, një nga autorët në studim.
Lexoni: Drejt teknologjisë së energjisë së pastër. Fizikantët gjenerojnë energji bërthamore
“Vetëm atëherë bërthama e nxehtë e bën zarfin e nxjerrë të shkëlqejë shkëlqyeshëm për rreth 10.000 vjet – një periudhë e shkurtër në astronomi. Kjo është ajo që e bën të dukshme mjegullnajën planetare. Disa janë aq të ndritshme saqë mund të shihen nga distanca jashtëzakonisht të mëdha duke matur dhjetëra miliona vite drite, ku vetë ylli do të ishte shumë i dobët për t’u parë”.
Modeli i të dhënave që ekipi krijoi në fakt parashikon ciklin jetësor të llojeve të ndryshme të yjeve, për të kuptuar shkëlqimin e mjegullnajës planetare të lidhur me masa të ndryshme yjesh.
Mjegullnajat planetare janë relativisht të zakonshme në të gjithë Universin e vëzhgueshëm, me ato të famshme përfshirë Mjegullnajën Helix, Mjegullnajën e Syrit të Maces, Mjegullnajën e Unazës dhe Mjegullnajën Flluskë.
Mjegullnaja e Syrit të Maces (NASA/ESA)
Këto quhen mjegullnajë planetare jo sepse kanë të bëjnë me planetët, por sepse, kur të parat u zbuluan nga William Herschel në fund të shekullit të 18 -të, ato ishin të ngjashëm në dukje me planetët përmes teleskopëve të kohës.
Pothuajse 30 vjet më parë, astronomët vunë re diçka të veçantë: Mjegullnajat planetare më të ndritshme në galaktikat e tjera të gjitha kanë të njëjtin nivel shkëlqimi. Kjo do të thotë që, të paktën teorikisht, duke parë mjegullnajat planetare në galaktikat e tjera, astronomët mund të llogarisin sa larg janë.
Të dhënat treguan se kjo ishte e saktë, por modelet e kundërshtuan atë, e cila ka shqetësuar shkencëtarët që kur është bërë zbulimi.
“Yjet e vjetër, me masë të ulët e bëjnë mjegullnajën planetare shumë më të zbehtë sesa yjet e rinj, më masivë. Ky është bërë një burim konflikti për 25 vitet e fundit,” tha Zijlstra.
Modelet e vitit 2018 e kanë zgjidhur këtë problem duke treguar se Dielli ka të bëjë me kufirin e poshtëm të masës për një yll që mund të prodhojë një mjegullnajë të dukshme.
Edhe një yll me masë më pak se 1.1 herë atë të Diellit nuk do të prodhojë mjegullnajë të dukshme. Yjet më të mëdhenj deri në 3 herë më masivë se Dielli, nga ana tjetër, do të prodhojnë mjegullnajat më të ndritshme.
Për të gjithë yjet e tjerë në mes, shkëlqimi i parashikuar është shumë afër asaj që është vërejtur.
“Ky është një rezultat i bukur,” tha Zijlstra. “Jo vetëm që ne tani kemi një mënyrë për të matur praninë e yjeve të moshave disa miliardë vjet në galaktikat e largëta, e cila është një gamë që është jashtëzakonisht e vështirë për t’u matur, ne madje kemi gjetur çfarë do të bëjë Dielli kur të vdesë!”
/msn
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
