Bota e teknologjisë përjetoi një ndryshim të rëndësishëm dhe me pasoja të mëdha këto javë me zbulimin se DeepSeek, një hyrje e re kineze , me një model të avancuar AI që kërkon vetëm miliona dollarë — në kundërshtim me miliardat që besoheshin të nevojshme për zhvillim.
Edhe pse shfaqen shqetësime lidhur me sigurinë e DeepSeek dhe mundësinë se të ketë kopjuar rivalin ChatGPT, lajmet shkaktuan tronditje midis liderëve të AI në SHBA, duke shkaktuar humbje prej mbi 1 trilion dollarë në vlerën e tregut — përfshirë rreth 600 miliardë dollarë nga Nvidia, që konsiderohet “mbreti i çipave”. Ky zbulim i DeepSeek gjithashtu ngre mundësinë që modeli ekzistues i investimeve dhe zhvillimit në AI mund të jetë gati për një rishikim. Në vend që të shihet si një fushë e rezervuar e sipërmarrësve të vegjël dhe të guximshëm, shumica e financimeve në AI vijnë nga gjigantët e teknologjisë si Microsoft, Alphabet dhe Meta. Siç përmendi edhe ish-Presidenti Joe Biden në adresën e tij të largimit, “kompleksi teknologjik-industrial” është bërë një oligarki në rritje, e cila ka marrë një fuqi të tillë sa kërcënon institucionet themelore dhe, ndoshta, edhe demokracinë. Në ditët e sotme, interneti dominohet nga kompani të mëdha teknologjike si Google, Facebook, Apple, Microsoft dhe Amazon. Këto kompani, të njohura si “The Magnificent Seven”, kanë një vlerë të përbashkët prej 12 trilion dollarësh, dhe pavarësisht sfidave që sjell DeepSeek, ato po parashikojnë një të ardhme të madhe në AI. Megjithatë, siç shprehet nga Tom Serres, bashkë-themelues i Nautilus Asset Management, “nëse Big Tech vazhdon të dominojë epokën e AI, rrezikojmë të kultivojmë një kulturë ku përdoruesit bëhen produkt dhe të dhënat e tyre bëhen malli më i vlefshëm.”
Investimet masive të Big Tech në AI
Edhe pse AI duket si një fushë inovacioni dhe mundësish, financimi kryesor për të vjen nga investimet kombëtare të gjigantëve të teknologjisë. Microsoft sapo njoftoi se do të shpenzojë 80 miliard dollarë në qendra të të dhënave për AI këtë vit — më shumë se buxheti i mbrojtjes së Mbretërisë së Bashkuar. Gjithashtu, ajo ka investuar miliarda dollarë në OpenAI, krijuesin e ChatGPT. Në anën tjetër, Demis Hassabis, CEO i DeepMind (në Google), tha se kompania do të shpenzojë mbi 100 miliard dollarë për zhvillimin e teknologjisë AI. Amazon është duke zhvilluar çipat e saj për AI dhe ka investuar 8 miliard dollarë në konkurrentin e ChatGPT, Anthropic, ndërkohë që derdh miliarda dollarë në zhvillimin e qendrave të saj të të dhënave. Meta, pronari i Facebook, ka parashikuar investime prej 35–40 miliard dollarë në AI dhe në Reality Labs, njësinë e saj të metaverse, duke përfshirë miliarda dollarë në çipat e prodhuar nga Nvidia. Apple ka pasur një valë blerjesh, duke përfshirë DarwinAI, WaveOne, dhe disa kompani të tjera. Elon Musk ka deklaruar se çdo kompani që nuk shpenzon minimumi prej 10 miliard dollarë në vit për AI, si Tesla, nuk do të mund të konkurrojë. Edhe administrata e re e Trump ka dhënë një shtysë duke njoftuar një iniciativë “moonshot” për AI prej 500 miliard dollarësh, e mbështetur nga disa nga këto kompani. Investimet shtetërore mund të afroheshin vetëm me gjigantët e teknologjisë. Fondet sovranë, si ato nga Arabia Saudite dhe vendet e Gjirit, po investojnë miliarda dollarë në marrëveshje të mëdha për AI.
Lexo edhe:“Lab of Tomorrow”, bizneset shqiptare drejt zgjidhjeve inovative për qelqin
A ka hapësirë për konkurrentë të tjerë?
Nëse këto kompani mund të blejnë të gjithë pajisjet kryesore hardware, të tërheqin ekspertët më të mirë dhe të shfrytëzojnë pozicionin e tyre në kërkim, rrjetet sociale, e-commerce dhe robotikë për të ofruar produkte AI, a ka ndonjë konkurrent tjetër? Ndoshta një nismëtar me bazë në Pekin, si DeepSeek, por numri i sipërmarrësve të tillë dhe i qeverive me burime të mëdha si ajo në Kinë është i kufizuar. Ndërkohë, disa sugjerojnë që qeveritë perëndimore duhet të ndërmarrin masa rregullatore për të ngadalësuar dominimin e Big Tech. Por ndërhyrjet qeveritare vetëm nuk do të zgjidhin problemin e dominimit, përkundrazi mund të vështirësojnë konkurrencën për kompanitë më të vogla, veçanërisht në fushën e “sigurisë së AI” që mund të ngarkojë me rregulla të reja. Sidoqoftë, inovacioni kërkon praninë e sipërmarrësve të vegjël që me kalimin e kohës mund të rriten dhe të stimulojnë ciklet e reja inovacioni. Douglas Heintzman, nga BRI, thekson se “lojtarët e mëdhenj që shohim sot si dominantë në epokën e AI, edhe ata ishin njëkohësisht sipërmarrës që kundërshtuan figurat e konsoliduara të kohës së tyre.” Dominimi i investimeve në AI nga Big Tech është për shkak se fuqia e llogaritjes së papërshkrueshme që nevojitet për të ndërtuar modele si ChatGPT, duket se ishte e arritshme vetëm për kompani të mëdha. Por kjo avantazh i dukshëm është më tepër i iluzor. DeepSeek, për shembull, është ndërtuar me një investim prej vetëm 6 milion dollarë, shumë më pak se miliardat që shumë kishin supozuar se ishin të domosdoshme për të arritur një model AI që mund të përputhet apo tejkalojë ChatGPT. Modeli i DeepSeek është gjithashtu open source, duke lejuar auditimin e kodit dhe zhvillimin mbi bazën e tij nga të tjerët. Sipërmarrësit dhe kapitalistët e riskut i përshëndesin arritjen e DeepSeek, por paralajmërojnë se kjo tregon se Kina është shumë më e avancuar sesa mendoheshte në fushën e AI. Marc Andreessen, një nga figurat legjendare të kapitalit të riskut, e quajti ardhjen e DeepSeek “Momentin Sputnik” për AI. Prezantimi i DeepSeek ka shkaktuar luhatje në mesin e Big Tech; aksionet e Nvidia, për shembull, ranë më shumë se 15% në një ditë tregtare, duke nxitur analizat që nxitin pyetjen nëse Big Tech po shpenzonte para pa e kuptuar thellësisht problemin. Joseph Geraci, themeluesi i NetraMark, thekson se AI-të që dominojnë sot nuk mund të trajnohen në kompjuterë të zakonshëm, por kërkojnë qindra superkompjuterë (GPU) që mund të kushtojnë rreth 40,000 dollarë secili. Prezantimi i DeepSeek tregon se punë të thella në fushën e AI mund të kryhen me më pak pajisje dhe investim financiar. Sheldon Fernandez, CEO i Darwin.AI, shton se “AI mund të shërbejë si zëvendësues i kreativitetit dhe arsyetimit logjik njerëzor,” duke hapur kështu dyert për rreziqe dhe mundësi të reja për profesionistët dhe sipërmarrësit. Edhe Mark Zuckerberg pranoi se AI mund të funksionojë si një “inxhinier softueri në nivel mesatar.” Raportet e fundit theksojnë se OpenAI po punon për një “agjent” AI me inteligjencë në nivelin e doktoraturës, ndërsa Sam Altman, CEO i OpenAI, ka parashikuar se AI mund të mundësojë krijimin e parë të një “kompani një-njerësh me vlerë miliard dollarësh” ku AI do të kujdeset për financat, marketingun, logjistikën dhe më shumë. Për më tepër, me ndihmën e AI, sipërmarrësit mund të mos kenë nevojë as të dinë si të kodojnë – “programuesi” i AI do ta bëjë punën, duke ulur kështu barrierën për krijimin e vlerës. Megjithëse kjo do të kërkojë investime të mëdha, prezenca e DeepSeek sugjeron se modeli i financimit në industrinë e AI mund të jetë gati për një rishikim.
Përparimi dhe sfidat e reja të sipërmarrësve
Sipërmarrësit mund të arrijnë sukses duke u specializuar, duke shfrytëzuar teknologjinë e krijuar nga të tjerët dhe duke krijuar aplikacione të reja. Sheldon Fernandez i Darwin.AI beson se sipërmarrësit më të mirë do të “trajnojnë dhe do të plotësojnë modelet bazë në mënyra specifike dhe teknike për të arritur qëllimet e tyre.” Rezultati mund të jetë një valë sipërmarrësish AI në fusha si drejtësia, inxhinieria, ndërtimi dhe të tjera. Kjo ngre gjithashtu çështjen e “platform risk”, ku ndërtimi mbi teknologjinë e dikujt tjetër – qoftë modeli i AI ose cloud-i – bën që sipërmarrësi të varet nga kompania origjinale. Një tjetër teknologji që premton të ndryshojë ekonomitë e investimeve në platforma të Big Tech është blockchain, teknologjia që qëndron pas Bitcoin. Kombinimi i AI dhe crypto mund të ketë një ndikim të madh, ashtu siç ndodhi me smartphone-t, rrjetet wireless dhe GPS-në, duke krijuar shërbime të reja si cloud-et e decentralizuara që mund të konkurrojnë me Microsoft Azure ose Amazon Web Services. Përfundimisht, industria e teknologjisë është gjithmonë në një gjendje të rivendosjes. Kompjuterët e mëdhenj mainframe u zëvendësuan me PC-të, që pastaj sollën erën e internetit dhe, më vonë, të uebit mobil. Sot, AI po trondit themelet e kompanive tradicionale të teknologjisë. A do të jetë DeepSeek ai që do të rrënojë status quo-në me modelin e saj me kosto të ulët të zhvillimit dhe investimit? Megjithëse DeepSeek është një kompani e vogël, mbështetja e Kinës është një avantazh me dy anë — një bekim dhe një sfidë. Ashtu siç tha Charles Gasparino, kolumnist financiar: “Jam skeptik për kërcënimin e DeepSeek. Nuk po them që është një deep-fake, por thjesht nuk kam besim në asgjë që vjen nga Kina.” Lufta për të ardhmen e AI do të jetë konkurruese, por një gjë është e sigurt: ndryshimi është i pashmangshëm.
Alex Tapscott – autor i “Web3: Charting the Internet’s Next Economic and Cultural Frontier” dhe managing director i Digital Asset Group, një divizion i Ninepoint Partners LP.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
