Burrat kanë një kromozom X dhe një Y, ndërsa gratë kanë dy kromozome X. Për një kohë të gjatë, shkencëtarët kanë menduar se një nga kromozomet X tek gratë është kryesisht joaktiv dhe nuk luan ndonjë rol të rëndësishëm. Një studim i ri tregon se ky kromozom “i fjetur” në fakt zgjohet në një fazë të mëvonshme të jetës dhe aktivizon gjene që ndihmojnë në ruajtjen e shëndetit të trurit. Kjo mund të shpjegojë pse gratë zakonisht i mbajnë aftësitë e tyre njohëse për më gjatë se burrat.
Studiuesit nga Universiteti i Kalifornisë, San Francisko (UCSF), zbuluan se kur minjtë femra të modifikuar gjenetikisht arrijnë një moshë ekuivalente me rreth 65 vjeç tek njerëzit, kromozomi i tyre “i heshtur” X fillon të shprehë gjene që forcojnë lidhjet në tru dhe rrisin aftësitë njohëse.
“Gjatë plakjes së zakonshme, gratë kanë një tru që duket më i ri dhe me më pak deficite njohëse krahasuar me burrat,” tha Dr. Dena Dubal, profesoreshë e neurologjisë në UCSF. “Këto rezultate tregojnë se kromozomi X i heshtur tek gratë në fakt rizgjohet vonë në jetë, ndoshta duke ndihmuar në ngadalësimin e rënies njohëse.” Ekipi i Dubal-it mati shprehjen e gjeneve në hipokampus, pjesën e trurit përgjegjëse për të mësuarit dhe kujtesën. Studiuesit mbetën të habitur kur zbuluan se kromozomi X, që konsiderohej joaktiv, shprehte rreth 20 gjene në disa lloje qelizash të hipokampusit. Shumë nga këto gjene janë të lidhura me zhvillimin e trurit dhe aftësitë intelektuale. “Plakja e kishte zgjuar kromozomin X të fjetur,” tha Dubal.
Lexo edhe:Shkencëtarët sfidojnë të pamundurën – Krijojnë një parfum nga kanalizimet!
“Menjëherë menduam se kjo mund të shpjegojë pse truri i grave mbetet më rezistent ndaj plakjes, pasi burrat nuk e kanë këtë X shtesë,” shtoi Margaret Gadek, studente e doktoraturës në UCSF dhe autorja kryesore e studimit. Studiuesit dyshojnë se gjeni PLP1 mund të jetë kyç në këtë proces. Ky gjen kodon për proteinën kryesore të mielinës, e cila izolon fibrat nervore në tru dhe palcën kurrizore. Minjtë femra të moshuara kishin më shumë PLP1 në hipokampusin e tyre sesa minjtë meshkuj të moshuar. Kur ekipi shtoi artificialisht shprehjen e PLP1 në hipokampusin e të dy gjinive, minjtë performuan më mirë në testet e të mësuarit dhe kujtesës. Një analizë e indeve të trurit të dhuruara nga burra dhe gra të moshuara konfirmoi se vetëm gratë kishin nivele të larta të PLP1. Gjetjet e UCSF u publikuan këtë javë në revistën shkencore Science Advances. Dubal dhe kolegët e saj po eksplorojnë nëse kromozomi i dytë X është aktiv tek gratë e moshuara dhe si ky kromozom mund të ndihmojë në rigjallërimin e trurit të plakur. “Aftësia njohëse është një nga sfidat më të mëdha biomjekësore, por truri në plakje ka ende mundësi për ndryshim, dhe kromozomi X mund të na mësojë se çfarë është e mundur,” tha Dubal. “A mund të krijojmë ndërhyrje që forcojnë gjenet si PLP1 nga kromozomi X për të ngadalësuar rënien – si tek gratë ashtu edhe tek burrat – ndërsa plaket truri?”
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
