Në vitin 2009 një grup ekspertësh punuan për edicionin e parë të Manualit të Tallinn, një publikim që nuk ka karakter detyrues për aplikimin e ligjeve ndërkombëtare në luftën kibernetike.
Në hapësirën kibernetike nuk ka rregulla loje! A është koha për të krijuar një bashkësi me protokolle dhe standarde ndërkohë që kjo formë lufte ka nisur?
Nëse nuk besoni se lufta në hapësirën kibernetike ka filluar, ju rikujtoj STUXNET! Izraeli dhe Shtetet e Bashkuara krijuan Stuxnet, i cili shkatërroi centrifugat nukleare të Iranit në 2007. Pasojat e tij, ndryshuan rrënjësisht konceptin e sulmit kibernetik për shtetin e prekur nga sulmi.
Stuxnet ishte një nga shembujt që i tregoi botës se sulmet në hapësirën kibernetike përdoren me sukses për të shkaktuar ndikime shkatërruese materiale. Armët kibernetike nuk pyetën për sanksione shtetesh! Por Stuxnet u zbulua vetëm 3 vite më vonë, në 2010. Që nga ai vit, aftësitë mbrojtëse të shteteve, aftësitë e bandave kriminale dhe të grupeve të sponsorizuara nga të tjera shtete, janë rritur në mënyrë marramendëse. POR RREGULLAT E LOJËS NUK I KA PËRCAKTUAR ASKUSH!
Në vitin 2009 një grup ekspertësh punuan për edicionin e parë të Manualit të Tallinn, një publikim që nuk ka karakter detyrues për aplikimin e ligjeve ndërkombëtare në luftën kibernetike. Versioni i parë i tij u publikua në vitin 2013 dhe versioni i dytë u publikua në shkurt të këtij viti.
Ndërkohë në vitin 2001 një grup pune i quajtur Organizata për Bashkëpunim në Shangai – e cila përfshin Kinën, Kazakistanin, Kirgistanin, Rusinë, Taxhikistanin, Indinë, Pakistanin dhe Uzbekistanin – trajtoi shpërndarjen e informacionit në internet nga shtetet rivale si një lloj ‘luftë për informacion’.
Studime dhe publikime rregullash e strategjish për kërcënimet në hapësirën kibernetike ka realizuar edhe UN, edhe UK. Me gjithë këto rezoluta, marrëveshje, unione – cilat janë hapësirat ligjore që na bëjnë mosbesues dhe vulnerabël?
Në parim, nëse një sulm në hapësirën kibernetike sjell pasoja si një sulm me armë kinetike, ai duhet të trajtohet si sulm armësh kinetike sipas kuadrit ligjor në fuqi kur vjen puna tek përgjegjësia e burimit të sulmit! Por në rastin e Stuxnet, versioni i parë i Manualit të Tallinn nuk e përcaktonte qartë nëse sulmi në vetvete përbënte shkelje të kuadrit ligjor ndërkombëtar.
Ky ishte shembulli më i qartë që një vend përdor sulmin kibernetik për të shkatërruar infrastrukturat kritike të një vendi tjetër. Dhe ajo që na bën të dyshojmë në ekzistencën e “protokolleve të paqes” në hapësirën kibernetike është fakti se sulme të tilla ndërmerren nga vende që besojnë e lobojnë për të drejtën ndërkombëtare.
Në gjithë këtë situatë një gjë mund ta themi me siguri: Po përjetojmë epokën e luftës moderne dhe beteja e luftës së kohëve moderne është hapësira kibernetike! Politikat e luftës kibernetike nuk po arrijnë të evoluojnë në kohë reale dhe diplomacia ndërkombëtare po i trajton sulmet rast-pas-rasti.
Krijimi i një tryeze të rrumbullakët për t’i ulur shtetet të përcaktojnë rregullat e lojës në hapësirën kibernetike është shumë i vështirë. Ashtu si shumica e ekspertëve të fushës, unë besoj se modeli që duhet ndjekur për hartimin e bashkësisë së protokolleve dhe standardeve në këtë rast, është i njëjtë me modelin e krijimit të Konventës së Gjenevës.
Por mos harroni se Konventa e Gjenevës u hartua vetëm kur pasojat e luftës ishin tepër të rënda dhe të prekshme nga të gjithë, ndërkohë që sot jemi ende në fazën që duhet të bindim vendimmarrësit se një armë kibernetike është e aftë të shkaktojë dëme njerëzore!
burimi: PCWorld Albanian
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
