Nga Enald Dragoti – Specialist i IT-së dhe infrastrukturës digjitale
Shumë prej nesh nuk e kuptojnë se sa shumë ndajmë për veten tonë në internet. Mediat sociale na ofrojnë një mënyrë të shpejtë, efikase dhe emocionuese për të ndarë interesat dhe përvojat tona me miqtë tanë, por kush jashtë sferës sonë VËRTETË duhet të dijë gjithë këtë informacion për ne? Interneti nuk harron kurrë – llogaritë e vjetra, informacionet personale dhe postimet e harruara mund të qëndrojnë për vite me rradhë. Fatkeqësisht, kjo mund të na vërë në rrezik për sulme phishing (*Phishing është një tentim mashtrues, zakonisht i bërë përmes email-it për të vjedhur informatat personale), vjedhje identiteti dhe forma të tjera të komprometimit të të dhënave. Pra, le të shohim disa mënyra të shpejta për të rishikuar gjurmën tonë online dhe për të pastruar praninë tonë në internet.
Hapi 1: Vlerësoni se çfarë ka atje dhe pse ka rëndësi
Është e rëndësishme të kuptojmë se si mendojnë sulmuesit. Kur një sulmues po mendon për prenë e radhës, ata duan të dinë se ku punon, cilët janë miqtë që ka, çfarë hobi dhe çfarë interesash ka. Pse? Sepse kështu ata e bëjnë mesazhin e tyre të parezistueshëm dhe personal për çdo objektiv. Sa më shumë informacion të vendosni atje, aq më e lehtë bëhet puna.
Google veten
Një hap i parë i thjeshtë për të vlerësuar atë që është publike për ju, është që të kërkoni mbi veten tuaj në Google! Kërkoni emrin tuaj, adresat e emailit, adresën e shtëpisë, numrin e telefonit dhe emrat e përdoruesve për të parë se çfarë informacioni është i disponueshëm publikisht.
Vlerësoni përmbajtjen e platformave tuaja aktuale të preferuara të mediave sociale. Rishikoni postimet e vjetra, imazhet dhe detajet bio në platforma si LinkedIn, Facebook, Twitter (X) dhe Instagram. Disa nga këto platforma ju lejojnë të shikoni paraprakisht se si duket faqja juaj nga një këndvështrim publik; kjo mund të jetë ndriçuese përveç rishikimit të cilësimeve tuaja të përgjithshme të privatësisë.
Lexo edhe – Si të dalloni vlerësimet e rreme në internet: Rritja e përdorimit të AI dhe rreziqet për konsumatorët
Merrni parasysh informacionin nga burime të jashtme
Mbani në mend se informacioni për ju nuk mund të gjendet vetëm në faqet tuaja. Miqtë dhe të njohurit mund të kenë pastime, komente me detaje ose foto që mund të gjurmohen tek ju për shkak të lidhjeve të njohura. Informacioni mund të jetë edhe në artikuj lajmesh ose blogje.
Informacioni historik mund të ekzistojë ende në platformat që nuk i përdorni më, si Xanga, Myspace, IRC, AIM, ICQ, Orkut, LiveJournal dhe USENET, ose në burime si Arkivi i Internetit. Edhe nëse nuk i përdorni në mënyrë aktive, disa nga këto llogari mund të jenë ende të aksesueshme. Një vend tjetër për të kontrolluar janë faqet e internetit si Spokeo. Whitepages dhe BeenVerified që mbledhin informacione personale. Secila prej këtyre faqeve ka një proces për të kërkuar heqjen e atij informacioni.
Hapi 2: Gjeni dhe menaxhoni llogaritë e vjetra
Mbajtja e llogarive që janë bërë gjatë viteve mund të jetë e vështirë, por megjithatë këtu janë disa metoda të thjeshta për të gjurmuar profilet e vjetra që mund të mos mbani mend më. Kërkoni emailin tuaj për regjistrimet e llogarisë: Kërkoni email-et e vjetra të konfirmimit të regjistrimit për të rizbuluar llogaritë e harruara.
Përdorni mjetet e kërkimit të llogarisë: Faqet e internetit si haveibeenpwned dhe whatsmyname mund të ndihmojnë në gjetjen e llogarive të komprometuara ose të harruara. Kontrolloni menaxherët e fjalëkalimeve: Nëse përdorni një menaxher fjalëkalimi, rishikoni hyrjet e ruajtura për llogaritë që nuk i përdorni më.
Mos harroni llogaritë e postës elektronike dytësore! Shumë prej nesh kanë krijuar llogari të shumta emaili gjatë viteve, dhe ato mund të përmbajnë një thesar të gjërave që keni harruar se jeni abonuar.
Hapi 3: Fshi ose siguro llogaritë e vjetra
Shumë njerëz nuk mund (ose nuk duan) të fshijnë llogaritë e vjetra. Është mirë! Merrni parasysh shtresat e mbrojtjes, jo vetëm fshirjen e historisë.
Pasi të keni marrë një kontroll se cilat llogari dhe profile mund të ekzistojnë, merrni disa minuta për të vlerësuar se çfarë dëshironi të bëni për to. A janë ato llogari që dëshironi të vazhdoni t’i mbani, apo janë bërë pluhur nga mospërdorimi? Pasi të keni bërë vlerësimin tuaj, është koha për të vepruar.
Çaktivizo ose fshi: Nëse një llogari nuk është më e nevojshme, ndiqni procesin e platformës për ta hequr atë.
Përditëso dhe siguro: Nëse dëshiron të mbash një llogari, përditëso fjalëkalime të dobëta dhe aktivizo vërtetimin me dy faktorë.
Rishikoni cilësimet e privatësisë: Rregulloni cilësimet e llogarisë për të minimizuar informacionin personal të dukshëm për publikun.
Hapi 4: ”Higjiena” digjitale e vazhdueshme
Pasi të keni bërë punën e vështirë për të gjetur dhe pastruar praninë tuaj në internet, cilat janë disa hapa të thjeshtë për të ruajtur atë ”higjienë” digjitale në vijim?
Përdorni një email dytësor për regjistrimet: Kjo parandalon që emaili juaj kryesor të lidhet me shumë shërbime. Kjo ndihmon si duke e mbajtur historinë e regjistrimeve dhe komunikimeve në një vend, por edhe duke e karantinuar atë larg komunikimeve të tjera personale. Duke vendosur në karantinë komunikimet tuaja të mediave sociale në një llogari specifike, ju mund të identifikoni më lehtë aktivitetin e mundshëm të postës së padëshiruar.
Rishikoni rregullisht praninë tuaj në internet: Siguria në internet është një zakon i përjetshëm, jo një projekt ‘’pastrimi’’ që ndodh vetëm një herë. Vendosni një kujtesë kalendarike për të kontrolluar llogaritë tuaja dhe për të përditësuar cilësimet e sigurisë. Bërja e procesit pjesë e rutinës suaj mund t’ju ndihmojë të vazhdoni.
Qëndroni të vetëdijshëm për shkeljet e të dhënave: Dija është fuqi! Abonohu në shërbimet e njoftimit të shkeljeve për t’ju ndihmuar të qëndroni të vetëdijshëm nëse të dhënat tuaja janë komprometuar.
Ruajtja e ndërgjegjësimit dhe kontrollit për praninë tuaj në internet kërkon përpjekje, por ndihmon në mbrojtjen e privatësisë dhe sigurisë suaj. Rishikimi i rregullt i llogarive të vjetra dhe të qenit i ndërgjegjshëm për atë që ndani në internet mund të ndihmojë në uljen e rreziqeve dhe mbajtjen e identitetit tuaj digjital të sigurt.
Filloni sot – Google veten, kontrolloni llogaritë tuaja dhe ndërmerrni hapa për të pastruar gjurmën tuaj në internet!
Artikull ekskluziv i Business Magazine Albania.
Ky artikull gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Business Magazine Albania” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
