Në serialin “Games of Thrones” zhvillohet një dramë fantastike, një duel midis Khal Drogo, një luftëtar i frikshëm dhe një rivali. Khal Drogo del i padëmtuar nga beteja, duke pësuar vetëm një gërvishtje në gjoks.
Por gërvishtja thellohet, duke e dobësuar gradualisht luftëtarin. Disa skena më vonë, Khal Drogo bie nga kali dhe në fund vdes.
Shumë ekonomistë shqetësohen se ekonomitë në botën e pasur mund të përballen me një fat të ngjashëm. 18 muajt e fundit të bllokimeve kanë lënë çuditërisht disa plagë ekonomike. Një shërim i shpejtë është duke u zhvilluar. Por a është shmangur dëmi nga covid-19, apo thjesht është shtyrë?
Kur ata vendosën për herë të parë bllokime, qeveritë në botën e pasur futën një mori masash për të mbështetur firmat dhe familjet, nga dhënia e kontrolleve stimuluese dhe vendosja e skemave shtesë për të ofruar kredi me interes të ulët për bizneset dhe shpalljen e moratoriumeve për taksat, interesat dhe pagesat e qirasë . Shumë prej tyre tani po marrin fund, ose e kanë bërë tashmë.
Të gjitha skemat kanë qenë jashtëzakonisht të suksesshme në parandalimin e shumë plagëve ekonomike që shihen zakonisht pas një recesioni. Kjo nuk mohon që shumë njerëz kanë vuajtur nga privimi; ku varfëria ekstreme globale për shembull, është rritur ndjeshëm. Megjithatë, në botën e pasur financat e përgjithshme të familjes duken çuditërisht të forta. Të ardhurat e disponueshme reale për person u rritën me 3% në vitin 2020.
Shpenzimet qeveritare për përfitime shtesë të papunësisë dhe transferime parash, të cilat arritën në 2.3% të PBB-së së vendeve të pasura, ndihmuan pa dyshim. Financat e qëndrueshme të familjes siguruan kërkesë të fortë për mallra dhe shërbime edhe në thellësitë e bllokimit. Kjo, plus një seri masash shpëtimi, do të thotë që edhe firmat duken të padëmtuara. Në kontrast të plotë me recesionet e zakonshme, falimentimet e biznesit nuk u rritën, por ranë ndjeshëm në shumicën e vendeve të pasura vitin e kaluar.
Në një raport të fundit, Banka për Zgjidhjet Ndërkombëtare, një klub për bankierët qendrorë, identifikoi një “valë të paaftësisë paguese të firmave” si një “pikëpyetje e madhe që turbulloi opinionin”. Ekzistojnë tre fusha shqetësimi: që transferimet e parave të reduktuara ulin të ardhurat e familjeve dhe godasin shpenzimet; që fundi i skemave të mbrojtjes së punës i nxjerr miliona njerëz nga puna; dhe se një mori faturash të shtyra dhe ripagimet e borxheve vijnë duke shtypur shpenzimet.
Konsideroni fillimisht transferimet e parave të gatshme. Ashtu si sigurimi i papunësisë po bëhet më i ashpër në Amerikë, Britania gjithashtu po zvogëlon pagesën e saj kryesore të mirëqenies me 20 £ (27 dollarë) në javë. Disa njerëz me siguri do të zvogëlojnë shpenzimet e tyre pasi përfitimet ndahen.
Megjithatë, shpenzimet e përgjithshme mund të mos vuajnë shumë. Familjet në total kanë kursyer shumë më shumë se normalisht. Analiza jonë e të dhënave të Organizatës për Zhvillim dhe Bashkëpunim Ekonomik(OECD) vendos nivelin e kursimeve “të tepërta” në klubin e vendeve kryesisht të pasura në $ 3trn, me vlerë një të dhjetën e shpenzimeve të përgjithshme vjetore të konsumatorit. Shqetësimi i madh për konsumatorët në 2021 nuk është se një grumbull i madh parash tashmë nuk po plotësohet, por që njerëzit zgjedhin të mos i shpenzojnë kursimet e tyre.
LEXO: Ekonomia Botërore pritet të arrijë në 315 mijë trilionë dollarë në 2025
Shqetësimi i dytë lidhet me skemat e mbrojtjes së punës. Kërkimet nga UBS, një bankë, sugjerojnë se afërsisht 5% e të punësuarve në katër ekonomitë më të mëdha të zonës së euros dhe Britania mbeten në këto programe. Nëse ata nuk mund të gjejnë punë pasi skemat të mbarojnë, niveli mesatar i papunësisë në të pesë vendet do të tejkalojë pikun e parë në krizën financiare globale.
Nëse kjo do të ndodhë apo jo, varet pjesërisht nga sa provojnë të jenë shpenzimet e forta, dhe kështu kërkesa për fuqi punëtore. Në maj, Banka e Anglisë priste që papunësia në Britani të rritet “vetëm pak” pas përfundimit të punimeve, pjesërisht për shkak të një “projeksioni më të fortë për prodhimin”. Por fati i papunësisë gjithashtu varet pjesërisht nga sa njerëz punojnë në sektorë që konsumatorët nuk dëshirojnë më ose nuk mund t’i përkrahin.
Këtu Australia ofron shpresë. Skema e saj e mbajtjes së punës, e cila një vit më parë mbështeste 3.5 milion njerëz, përfundoi në mars. Që nga ajo kohë, niveli i papunësisë ka rënë në nivelin më të ulët në një dekadë. Nëntë nga dhjetë persona në skemë janë kthyer në punë. Si në shumë vende të pasura, problemi në Australi nuk është një bollëk i fuqisë punëtore por një mungesë. Pandemia ka krijuar kërkesa të reja dhe vende të lira pune, të cilat po tregohen vështirë të plotësohen.
Shqetësimi i tretë është ndoshta më i rëndësishmi – dhe është gjithashtu më i vështiri për t’u gjykuar. Ajo ka të bëjë me faturat që janë të papaguara, nga taksat dhe kamatat te qiratë. Këto janë jashtëzakonisht të vështira për t’u matur. Megjithëse kompanitë nxituan të marrin hua dhe të lëshojnë borxhe në fillim të pandemisë, borxhi është rritur më pak që nga ajo kohë.
Vetë debitorët mund të mos dinë se ku qëndrojnë. Mos pagesa e qirasë nga bizneset amerikane në vitin 2020 “ndodhi privatisht dhe në një mënyrë disi të çorganizuar”, sipas një letre nga Goldman Sachs, një bankë, duke lënë “mosmarrëveshje të vazhdueshme në lidhje me faktin nëse qiratë janë zvogëluar me të vërtetë apo thjesht janë shtyrë”.
Në rishikimin e saj të stabilitetit financiar, Banka Qendrore Europiane bën me kokë pasigurinë, duke argumentuar se moratoriumet në ripagimet e borxhit “ka të ngjarë të kenë maskuar disa rreziqe të cilësisë së aseteve”. Raporti i stabilitetit financiar të Bankës së Anglisë vëren se “bizneset mund të përballen me ripagime thelbësore pasi TVSH dhe shtyrjet e qirasë fillojnë të skadojnë”.
Shkalla e problemit mund të jetë e menaxhueshme në tërësi. Merrni qira tregtare në Amerikë. Vlerësimet e qirasë së papaguar ndryshojnë, por një raport nga qyteti i San Franciskos llogarit që bizneset lokale nuk arritën të paguanin deri në 400 milion dollarë në nëntë muaj deri në dhjetor. Shkallëzimi i kësaj si një udhëzues i përafërt sugjeron qira të humbur prej rreth 30 miliardë dollarë në Amerikë si një e tërë – rreth 3% e qirave tregtare vjetore të paguara në një vit normal.
Deri më tani provat sugjerojnë se faturat po shlyhen kryesisht. Në Britani, mbi 80% e familjeve që kryejnë shtyrje të pagesave të hipotekave që atëherë janë kthyer në ripagime të plota, duke sugjeruar se shumë njerëz mund të kenë përdorur skemën për kujdes dhe jo për nevojë. Në huatë e eurozonës ato të dala nga moratoriumet kanë rezultuar vetëm pak më keq sesa deri tani pjesa tjetër e librave të kredive të bankave.
Por, si me shumë gjëra në pandemi, rezultati më i mundshëm është që tërheqja e stimulit do të godasë njerëzit në fund më së shumti. Ulja e mirëqenies mund të shtyjë disa njerëz në varfëri. Firmat më pak produktive mund të shkatërrohen.
Në vitin 2020 qeveritë ishin të shpejta për të futur skema universale, stimuluese bujare. Detyra tani është të shkallëzojmë ato dhe të mbrojmë ata që ende kanë nevojë.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
