Nga Hippolyte Fofack
Në vitin 1971, Sekretari i Thesarit të SHBA-së, John Connally, i tha homologëve të tij në G10 se “dollari është valuta jonë, por problemi juaj.” Connally po tregonte hapur faktin se, edhe pse dollari ishte valuta kryesore rezervë në botë, qëllimi i tij kryesor ishte të avanconte interesat e SHBA-së.
Kjo mbetet e vërtetë edhe sot. Por në dekadat e fundit, roli qendror i dollarit në tregtinë dhe financat globale ka paraqitur më shumë probleme për ekonomitë në zhvillim dhe ato në zhvillim të shpejtë (EMDE) sesa për vendet e pasura të botës. Për shembull, cikli aktual i shtrëngimit nga Rezerva Federale e SHBA-së – si dhe të tjerët para tij – ka prekur në mënyrë disproporcionale EMDE-të duke nxitur dalje masive dhe të tepruara të kapitalit. Kjo, nga ana tjetër, ka shkaktuar luhatje të kursit të këmbimit që përkeqësojnë sfidat makroekonomike dhe rrisin kostot e shërbimit të borxhit, duke rezultuar në një hapësirë të kufizuar fiskale për investime publike.
Divergjencat e fundit në politikën monetare midis Rezervës Federale dhe bankave qendrore të ekonomive të tjera të përparuara po nxisin, megjithatë, paqëndrueshmëri në kursin e këmbimit në vendet e pasura të botës. Pasojat nga pozicioni i “më shumë për më gjatë” i Rezervës Federale ndihen më shumë në Japoni, e cila kohët e fundit ka ndërhyrë në tregjet e këmbimit valutor për të ndaluar rënien e shpejtë të yenit.
Në qershor, Thesari i SHBA-së shtoi Japoninë në “listën e monitorimit” për praktika potencialisht të padrejta të këmbimit valutor. Edhe pse Thesari nuk e cilësoi Japoninë si një manipulues valutor – gjë që mund të kishte sjellë sanksione nga SHBA-ja ndaj një prej aleatëve më të ngushtë të saj – ky veprim ishte domethënës, veçanërisht sepse theksoi rreziqet globale të divergjencës së politikës monetare dhe sfidat e ndërlidhura të koordinimit ndërkombëtar në këtë aspekt.
Japonia u përfshi në listën e monitorimit sepse përmbushi dy nga tre kriteret që Thesari përdor për të vlerësuar politikat e partnerëve kryesorë tregtarë të SHBA-së – konkretisht, një suficit tregtar me SHBA-në prej të paktën 15 miliardë dollarësh dhe një suficit të llogarisë korente mbi 3% të PBB-së. Kriteri i tretë është ndërhyrja e vazhdueshme, e njëanshme në tregjet e këmbimit valutor, me blerje neto që përbëjnë të paktën 2% të PBB-së brenda 12 muajve. Raporti i Thesarit për Kongresin vuri në dukje se, edhe pse Japonia nuk ka arritur atë prag, ajo ka ndërhyrë në mënyrë agresive në tregjet e këmbimit valutor.
Autoritetet japoneze kanë shpenzuar vërtet miliarda dollarë për të mbështetur yenin, i cili ka humbur një të tretën e vlerës së tij që nga viti 2021 dhe ra në një nivel më të ulët prej 34 vjetësh prej më shumë se 160 yen për dollar në prill. Kjo kryesisht për shkak të diferencës së madhe të normave të interesit midis dy vendeve: kur Rezerva Federale rriti në mënyrë të mprehtë normat e interesit në fillim të vitit 2022 për të luftuar inflacionin, Banka e Japonisë mbajti politikën e saj të normës negative të interesit për të adresuar deflacionin e brendshëm. Në raportin e saj, Thesari theksoi pritshmërinë e tij “që në tregjet e mëdha, të tregtuara lirshëm, ndërhyrja duhet të rezervohet vetëm për rrethana shumë të jashtëzakonshme me konsultime të përshtatshme paraprake.”
Më e rëndësishmja, autoritetet japoneze shpenzuan një rekord prej 9.8 trilion yenësh (61.2 miliardë dollarë) në prill dhe maj për të përmbysur rënien e yenit, duke tejkaluar shumën totale të shpenzuar për të mbrojtur valutën në vitin 2022. Megjithë shkallën e këtyre përpjekjeve, rënia e yenit vazhdoi, duke ilustruar sfidat e mbrojtjes së një valute që bie në një sistem financiar global shumë të integruar.
Për muaj të tërë, investitorët janë kthyer gjithnjë e më shumë te tregjet e arbitrazhit, të cilat përfshijnë huazimin në yen për të investuar në asete me rendimente më të larta jashtë vendit. Kjo, së bashku me rritjen e rendimenteve të bonove, ushtron presion në uljen e yenit. Për më tepër, zhvlerësimi i valutës ka dekurajuar eksportuesit nga konvertimi i të ardhurave të huaja në yen për shkak të rreziqeve të larta të kursit të këmbimit, duke ulur më tej kërkesën dhe duke forcuar dobësinë e yenit.
Në korrik, qeveria japoneze shpenzoi 36 miliardë dollarë në një tjetër përpjekje për të blerë yen – ndërhyrjen e saj të tretë për vitin. Citigroup vlerëson se vendi ka 200-300 miliardë dollarë në rezerva financiare për një fushatë të tillë, e cila mund të përfshijë shitjen e dollarëve, valutave të tjera, ose edhe bonove të qeverisë për të mbështetur yenin dhe për të zbutur dëmet ekonomike.
Zakonisht, autoritetet monetare ndërhyjnë për të dobësuar valutën lokale për të rritur eksportet dhe për të përmirësuar konkurrencën. Marrëveshja e Plaza e vitit 1985, e cila çoi në vlerësimin e yenit me 46% kundrejt dollarit, bëri pikërisht këtë për SHBA-në, por uli konkurrencën e Japonisë, duke nxitur kompanitë japoneze të automobilave të themelojnë fabrika në Amerikë.
Lexo edhe:Rritja e tekno-kolonializmit
Hapat e pazakontë të ndërmarrë kohët e fundit nga autoritetet monetare japoneze reflektojnë kostot e larta të divergjencës së politikës monetare për stabilitetin dhe rritjen globale. Ndërsa yen i dobët ka rritur turizmin e ardhshëm dhe eksportet në SHBA, ai gjithashtu ka çuar në paqëndrueshmëri të tepruar të kursit të këmbimit, duke zbutur investimet korporative dhe duke rritur kostot për industrinë dhe importuesit. Konsumi privat, i cili përbën më shumë se gjysmën e ekonomisë japoneze, është ngadalësuar, duke rritur rrezikun e stagflacionit. Si rezultat, qeveria japoneze ka rishikuar poshtë parashikimin e saj të rritjes për vitin fiskal aktual (përfundon në mars 2025) nga 1.3% në rreth 0.9%.
Disa shenja tregojnë se diferenca e normave të interesit mund të ngushtohet dhe yen-i të stabilizohet. Në gjysmën e dytë të korrikut, yen u forcua kundrejt dollarit me 4% dhe u rrit në nivelin më të lartë që nga marsi, një ditë pas ngritjes së normës bazë të interesit nga Banka e Japonisë në 0.25%. Rritja e yen-it erdhi pas të dhënave më të buta për inflacionin në SHBA në qershor dhe një tregu të punës më të dobët në korrik, të cilat mund të çojnë Rezervën Federale të ulë normat më herët ndërsa kalon nga një fokus i vetëm në objektivin e inflacionit tek mandati i dyfishtë i stabilitetit të çmimeve dhe punësimit maksimal përballë një kërcënimi të rinovuar për rritjen.
Por kjo periudhë e re e divergjencës së politikave midis bankave qendrore të rëndësishme sistematike ka theksuar ndikimin e madh global të dollarit. Kur këto autoritete monetare vepruan në mënyrë të sinkronizuar, ishte e lehtë të shihej valuta e SHBA-së si një çështje vetëm për EMDE-të. Stresi i fundit i valutës në Japoni, megjithatë, shërben si një kujtesë e fortë se dollari është një problem si për ekonomitë e pasura ashtu edhe për ato të varfra.
Hippolyte Fofack, një ish-kryeekonomist dhe drejtor i kërkimeve në Bankën Afrikane të Eksport-Importit, është një studiues Parker me SDSN në Universitetin Columbia, një bashkëpunëtor kërkimor në Qendrën për Studime Afrikane në Universitetin e Harvardit, një bashkëpunëtor i shquar në Federatën Globale të Këshillave për Konkurrencën dhe një studiues në Akademinë Afrikane të Shkencave.
Copyright: Project Syndicate, 2024.
www.project-syndicate.org
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
