Pse jemi në kërkim të surprizave?

Ka disa profesione si aktorët e komedianët që e kanë surprizën ose surprizimin e audiencës si përbërës kryesor.

A keni menduar ndonjëherë për surprizën? A e keni pyetur ndonjëherë veten pse surprizohemi? Si reagon truri ynë ndaj këtij fenomeni?

Si fillim të kuptojmë se çfarë janë surprizat.

Për të kuptuar se pse surprizohemi duhet të kuptojmë fillimisht se çfarë janë skemat.

Në fushën e Psikologjisë studiuesit kanë rënë dakort që skemat janë ‘dije e organizuar’ ose ‘dije e strukturuar’. Pra skemat mund t’i konsiderojmë si ‘teori’ joformale mbi objektet, eventet, apo njerëzit.

Thënë më thjeshtë, skema është një teori e individit se si bota funksionon. Teori se si rrjedhin ngjarjet, teori sesi reagojnë njerëzit. Skemat shërbejnë për interpretimin e të shkuarës, për interpretimin e të tashmes dhe për parashikimin e të ardhmes.

Psh: Kur del nga kuzhina e shtëpisë tuaj, dhe kthen majtas, cila dhomë ndodhet? Kjo është një skemë që ju keni në mendje. Ose, edhe se çfarë ndodh në një ditë feste është pjesë e një skeme, pra një rrjedhje ngjarjesh e pritshme. Për shkak se mjedisi ndryshon vazhdimisht, rrjedhimisht dija nuk është e plotë ndaj dhe skemat në mendjen tonë duhet të ndryshojnë vazhdimisht e të adaptohen me realitetin e ri.

Çfarë ndodh kur përballemi me një surprizë?

Kur surprizohemi truri ynë ‘ngrin’ për 1/25 e sekondës. Mundohet të kuptojë se çfarë po ndodh. Mund ta imagjinojmë sikur ‘shfleton’ të gjitha skemat e mëndjes dhe mundohet të gjejë një skemë që i përshtatet. E gjithë vemendja jonë e plotë tërhiqet nga ajo që po shohim a dëgjojmë, vetëm e vetëm për të dhënë një shpjegim të arsyeshëm.

Mund ta ilustrojmë me një shembull nga jeta e përditshme. Gjithkujt i ka ndodhur që për një moment të harrojë ku i ka lënë çelësat. Për një moment ne ‘ngrijmë’, kontrollojmë me nxitim nëpër xhepa, në çantë, dhe fillojmë e mendojmë se ku i lëmë çelësat zakonisht. Skenarë të ndryshëm na vijnë në mendje; mos i kam lënë në makinë, mos më kanë rënë diku, mos i kam lënë brenda në shtëpi, apo ia dhashë një pjesëtari të familjes?

Të gjitha këto opsione janë një lloj skeme mendore apo skenari se si mund të jenë zhvilluar ngjarjet.

Pse duhet të studiojmë surprizimin?

Shikoni përreth.

Programe televizive, programe radiofonike, media sociale…

Vini re sesi ne sot kërkojmë surpriza të njëpasnjëshme në çdo moment të jetës. Thellë brenda nesh, ne duam të surprizohemi sa herë që hapim rrjetet sociale, madje edhe sa herë që ndjekim lajmet.

Duam që në kanalet tona televizive të shohim grindje, histeri, ngritje zëri… Fundja, sa më shumë varietet e surpriza të ketë një program, aq më shumë shikueshmëri ka.

A jetojmë sot në një kohë kur nuk na habit normaliteti, harmonia, qetësia? Por, na habisin dhe duam të dimë me ngulm për skandalet më të fundit, duam lajme tronditëse, fakte shokuese, që të lënë të habitur. Nuk ka shumë rëndësi nëse fakti surprizues është pozitiv apo negativ, rëndësi ka të jetë shokues, të bëjë “bujë”.  Mjafton të ishte i paparashikueshëm dhe të mos gjendet në skenarët e mendjes tonë.

Shikoni marrëdhëniet mes njerëzve.

Kërkojmë surprizim të vazhdueshëm në marrëdhëniet në çift, në marrëdhëniet e punës, por edhe ato shoqërore. Duam eksperiencën e surprizimit sa herë hapim telefonin e sa herë ndezim televizorin.

Ç’ndodh kur nuk “ushqehemi” me surpriza?

Atëherë menjëherë nis bezdisja, zhgënjimi.

Duke iu kthyer pyetjes së shtruar në fillim: surprizimi si eksperiencë duhet studiuar sepse kështu kuptojmë më shumë vetveten dhe botën që na rrethon.  Na ndihmon të kuptojmë; a jemi vallë duke e ndjekur atë faqe ne rrjetin social për tu informuar apo… vetem se jemi në ndjekje të surprizes, për pak dopaminë…