Në një bisedë me David Robson, Charan Ranganath tregon se si kujtesa e papërsosur dhe kujtimet e rreme janë elemente thelbësore të një mendjeje fleksibël.
Në librin e tij të ri, ” Pse kujtojmë “, ai pohon se kujtesa është shumë më tepër se një arkiv i së kaluarës, është prizmi përmes të cilit shikojmë veten, të tjerët dhe botën. Ranganath është një profesor i psikologjisë në Universitetin e Kalifornisë, Davis, i cili ka kaluar 30 vitet e fundit duke eksploruar proceset e trurit që qëndrojnë pas aftësisë sonë për të kujtuar, mbajtur mend dhe harruar. Ai argumenton se shumë nga supozimet tona të zakonshme rreth kujtesës janë të gabuara, të metat e tij të dukshme shpesh lindin nga veçoritë e tij më të dobishme, duke krijuar një fleksibilitet njohës që ishte thelbësor për mbijetesën. Në një bashkëbisedim me shkrimtarin shkencor, David Robson, ka treguar rreth këtij kuptimi të fundit të trurit dhe mënyrave se si mund ta përdorim këtë njohuri për të përdorur më mirë mendjet tona krejtësisht të papërsosura. Për të zbuluar më shumë rreth bisedës së tyre, lexoni më poshtë.
– Libri juaj është plot me nocione kundërintuitive. Le të fillojmë me idenë e “të mësuarit të drejtuar nga gabimet”. Pse mësojmë më mirë kur e lejojmë veten të bëjmë gabime?
Kujtimet formohen përmes ndryshimeve në fuqinë e lidhjeve midis neuroneve. Tani, disa nga këto lidhje nuk do të jenë optimale, kur të tjerat do të jenë më të forta dhe më efektive. Parimi i të mësuarit të drejtuar nga gabimet është thjesht se, kur përpiqeni t’i rikuperoni këto kujtime, kujtesa juaj do të jetë gjithmonë pak e papërsosur. Dhe kështu, kur truri përpiqet të tërheqë këtë kujtesë, dhe ju e krahasoni atë me informacionin real, këto rrjete mund të dobësojnë lidhjet e këqija dhe të forcojnë lidhjet e mira. Nënkuptimi është se sfidimi i vetes për të nxjerrë materialin që po përpiqeni të mësoni është mënyra më e mirë për të mësuar më shumë, sepse i ekspozon ato dobësi dhe për këtë arsye i jep trurit tuaj një shans për të optimizuar këto kujtime. Kjo është arsyeja pse teknikat aktive të të mësuarit, si vozitja nëpër një lagje në vend që thjesht ta shikoni atë në Google Maps, ose të performoni në një shfaqje kundrejt leximit të skenarit pa pushim, janë kaq efektive.
Një analogji që më pëlqen të jap është të imagjinoj se shkova në shtëpinë tënde dhe pyeta: pse nuk je grumbullues? Pse nuk ruani gjithçka? Nëse nuk do të kishim harruar asgjë, do të grumbullonim kujtime dhe ju nuk do të mund të gjenit kurrë atë që dëshironi, kur ta dëshironi. Tani për tani po qëndroj në një hotel dhe thjesht nuk do të kishte kuptim ta kujtoja numrin e dhomës pas dy javësh. Në mënyrë të ngjashme, mendoni për të gjithë njerëzit që sapo kaloni në rrugë. A keni vërtet nevojë të mësoni përmendësh të gjitha fytyrat e tyre?
– Pse bëhemi më të harruar ndërsa plakemi?
Problemi, teksa rritemi, nuk është domosdoshmërisht se ne nuk mund të krijojmë kujtime, por se nuk jemi duke u fokusuar në informacionin që duhet të mbajmë mend. Ne bëhemi më të shpërqendruar dhe të gjitha këto gjëra të çmendura vijnë në kurriz të materialit të rëndësishëm që na intereson. Dhe kështu, kur po përpiqemi të kujtojmë këto kujtime, nuk mund të gjejmë informacionin që po kërkojmë.
– Çfarë strategjish mund të përdorim për të shmangur këtë dhe për të përmirësuar cilësinë e kujtimeve tona?
Ekzistojnë tre parime themelore. Njëra është dallueshmëria. Kujtimet tona konkurrojnë me njëra-tjetrën, dhe kështu sa më shumë të mund të bëni diçka të spikatur, aq më mirë. Kujtimet e gjalla që lidhen me pamjet, tingujt dhe ndjenjat unike, janë ato që do të mbeten përreth. Dhe kështu përqendrimi në detajet shqisore, në krahasim me të qenit të mbërthyer në kokën tonë, na ndihmon vërtet të kujtojmë më mirë. Strategjia e dytë është të inkurajoni organizimin më të madh të kujtimeve tuaja në një mënyrë që i bën ato më kuptimplota. Në libër diskutoj metodën e “pallatit të kujtesës”, e cila përfshin lidhjen e informacionit që dëshironi të mësoni me informacionin që tashmë keni. Së treti, ne mund të krijojmë sinjale. Kërkimi i një kujtese është shumë i mundimshëm dhe i prirur për gabime, është më mirë sikur kujtimet të na dalin në kokë. Krijimi i sinjaleve mund të ndihmojë që kjo të ndodhë. Ne e dimë, për shembull, se këngët mund të ngjallin natyrshëm kujtime nga periudha të veçanta në jetën tuaj. Dhe ka shumë sugjerime të tjera të përditshme që mund të përdorni. Nëse po përpiqem të kujtoj të nxjerr mbeturinat në ditën e plehrave, do ta imagjinoj veten duke shkuar te dera dhe më pas do të shikoj koshin e plehrave përpara se të shkoj tek ai. Si rezultat, kur të vij te dera në jetën reale, do të veprojë si një sinjal që duhet të heq plehra.
– Përveç humbjes së kujtimeve, mund të zbulojmë se kujtimet tona përfshijnë detaje të rreme që nuk korrespondojnë me ngjarjet reale. Pse ndodh kjo?
Ne kemi “skema” që na ndihmojnë të kujtojmë. Imagjinoni që sapo keni qenë në bankë, tashmë keni shumë njohuri për llojet e ngjarjeve që ndodhin në bankë dhe llojet e gjërave që nuk ndodhin. Kjo ju lejon të kufizoni gamën e informacionit që duhet të mbani mend, me skemat që veprojnë si ind lidhës që ju lejon të merrni ato të dhëna të reja dhe t’i zbatoni ato. Por, ndonjëherë skemat mbushin shumë boshllëqe, me detaje të gabuara. Arsyeja e dytë është se kujtimet ndryshojnë me kalimin e kohës. Kjo është shumë e rëndësishme, sepse ju dëshironi të jeni në gjendje të përditësoni kujtimet tuaja. Nëse keni parë një të afërm që nuk e keni parë për një kohë të gjatë dhe fytyra e tij ka ndryshuar në krahasim me herën e parë që e keni parë, duhet të krijoni një kujtim më të saktë të pamjes së tyre. Por, ndonjëherë imagjinata jonë mund të depërtojë në kujtesë.
– Në çfarë mënyre kujtesa është një proces bashkëpunues?
Kur ndajmë kujtimet me njerëz të tjerë, kjo mund të bëjë që kujtimet të përditësohen. Kur po ju shpjegoj një ngjarje, akti i sajimit të asaj historie për t’ju treguar mund të ndryshojë mënyrën se si e mbaj mend atë. Reagimet tuaja ndaj mënyrës se si e tregoj historinë, për shembull, do të formojnë kujtesën time për të më vonë, mund të bëhet më me humor. Ose mund të më jepni edhe disa informacione shtesë, por të gabuara, që mund të depërtojnë në kujtesën time: ngatërrohem mes asaj që ndodhi në të vërtetë kundrejt asaj që më tregove ndërsa unë po shpjegoja se çfarë ndodhi. Unë do të argumentoja se shumë nga kujtimet tona nuk janë më thjesht tonat, ato janë kujtime kolektive.
– Si e ka formuar kërkimi juaj shkencor marrëdhënien tuaj me kujtimet tuaja?
Shkrimi i librit, veçanërisht, më ka dhënë një nxitje për të ruajtur kujtesën time. Tani po përpiqem të ushtrohem rregullisht dhe jam shumë i kujdesshëm për dietën time, për t’u siguruar që të ruaj shëndetin tim kognitiv në pleqëri.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
