Nga fatura e lartë, tek autonomia energjetike, Anduel Çekrezi shpjegon pse po rritet interesimi për panelet diellore

Nga Adelina Onuzi/ Diskutimet e fundit globale për energjinë, ringjalljen e industrisë së qymyrit, eksportet e naftës dhe varësinë nga gazi rus  po nënvizojnë gjithnjë e më shumë në Europë idenë se investimi i vazhdueshëm në energjinë diellore është investim në siguri. Një diskutim i tillë është edhe në Shqipëri, edhe pse më i minimizuar në raport me botën, por vlen të theksohet se ndërgjegjësimi për ta ‘prodhuar ‘ vetë energjinë që konsumojmë po rritet.

Shqiptarët po kuptojnë gjithnjë e më shumë që panelet fotovoltaike nuk janë thjesht në ‘modë’, apo ‘pajisje për të pasurit’, por një mënyrë reale për të reduktuar faturën, për të pasur më shumë kontroll dhe për të investuar në një të ardhme më të sigurt. Teknologjia është bërë më e përballueshme. Dielli s’na mungon. Ajo që mungon shpesh është rruga e qartë për t’ia nisur dhe ndoshta informacioni i duhur.

Anduel Çekrezi, ekspert i energjisë, na fton të mendojmë ndryshe, jo nga lart-poshtë, por nga poshtë-lart, duke u bërë vetë pjesë e zgjidhjes.

Për Business Magazine, ai shpjegon me qartësi arsyet pse energjia fotovoltaike nuk është luks, por një formë mbijetese moderne, dhe çfarë duhet të ndryshojë që Shqipëria të mos mbetet thjesht me potencial, por të bëhet histori suksesi dhe pse jo pararojë në rajon.

Lexo gjithashtu: “Aftësia ndryshe nuk ishte pengesë, por arsye për të luftuar”, Lejdina Franca, e pandalshmja

Cilët janë faktorët kryesorë që po nxisin rritjen e interesit për energjinë fotovoltaike në Shqipëri dhe si e vlerësoni potencialin e saj në të ardhmen?

Interesi për energjinë fotovoltaike në Shqipëri po rritet jo nga rasti, por nga nevoja. Kostoja e teknologjisë ka rënë, çmimet e energjisë janë të larta dhe njerëzit duan kontroll më të madh mbi atë që konsumojnë. Ky është thelbi.

Shtuar kësaj, ka një ndryshim mentaliteti: qytetarët dhe bizneset nuk presin më që energjia t’u vijë  duan ta prodhojnë vetë. Dhe teknologjia fotovoltaike e bën këtë të mundur.

Potenciali i Shqipërisë është i madh, por jo vetëm sepse kemi diell. Potenciali qëndron te njerëzit që marrin iniciativa dhe vendimmarrësit që nuk pengojnë progresin. Nëse këta dy faktorë ecin paralelisht, atëherë po  Shqipëria mund të jetë një histori suksesi përtej statistikave.

Unë nuk besoj në modele që imponohen nga lart-poshtë, por në zgjidhje që lindin aty ku njerëzit kanë realisht nevojë dhe mundësi të marrin pjesë.
Për mua, energjia nuk është vetëm sektor ekonomik është mjet për të ndërtuar autonomi, siguri dhe dinjitet afatgjatë.
Dhe kjo nuk ndodh me fjalë të mëdha, por me sisteme që funksionojnë dhe me njerëz që ndihen pjesë aktive e ndryshimit.

Cilat janë përfitimet konkrete që individët dhe familjet shqiptare mund të kenë nga instalimi i paneleve diellore në shtëpitë e tyre?

Përfitimi i parë është i prekshëm: më pak faturë mujore. Kur prodhon vetë energjinë që konsumon, rritet jo vetëm kursimi, por edhe ndjesia e kontrollit ndaj një shpenzimi që zakonisht është i pakapshëm.

E dyta është siguria. Në një sistem të paqëndrueshëm, të pasurit një burim të pavarur energjie nuk është luks është një formë mbijetese ekonomike.

Së treti, ka një vlerë afatgjatë që shpesh nënvlerësohet: kur instalon panele, investon në pronë. Rrit vlerën e saj, rrit pavarësinë, dhe hap rrugën për teknologji të tjera si bateritë apo makinat elektrike.

Në thelb, nuk është thjesht një vendim ekonomik. Është një akt që tregon se nuk je më vetëm konsumator, por pjesë e zgjidhjes.

Lexo gjithashtu: Është vetëm 14 vjeç, por po ndërton të ardhmen me inteligjencë artificiale/ Njihuni me Kaon Krasniqin

Çfarë mbështetje ofron aktualisht shteti shqiptar për qytetarët që dëshirojnë të investojnë në energjinë diellore?

Aktualisht, mbështetja më e prekshme që shteti shqiptar ofron për vetëprodhuesit është skema e matjes neto, e cila lejon konsumatorët që prodhojnë energji për nevojat e tyre të injektojnë tepricat në rrjet dhe t’i kompensojnë ato në periudhat kur prodhimi i tyre nuk është i mjaftueshëm. Kjo skemë është një hap pozitiv drejt promovimit të energjisë së rinovueshme dhe është në përputhje me praktikat ndërkombëtare për nxitjen e vetëprodhimit.

Megjithatë, për të përfituar nga kjo skemë, individët dhe bizneset duhet të përmbushin një sërë kriteresh teknike dhe procedurale, të cilat mund të jenë sfiduese për shumë aplikantë. Për shembull, është e nevojshme instalimi i një matësi me dy drejtime dhe përmbushja e kërkesave të tjera teknike të përcaktuara nga operatorët e shpërndarjes së energjisë.

Për të përmirësuar më tej këtë mbështetje, do të ishte e dobishme që autoritetet përkatëse të ofrojnë udhëzime më të qarta dhe të thjeshtuara për aplikantët, si dhe të shqyrtojnë mundësinë e ofrimit të stimujve shtesë financiarë për të nxitur më tej investimet në energjinë diellore.

Cilat janë sfidat kryesore që hasin investitorët dhe konsumatorët në instalimin dhe përdorimin e paneleve fotovoltaike në Shqipëri?

Sfida kryesore nuk është mungesa e dëshirës apo mungesa e teknologjisë  por rruga nga ideja te zbatimi.

Për konsumatorët e zakonshëm, pengesat janë kryesisht:
– Procedura të ndërlikuara, që shpesh kërkojnë ndërveprim me disa institucione;
– Mungesa e informacionit të qartë mbi hapat konkrete për t’u lidhur me rrjetin;
– Kostoja e lartë fillestare, që për shumë familje mbetet një barrierë.

Për investitorët më të mëdhenj, sfidat janë të një natyre tjetër:
– Infrastruktura e rrjetit, që në disa zona nuk përballon kapacitete të reja;
– Dhe mbi të gjitha, mungesa e një plani të qëndrueshëm dhe transparent për aksesin në treg dhe për balancimin e energjisë.

Në thelb, sfidat nuk janë teknike  janë institucionale dhe procedurale. Dhe ato nuk zgjidhen me më shumë letra, por me më shumë vullnet për të thjeshtuar dhe hapur tregun.

Çfarë ndodh me panelet diellore pas përfundimit të shërbimit dhe si është e organizuar riciklimi i tyre në Shqipëri?

Aktualisht, në Shqipëri panelet fotovoltaike trajtohen si çdo mbetje tjetër elektronike apo industriale, pasi ende nuk ka një strukturë të dedikuar për riciklimin e tyre. Kjo nuk ka sjellë problem real, për faktin e thjeshtë se pjesa dërrmuese e instalimeve janë të reja dhe ende brenda ciklit të tyre aktiv.

Është e rëndësishme të theksohet se panelet diellore nuk përbëjnë rrezik për mjedisin, përkundrazi  janë ndër pajisjet më të riciklueshme në sektorin e energjisë. Mbi 95-99% e materialeve që përmbajnë mund të riciklohen, përfshirë qelqin, alumini, silikoni dhe disa metale të tjera.

Pra, edhe pse infrastruktura për riciklimin e tyre nuk është ende në vend, potenciali për ta menaxhuar këtë proces në mënyrë të qëndrueshme është i plotë. Sfida është organizative, jo teknike apo mjedisore. Dhe është e zgjidhshme në kohën e duhur, me planifikim dhe angazhim të përgjegjshëm nga të gjitha palët.

Në fund të ditës, nuk bëhet fjalë për një teknologji të re. Nuk është as për klimën, sepse Shqipëria e ka klimën më të favorshme në Europë për energji diellore. Po flasim për zgjedhje, për vullnet, për thjeshtësi.

Kur dikush vendos për panelet diellore në çatinë e shtëpisë së tij, nuk po bën vetëm një investim, po merr një përgjegjësi. Po del nga roli i thjesht konsumatorit dhe po bëhet prodhues, qytetar aktiv, garant i vetes.

Pyetja është, a jemi ne si shtet, si sistem, si shoqëri, gati ta lehtësojmë këtë hap? Apo do të vazhdojmë ta pengojmë me letra, burokraci dhe mungesë informacioni?

Sepse ndryshimi nuk vjen nga fjalët e mëdha, por nga sisteme që funksionojnë dhe nga njerëz që ndihen pjesë e lojës, jo peng i saj. Dhe nëse e kuptojmë këtë, atëherë energjia e diellit nuk do të jetë thjesht teknologji, por mjet për dinjitet dhe zhvillim të vërtetë.