Liria globale e shtypit është nën presion spektakolar. Më shumë gazetarë se kurrë ishin në burg vitin e kaluar dhe numri i punonjësve të mediave të vrarë u rrit me një të tretën në krahasim me vitin 2019, në Azi ishte gjysma e të vrarëve.
Me goditjen e shtypit botëror vjen një peizazh biznesi më sfidues për investitorët. Rrjedhat e kufizuara të informacionit mund të maskojnë problemet politike dhe rregullatore, si dhe mashtrimet dhe korrupsionin e mundshëm, duke rritur rreziqet e të bërit biznes, veçanërisht në vendet më të paqëndrueshme në zhvillim, ku informacioni me cilësi të mirë tashmë mund të jetë i pakët.
Megjithatë, në një epokë kur investimet mjedisore, sociale dhe qeverisëse janë gjithnjë e më shumë në qendër të vëmendjes, liria e shtypit është ende në fund të gjërave që shqetësojnë investitorët. “Shtypja e të drejtave të njeriut me siguri kap çdo histori zhvillimi,”-tha Hasnain Malik, një analist i ekonomive në zhvillim. “Por koha para se të ndodhë kjo mund të rregullojë ose të prishë karrierën e menaxherëve të fondeve institucionale.”
Sidoqoftë, disa investitorë po i gjejnë çështje të tilla gjithnjë e më të vështira për t’u injoruar.
Drama e errët
Goditja e mediave të pavarura kufizon jo vetëm raportimin politik, por edhe rrjedhën e analizave vendimtare financiare. Kriza e shpalosur në “bankën e keqe” në Kinë, China Huarong Asset Management Co, brenda një prej mjediseve më kufizuese të mediave në botë, tregon se sa të çrregullta mund të bëhen gjërat.
Menaxhuesi shtetëror i borxhit të keq po përpiqet të shlyejë borxhet prej afro 40 miliardë dollarësh, një “pishinë” mjaft e madhe për të “mbytur” portofolin e pothuajse çdo investitori të ekspozuar ndaj obligacioneve kineze. Por informacionet në lidhje me atë që mund të jetë kriza financiare më serioze e vendit janë të kufizuara në mënyrë tronditëse dhe drama e errët politike është pothuajse e pamundur për të ndjekur nga të huajt.
Kina ka dëbuar dhjetëra gazetarë të huaj vitin e kaluar duke refuzuar të rinovojë vizat. Me një grup të vogël gazetarësh të aftë për të raportuar në terren, disa investitorë po mbështeten në pak më shumë sesa thashethemet e përhapura në rrjetet sociale si WeChat.
“Kufizimet e mediave perëndimore me siguri dëmtojnë investitorët globalë në Kinë,”-tha Brock Silvers, shefi i investimeve në Kaiyuan Capital në Hong Kong.
“Disa nga investitorët e Huarong kanë një kuptim më të thellë të biznesit të gjigantit financiar dhe obligacionet e tij në dollarë do të mbahen vetëm për aq kohë sa nënkuptohet mbështetja e qeverisë. Mbështetja në një zonë gri natyrisht çon në paqëndrueshmëri më të madhe. ”
Anne Stevenson-Yang, drejtore kërkimore e investitorit aktivist J Capital Research dhe eksperte për ekonominë e dytë më të madhe në botë, pajtohet se mungesa e transparencës shton rreziqet për investitorët.
“A mund të hedhësh verbërisht një shigjetë dhe të fitosh disa para duke investuar në Kinë? Kjo është ajo që kanë bërë shumë qytetarë kinezë,”- tha ajo. “Por a mund të humbni verbërisht para duke e bërë këtë? Po.”
Kufitarët e Kinës, dikur të njohur si Etiopia dhe Mianmar gjithashtu kanë burgosur ose dëbuar reporterë të huaj dhe vendas, duke e bërë gati të pamundur të zbulohet se çfarë po ndodh në të vërtetë në terren. Hyrjet e kapitalit nga SHBA dhe gjetkë janë ndalur papritmas. Disa nga masat që qeveritë përdorin për të frikësuar punonjësit e mediave krijojnë tituj botërorë, si mbyllja e detyruar e gazetës pro-demokracisë Apple Daily në Hong Kong ose ndalimi i një gazetari opozitar bjellorus, pasi qeveria detyroi avionin me të cilin po udhëtonte të bënte një ndalesë në Minsk.
Por lëvizjet më pak të bujshme, si ngacmimi i reporterëve në punë, ose miratimi i ligjeve të “lajmeve të rreme” që lejojnë qeveritë të censurojnë kritikët e tyre nën maskën e kufizimit të dezinformatave, mund të kenë një efekt po aq tronditës.
Në Turqi, dy reporterë të Bloomberg News aktualisht po përballen me dy deri në pesë vjet burg për akuzat se ata u përpoqën të “minojnë” ekonominë në një histori të gushtit 2018 për një luhatje të monedhës vendase. Lira kishte humbur më shumë se 40% të vlerës së saj kundrejt dollarit gjatë muajve të tensioneve me SHBA, një rënie për të cilën autoritetet turke fajësuan spekulatorët e huaj që sulmonin monedhën.
Vitin e kaluar, rregullatori bankar i vendit zgjeroi përkufizimin e tregtimit manipulues për të përfshirë përhapjen e “informacionit mashtrues ose të gabuar” mbi aktivet financiare përmes mediave; prokurorët në rastin e gazetarëve kanë akuzuar 36 persona për komentet e mediave sociale që konsiderohen kritike për ekonominë dhe bankat.
Edhe në vendet që mbrojnë kredencialet e tyre demokratike, jeta e punës është bërë më e vështirë për gazetarët. Në SHBA, një numër i paparë gazetarësh u sulmuan, u arrestuan ose u penguan për të bërë punën e tyre gjatë protestave të vitit 2020, dhe dhjetëra të tjerë janë arrestuar deri më tani këtë vit. Brazili është vetëm një nga disa kombet e Amerikës Latine ku masat e reagimit ndaj pandemisë kufizuan kapacitetin e mediave për të raportuar lirshëm dhe aftësinë e publikut për të ndërhyrë në raportim.
Kontrollet dhe Bilancet
Disa investitorë të mëdhenj institucionalë po i kushtojnë vëmendje më të madhe çështjeve sociale. Siguruesi gjerman Allianz SE përfshin lirinë e shtypit në mesin e 18 treguesve në kuadrin e ESG (investime në environment, Social and Governance) për vendet në zhvillim, duke vënë në dukje rëndësinë e saj në mbajtjen e “kontrolleve dhe balancave” mbi qeveritë. Banka franceze BNP Paribas SA gjithashtu rendit lirinë e shtypit në mesin e kritereve të saj ESG.
Por tani për tani të paktën, shumica e përpjekjeve të ESG kanë tendencë të përqendrohen në konsideratat mjedisore dhe jo ato sociale. Emetimet janë më të lehta për tu matur dhe më pak subjektive sesa liria e shprehjes, dhe kompanitë mund të mbajnë më pak përgjegjësi.
Ka arsye për të parë ndryshimin që po vjen. Një dekadë më parë, çështje të tilla si ndikimi i klimës, diversiteti i bordit ose ngacmimi seksual në vendin e punës gjithashtu tërhoqën shumë pak vëmendjen e investitorëve. Por konsumatorët më të rinj, më të ndërgjegjshëm për shoqërinë kanë përdorur mediat sociale për të detyruar kolektivisht kompanitë të marrin në konsideratë këto çështje. Dhe ndërsa përqindja e investitorëve që i përkasin Gjeneratave Y dhe Z rritet, sfera e çështjeve etike që kompanitë janë të shtyrë të adresojnë do të zgjerohet.
Në shtimin e lirisë së shtypit mund të përfitojnë dhe ata që duan të investojnë.
Kur një gazetë mbyllet, kostot e huamarrjes së qeverisë vendore rriten sepse kontrolli i zvogëluar i bën investitorët më pak të rehatshëm, thuhet në një raporttë vitit 2019 i botuar në Journal of Financial Economics. Liria e shtypit “është një gjë shumë themelore që duhet të jetë në vend para se të keni metrikë domethënëse të ESG”, tha Perth Tolle, themeluesi i Indeksit të Jetës.
Shumica e investitorëve thjesht nuk marrin parasysh shqetësimet për të drejtat e njeriut kur bëhet fjalë për ndarjen e kapitalit.
“Metrikat janë atje, problemi me Wall Street është se ata nuk fitojnë para nga ato dhe nuk u pëlqen”,-tha Tolle, i lindur në Kinë dhe tani jeton në Teksas. “Në vendet që nuk kanë liri të shtypit, mendoni se do të kenë liri për analistët e aksioneve apo bonove?”
Çështja e lirisë së shtypit mbetet jashtë radarit të shumë kompanive dhe përgjithësimi i ndikimit të saj për investitorët në vende të ndryshme është i vështirë. Por erozioni gradual i të drejtave duhet të shqetësojë investitorët, sipas Jim O’Neill, ish -ekonomisti kryesor i Goldman Sachs Group Inc.
“Investitorët dhe biznesi duhet të kujdesen shumë për lirinë e shtypit, dhe pavarësia editoriale është diçka që duhet të çmohet nga të gjithë, përfshirë njerëzit e biznesit,”-tha ai.
“Rëndësia e gazetarisë së vërtetë, të pavarur dhe të besueshme po bëhet gjithnjë e më e madhe, sipas mendimit tim.”
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
