Më i fortë se plastika dhe më i qëndrueshëm se xhami, materiali i mbushur me rrëshirë po përdoret për ekranet e smartphone-ve, dritaret izoluese dhe shumë më tepër. Tridhjet vjet më parë, një botanik në Gjermani kishte një dëshirë të thjeshtë: të shihte brenda bimeve drusore pa i disektuar ato. Duke zbardhur pigmentet në qelizat e bimëve, Siegfried Fink arriti të krijonte dru të tejdukshëm dhe publikoi teknikën e tij në një revistë të specializuar për teknologjinë e drurit. Ky artikull i vitit 1992 mbeti i fundit mbi drurin e tejdukshëm për më shumë se një dekadë, deri sa një kërkues i quajtur Lars Berglund e zbuloi atë.
Berglund u frymëzua nga zbulimi i Finkut, por jo për arsye botanike. Shkencëtari i materialeve, i cili punon në Institutin Mbretëror të Teknologjisë në Suedi, është i specializuar në kompozitat polimere dhe ishte i interesuar për të krijuar një alternativë më të fortë krahas plastikës së tejdukshme. Dhe ai nuk ishte i vetmi që ishte i interesuar për dobitë e drurit. Në anën tjetër të oqeanit, kërkuesit në Universitetin e Maryland ishin të angazhuar në një qëllim të ngjashëm: të shfrytëzonin forcën e drurit për qëllime jo tradicionale.
Tani, pas vite eksperimentesh, kërkimet e këtyre grupeve kanë filluar të japin rezultate. Druri i tejdukshëm mund të përdoret së shpejti për ekrane super të fortë për smartphone; për ndriçues të butë dhe ndriçues që shkëlqejnë; dhe madje si komponent strukturor, si dritaret që ndryshojnë ngjyrë.
“Unë besoj vërtet se ky material ka një të ardhme premtuese,” thotë Qiliang Fu, një nanoteknolog i drurit në Universitetin e Pylltarisë në Nanjing, Kinë, i cili ka punuar në laboratorin e Berglund si student i diplomuar.
Druri përbëhet nga kanale të shumta vertikale, si një grumbull i ngushtë me katrorë të lidhur me ngjitës. Këto qeliza në formë tubi transportojnë ujë dhe ushqyes në një pemë, dhe kur pema prehet dhe lagështia avullon, mbeten hapësira ajri. Për të krijuar drurë të tejdukshëm, shkencëtarët duhet së pari të modifikojnë ose të heqin ngjitësin, të quajtur ligninë, që mban grumbujt e qelizave së bashku dhe i jep trungjeve dhe degëve ngjyrat e tyre të tokës-kafe. Pasi të kenë zbardhur ngjyrën e ligninës ose ta heqin atë, mbetet një skelet i bardhë si qumësht i qelizave të boshatisura.Duke mbushur hapësirat e ajrit me një substancë si rrëshira e epoksit që përkul dritën në një shkallë të ngjashme me muret e qelizave, druri bëhet i tejdukshëm.
Materiali me të cilin shkencëtarët kanë punuar është i hollë – zakonisht më pak se një milimetër deri rreth një centimetër i trashë. Por qelizat krijojnë një strukturë të fortë si një koloni, dhe fijet e vogla të drurit janë më të forta se fijet më të mira të karbonit, thotë shkencëtari i materialeve Liangbing Hu, që drejton grupin kërkimor për drurin e tejdukshëm në Universitetin e Maryland.
Dhe me shtimin e rrëshirës, druri i tejdukshëm e tejkalon plastikën dhe xhamin: Në testet që masin se sa lehtë thyehen ose copëtohen materialet nën presion, druri i tejdukshëm doli rreth tre herë më i fortë se plastika e tejdukshme si Plexiglass dhe rreth dhjetë herë më i qëndrueshëm se xhami.
Lexo edhe: Ja si ndikon ndryshimi i klimës në trurin tuaj, sipas një neuroshkencëtari
“Rezultatet janë të jashtëzakonshme, që një copë druri mund të jetë po aq e fortë sa xhami,” thotë Hu, i cili theksoi karakteristikat e drurit të tejdukshëm në Rishikimin Vjetor të Kërkimeve të Materialeve 2023.
Profili i hollë dhe forca e materialit do të thotë se mund të jetë një alternativë e shkëlqyer ndaj produkteve të bërë nga copa të holla, të thyeshme të plastikës ose xhamit, si ekranet e display-eve. Kompania franceze Woodoo, për shembull, përdor një proces të ngjashëm për heqjen e ligninës në ekranet e saj të drurit, por lë pak ligninë për të krijuar një estetikë tjetër ngjyre. Kompania është duke personalizuar ekranet e saj me prekje dhe të riciklueshme për produkte që përfshijnë panelët e makinave dhe billboard-et për reklama.
Por shumica e kërkimeve janë përqendruar në drurin e tejdukshëm si një karakteristikë arkitekturore, me dritaret një përdorim të veçantë premtues, thotë Prodyut Dhar, një inxhinier biokimik në Institutin Indian të Teknologjisë Varanasi. Druri i tejdukshëm është një izolues shumë më i mirë se xhami, kështu që mund të ndihmojë ndërtimet të ruajnë nxehtësinë ose ta mbajnë jashtë atë.
Hu dhe kolegët e tij gjithashtu kanë përdorur polivinil alkool, ose PVA – një polimer i përdorur në ngjitës dhe paketim ushqimor – për të infiltruar skeletet e drurit, duke krijuar drurë të tejdukshëm që tejçojnë nxehtësinë në një shkallë pesë herë më të ulët se xhami, raportoi ekipi në vitin 2019.
Pjesa më e madhe e kërkimeve përqendrohen në përdorimin e materialeve më miqësore për mjedisin dhe zgjerimin e prodhimit të drurit të tejdukshëm, por do të kërkojë kohë për ta bërë këtë material më të zakonshëm në treg. Shkencëtarët janë të bindur për potencialin e tij si një material të qëndrueshëm dhe dëshirojnë të eklipsojnë cilësitë e materialeve tradicionale të bazuara në fosile.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
