Anisa Tahiri, psikologe
Besnikëria në shoqërinë tonë konsiderohet si virtyt i lartë dhe që mund të gjendet në pak njerëz. Për më tepër, kjo karakteristikë mendohet si një virtyt pak i shpërblyer.
Në përgjithësi, të qënit besnik, me të drejtë apo pa të drejtë është reklamuar si e lidhur ngushtë me të qënit i ndershëm dhe bujar. Pra, ai që është besnik ka edhe shumë virtyte të tjera. Thënë ndryshe një njeri që qëndron besnik është një qytetar i mirë dhe që i sjell vetëm të mira komunitetit.
Por sa e vërtetë është kjo?
A ka një anë të errët edhe besnikëria?
A mundet që besnikëria të bëhet shkak për korrupsionin dhe nepotizmin?
A mundet që besnikëria të gjendet edhe në botën e krimit?
Në cilat kushte ndodh që besnikëria ndaj grupit të shkaktojë sjellje etike dhe në cilat kushte ndodh të shkaktojë sjellje jashtë etikës?
Skandalet në korporata, skandalet politike, nepotizmi, korrupsioni, mashtrimet në klube sportive, madje edhe krimi i organizuar kanë patur gjithmonë në thelb besnikërinë ndaj grupit.
Megjithatë, ky është një këndvështrim tejet i thjeshtëzuar. Është e vërtetë se besnikëria ndaj grupit mund të inkurajojë sjellje joetike. Ai që është besnik mund të përfundojë të veprojë jashtë etikës në përfitim të grupit që i përket. Madje edhe individët që e vlerësojnë moralin, shpeshherë sillen në mënyrë joetike për dobi të të tjerëve. Ata as nuk i kategorizojnë këto sjellje si jo etike, por i arsyetojnë ose justifikojnë ato. Po njësoj si i justifikojnë veprimet joetike të anëtarëve të tjerë të grupit. Për shembull, kur financierët paraqesin performancën e kompanisë ndryshe nga realiteti, kjo sjellje është në dobi të klientëve ose pronarëve dhe jo financierëve personalisht. E mbani mend çfarë ndodhi me kompaninë e famshme Enron?
Individi nuk i merr për bazë sjelljet jashtë etikës, kur këto veprime i sjellin benefite grupit ku i përkasin. Mendja funksionon në këtë mënyrë: Nëse përfiton grupi, tek i cili bëj pjesë unë (komuniteti im, qyteti im, familja ime, fëmija im, vendi im etj) atëherë të gënjesh, mashtrosh për ta, është e justifikueshme, e arsyeshme përsa kohë u qëndroj besnik atyre.
Lexo: Pse bëjmë thashetheme?
Po të shtojmë këtu dhe pritshmëritë e anëtarëve të tjerë të grupit? A mund të mos jemi më besnikë ndaj tyre kur ata kanë besim tek ne?
Një studim mjaft interesant nga Universiteti i Kalifornisë dhe Harvard Business School, pas shumë eksperimenteve në laborator, tregoi se kur pritshmëritë janë të qarta, (duhet të veprosh siç të kërkon lideri i grupit) edhe pse besnikëria bie ndesh me ndonjë virtyt tjetër (p.sh. drejtësinë), atëherë besnikëria mund të shkaktojë sjellje joetike. Pra, megjithëse individi e di që po bën gabim, zgjedh të jetë besnik ndaj grupit të vet dhe i shkon deri në fund.
Gjithmonë kemi tendencën të mendojmë botën bardh e zi, me njerëz të mirë dhe me njerëz të këqinj, me njerëz që punojnë në të mirë të të tjerëve dhe me njerëz që shkaktojnë dëm. Në mendjen tonë i kemi ndarë virtytet dhe veset. Ata që kanë virtyte janë të mire. Ata, të cilëve u mungojnë këto virtyte janë të këqinj. E kemi thjeshtuar botën në vetëm dy opsione: mirë dhe keq. Kur në fakt realiteti tregon një tjetër histori. Në përditshmërinë tonë, asgjë nuk është absolute, virtytet mund të bëhen vese, sepse edhe virtytet si “besnikëria” mund t’i shkaktojnë dëm shoqërisë, të mirës publike. Duke menduar në këtë dikotomi bardhë e zi, atëherë logjikisht do na duhet pastaj ta kategorizojmë si një “e keqe”. Pra thënë më thjeshtë, a na duhet të themi se edhe besnikëria është një ves dhe jo virtyt?
Jo.
Ajo që duhet të bëjmë është që kur gjykojmë, të shtojmë edhe një faktor tjetër vendimtar; rrethanat. Sepse janë rrethanat, kushtet e situatës të cilat japin verdiktin nëse një karakteristikë njerëzore është “e mirë” apo “ e keqe”…
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
