Ushqimi është një nga zërat kryesorë të shpenzimeve familjare në Europë, duke zënë mesatarisht rreth 11.9% të shpenzimeve në BE, ndërsa në vende si Rumania kjo përqindje arrin deri në 20%.
Çmimet e ushqimeve ndryshojnë ndjeshëm nga një vend në tjetrin. Indeksi i nivelit të çmimeve të ushqimeve i Eurostat shërben si bazë krahasimi: nëse shporta mesatare e ushqimeve në BE vendoset në €100, ky indeks tregon sa do të kushtonte e njëjta shportë në secilin vend.
Një nivel çmimesh mbi 100 do të thotë se vendi është më i shtrenjtë se mesatarja europiane, ndërsa një shifër nën 100 tregon se është më i lirë.
Sipas Eurostat, në vitin 2024, Maqedonia e Veriut ishte vendi më i lirë për ushqime mes 36 vendeve europiane. Një shportë standarde ushqimore kushtonte aty €73, ose 27% më pak se mesatarja e BE-së. Në skajin tjetër qëndron Zvicra, vendi më i shtrenjtë në Europë për ushqime, me çmime 61.1% mbi mesataren e BE-së: e njëjta shportë kushton €161.1.
Maqedonia e Veriut është një vend kandidat për anëtarësim në BE, me marrëveshje aktive tregtare me Unionin, ndërsa Zvicra nuk është pjesë e Zonës Ekonomike Europiane dhe funksionon përmes marrëveshjeve bilaterale me BE-në.
Brenda BE-së, Rumania (€74.6) ka nivelin më të ulët të çmimeve të ushqimeve, ndërsa Luksemburgu (€125.7) më të lartin. Ushqimet janë 25.4% më të lira në Rumani dhe 25.7% më të shtrenjta në Luksemburg krahasuar me mesataren e BE-së.
Pas Zvicrës, dy vende të tjera të Shoqatës Europiane të Tregtisë së Lirë (EFTA) plotësojnë tre vendet më të shtrenjta: Islanda (€146.3) dhe Norvegjia (€130.6). Vendet e EFTA-s nuk janë anëtare të BE-së, por bashkëpunojnë ngushtë me të kryesisht në tregti dhe akses në treg, duke ruajtur më shumë kontroll kombëtar mbi ligjet, kufijtë dhe politikat.
Çmimet e ushqimeve janë gjithashtu të paktën 10% mbi mesataren e BE-së në Danimarkë (€119.3), Irlandë (€111.9), Francë (€111.5), Austri (€110.9) dhe Maltë (€110.9).
Europa Juglindore dhe Ballkani Perëndimor shfaqin në përgjithësi çmimet më të ulëta të ushqimeve. Përveç Maqedonisë së Veriut dhe Rumanisë, Turqia (€75.7), Bosnja dhe Hercegovina (€82.5), Mali i Zi (€82.6) dhe Bullgaria (€87.1) janë dukshëm nën mesataren e BE-së. Serbia (€95.7) dhe Shqipëria (€98.7) janë gjithashtu më të lira se mesatarja europiane.
Mes katër ekonomive më të mëdha të BE-së, çmimet e ushqimeve janë mbi mesatare në Itali (€104) dhe Gjermani (€102.9), ndërsa Spanja (€94.6) është 5.4% më e lirë se mesatarja e BE-së.
Lexo edhe: Barometri 2025, 50% e bizneseve japin ryshfet në administratë, tendenca në rritje të fortë
Shumë vende të Europës Qendrore dhe Lindore mbeten nën ose pranë mesatares së BE-së, përfshirë Sllovakinë, Poloninë, Çekinë dhe Hungarinë. Në përgjithësi, Europa Perëndimore regjistron çmime më të larta, ndërsa vendet nordike renditen ndër më të shtrenjtat në kontinent.
Hendeku i çmimeve dhe ndikimi te familjet
Ilaria Benedetti, profesoreshë e asociuar në Universitetin e Tuscias, thekson se faktorë strukturorë si kostot e prodhimit, integrimi i zinxhirit të furnizimit dhe ekspozimi ndaj goditjeve globale luajnë rol kyç në këto diferenca. Ajo vëren se ekonomitë e vogla dhe shumë të hapura, shpesh me valuta më të paqëndrueshme, kanë përjetuar një transmetim më të fortë të rritjes së kostove të energjisë dhe inputeve bujqësore gjatë pandemisë dhe konfliktit Rusi–Ukrainë.
Sipas saj, këto diferenca kanë rëndësi të veçantë sepse ndikimi i tyre varet nga sa buxhet familjar shkon për ushqim. Në disa vende të Europës Lindore dhe Juglindore, ushqimi përbën mbi 20% të shpenzimeve familjare, ndërsa në ekonomitë me të ardhura më të larta kjo përqindje zakonisht është nën 12%. “Si pasojë, e njëjta rritje çmimi ka pasoja shumë më të rënda aty ku të ardhurat janë më të ulëta,” thekson Benedetti.
Kostot e punës dhe pagat
Alan Matthews, profesor në Trinity College Dublin, shpjegon se arsyeja kryesore lidhet me diferencat në të ardhura dhe paga. Vendet me paga mesatare më të larta, si Danimarka dhe Zvicra, priren të kenë çmime më të larta ushqimore, pasi kostot e punës në bujqësi, përpunim dhe shitje me pakicë transferohen te konsumatori. Ai shton se edhe politikat fiskale, veçanërisht TVSH-ja mbi ushqimet, ndikojnë ndjeshëm: disa vende, si Irlanda, aplikojnë TVSH të ulët ose zero për ushqimet, ndërsa në të tjera, si Danimarka, ushqimi tatohet me normën standarde.
Preferencat e konsumatorëve janë një tjetër faktor: në Europën Veriore dhe Perëndimore ka më shumë kërkesë për produkte bio, premium ose të markave të njohura, çka ndikon në rritjen e çmimeve.
Pasojat për sigurinë ushqimore
Jeremiás Máté Balogh, profesor i asociuar në Universitetin Corvinus të Budapestit, thekson se këto diferenca çmimesh kanë pasoja për sigurinë ushqimore, sidomos kur kombinohen me të ardhurat e disponueshme. Ndërsa vendet me të ardhura të larta mund të përballojnë nivele të larta çmimesh, familjet me të ardhura më të ulëta në Europën Qendrore dhe Lindore përballen me një barrë disproporcionale, edhe kur çmimet nominale janë më të ulëta. Indeksi i Eurostat nuk merr parasysh të ardhurat familjare, ndaj nuk reflekton përballueshmërinë reale: për shembull, edhe pse ushqimi është i shtrenjtë në Danimarkë, të ardhurat më të larta u mundësojnë qytetarëve të blejnë më shumë.
Shqipëria në fokus
Në Shqipëri, çmimet e ushqimeve janë rreth 1.3% më të ulëta se mesatarja e Bashkimit Europian, me një shportë ushqimore që vlerësohet në €98.7. Megjithatë, ndonëse në terma nominalë ushqimi është më i lirë se në shumë vende të BE-së, pesha e tij në buxhetin familjar mbetet e lartë për shkak të nivelit më të ulët të të ardhurave. Kjo do të thotë se çdo rritje çmimesh, sado e moderuar, ndjehet më fort nga familjet shqiptare, duke e kthyer ushqimin jo vetëm në një çështje ekonomike, por edhe sociale.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
