Kriza e përshkallëzuar klimatike dhe zhvillimi i shpejtë i inteligjencës artificiale (IA) po e transformojnë botën tonë, duke ndikuar sistemet politike, ekonomitë dhe jetën e përditshme. Megjithatë, shpesh nuk i kushtohet vëmendje e mjaftueshme mënyrës se si ndryshimet klimatike dhe IA ndërlidhen dhe ndikojnë njëra-tjetrën.
Debati aktual zakonisht shmang kompleksitetin e kësaj marrëdhënieje. Tekno-optimistët e paraqesin IA-n si një zgjidhje të gjithanshme për problemet globale, ndërsa tekno-skeptikët paralajmërojnë për kostot mjedisore të saj, duke argumentuar se teknologjitë e reja mund të përkeqësojnë krizën që pretendojnë të zgjidhin. Në fakt, IA mund të ndihmojë në përmbushjen e objektivave klimatike, por politikat e mirëpërcaktuara janë të nevojshme për të zbutur ndikimin e saj në mjedis. Në këtë kontekst, Samiti për IA i organizuar nga Presidenti i Francës, Emmanuel Macron, në Paris më 10-11 shkurt, ofron një mundësi unike për të vendosur një drejtim më të qëndrueshëm. Parashikimet tepër optimiste të teknologëve të Silicon Valley për rolin e IA në adresimin e krizës klimatike tregojnë nevojën për një qasje më të balancuar. Në shtator, për shembull, CEO i OpenAI, Sam Altman, publikoi një ese ku imagjinonte një të ardhme ku “inteligjenca pothuajse e pakufizuar dhe energjia e bollshme” do të mundësonin “triumfe të jashtëzakonshme” si “zgjidhja e krizës klimatike,” “krijimi i një kolonie në hapësirë” dhe “shpjegimi i mistereve të fizikës.” Një muaj më vonë, ish-CEO i Google, Eric Schmidt, përsëriti një mendim të ngjashëm, duke pranuar ndikimin e IA në klimë, por duke deklaruar: “Më mirë të vë bast për IA-n që ta zgjidhë problemin sesa ta kufizojë atë.” Ndërkohë, gjigantët teknologjikë si Google dhe Microsoft shpesh promovojnë përdorimin e IA për qëllime të qëndrueshme. Megjithatë, emetimet e tyre të dioksidit të karbonit janë rritur me 48% dhe 29% që nga viti 2019 dhe 2020, kryesisht për shkak të konsumit në rritje të energjisë nga qendrat e tyre të mëdha të të dhënave. Sigurisht, përparimet në përpunimin e të dhënave, matematikë dhe llogaritje, që po fuqizojnë IA-n, mund të përshpejtojnë kërkimet shkencore dhe të ndihmojnë në zgjidhjen e sfidave globale urgjente. Për shembull, modele të specializuara si AlphaFold nga DeepMind kanë revolucionarizuar të kuptuarit tonë mbi strukturat e proteinave, me ndikime të mëdha në shkencat biologjike. Por këto përparime, të cilat janë rezultat i viteve të bashkëpunimit ndërdisiplinor mes studiuesve të IA dhe shkencëtarëve, janë shumë larg nga një inteligjencë artificiale e përgjithshme (AGI) e cila mund të zgjidhë në mënyrë të menjëhershme problemet komplekse shkencore dhe teknologjike.
Lexo edhe:Ndryshimi i klimës dhe biodiversiteti: Alarmi global për veprim të menjëhershëm
Në fakt, jo vetëm që nuk jemi afër një AGI superinteligjente, por askush nuk mund të parashikojë nëse dhe kur ajo do të bëhet realitet. Edhe nëse optimistët më të mëdhenj kanë të drejtë dhe AGI zhvillohet brenda pesë viteve të ardhshme, duke sjellë përparime si energjia bërthamore e qëndrueshme ose efikasiteti i rritur i paneleve diellore, njerëzimi do të duhet ende të përballet me realitetet e ndërlikuara ekonomike dhe politike të tranzicionit në energji të pastër. Teknologjitë e nevojshme për të arritur objektivin e emetimeve neto zero tashmë ekzistojnë. Megjithëse ato mund të jenë më efikase ose më të përballueshme, pengesat për shpërndarjen dhe shkallëzimin e tyre burojnë nga interesat politike, ekonomike, financiare dhe shoqërore që formësojnë peizazhin gjeopolitik global. Sigurimet e Altman dhe tekno-optimistëve të tjerë se IA do ta zgjidhë krizën klimatike nuk marrin parasysh këto realitete, dhe mbështetja e tepërt në premtime të tilla është e rrezikshme, duke marrë parasysh gjurmën e madhe të karbonit të qendrave të të dhënave. Aktualisht, këto qendra përbëjnë 2-4% të konsumit total të energjisë elektrike në SHBA, Bashkimin Evropian dhe Kinë, dhe më shumë se 20% në Irlandë. Ndër shkelësit më të mëdhenj – Amazon, Apple, Microsoft, Google dhe Meta – disa përdorin truke kontabël si certifikatat e energjisë së rinovueshme për të fshehur ndikimin e tyre të vërtetë klimatik. Sigurisht, modelet e reja të publikuara nga kompania kineze DeepSeek kanë ngjallur diskutime, sepse duket se janë shumë më efikase në aspektin e konsumit të energjisë sesa homologët e tyre amerikanë. Megjithatë, studiuesit kanë treguar se rritja e efikasitetit dhe ulja e kostove mund të çojë në rritjen e kërkesës për funksionalitete të reja të IA – dhe, rrjedhimisht, në konsum më të lartë të energjisë. Në vend që të pyesim nëse IA mund të ndihmojë në arritjen e objektivave klimatike, duhet të sigurohemi që qendrat e të dhënave, të cilat kërkojnë energji dhe burime të shumta, të mos e çojnë planetin përtej pikave kritike mjedisore përpara se këto teknologji të realizojnë premtimet e tyre. Për këtë arsye, qeveritë duhet të rrisin transparencën dhe të stimulojnë uljen e emetimeve.
Ka dy hapa të menjëhershëm që politikëbërësit mund të ndërmarrin për të zbutur ndikimin mjedisor të IA. Së pari, ata duhet të kërkojnë që pronarët dhe operatorët më të mëdhenj të qendrave të të dhënave të raportojnë të dhëna mbi emetimet e tyre në bazë të vendndodhjes, duke reflektuar konsumin e tyre të vërtetë të energjisë. Ky detyrim mund të zgjerohet më vonë për të përfshirë të gjitha shërbimet cloud. Duke qenë se IA dhe shërbimet cloud faturohen bazuar në përdorimin e burimeve dhe kohën, sistemet ekzistuese mund të përshtaten për t’u ofruar klientëve raporte të detajuara mbi emetimet.
Së dyti, politikëbërësit duhet të ndjekin rekomandimin e Fondit Monetar Ndërkombëtar për të vendosur një taksë të synuar mbi emetimet e qendrave të të dhënave. Gjithashtu, ata duhet të shqyrtojnë mundësinë e kërkimit që të gjitha qendrat e reja të të dhënave të përfshijnë infrastrukturë për energji të rinovueshme, në mënyrë që kërkesat e tyre për energji të mos rëndojnë më tej rrjetet elektrike.
Megjithëse këto masa nuk do të eliminojnë plotësisht ndikimin klimatik të qendrave të të dhënave, ato përfaqësojnë një hap të rëndësishëm drejt mbajtjes së industrisë së teknologjisë përgjegjëse për emetimet e saj. Me politika efektive, mund të shkëpusim veten nga iluzionet e Silicon Valley dhe ta shndërrojmë IA-n në një zhvillim pozitiv për mjedisin. Vetëm në një klimë të qëndrueshme njerëzimi mund të përballojë luksin e ndjekjes së ambicieve të mëdha të pionierëve të IA.
Sherif Elsayed-Ali, Drejtor Ekzekutiv i Institutit të së Ardhmes së Teknologjisë, është bashkëthemelues dhe ish-CEO i Carbon Re.
Copyright: Project Syndicate, 2025.
www.project-syndicate.org
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.