Shkencëtarët kanë bërë një rindërtim të jashtëzakonshëm të asaj se si do të dukej një grua neandertal kur ishte gjallë. Ai bazohet në mbetjet e rrafshuara dhe të copëtuara të një kafke, kockat e së cilës ishin aq të buta kur u gërmuan, saqë kishin konsistencën e “një biskote të zhytur në lëng”.
Studiuesit fillimisht duhej të forconin fragmentet përpara se t’i montonin ato. Ekspertët e paleoartistikës më pas krijuan modelin 3D. Përfaqësimi shfaqet në një dokumentar të ri të BBC Studios për Netflix të quajtur “Secrets of the Neanderthals”, i cili shqyrton atë që supozohet të dihet për kushërinjtë evolucionarë të humbur prej kohësh, të cilët u zhdukën rreth 40,000 vjet më parë. Skulptura u jep një fytyrë këtyre njerëzve.
“Unë mendoj se ajo mund të na ndihmojë të lidhemi me ata që ishin.Është jashtëzakonisht emocionuese dhe një privilegj masiv në të vërtetë të jesh në gjendje të punosh me eshtrat e çdo individi, por veçanërisht një të veçantë si ajo”, thotë Dr Emma Pomeroy, një paleoantropologe nga Universiteti i Cambridge.
Kafka mbi të cilën bazohet modeli u gjet në shpellën Shanidar në Kurdistanin irakian. Është një vend ikonik ku eshtrat e të paktën 10 burrave, grave dhe fëmijëve të Neandertalit u zbuluan në vitet 1950. Kur një grup britanik u ftua përsëri nga autoritetet kurde në vitin 2015, ata shpejt patën një skelet të ri, të quajtur Shanidar Z, që përfshinte pjesën më të madhe të trupit të sipërm të individit, duke përfshirë shtyllën kurrizore, shpatullat, krahët dhe duart.
Kafka ishte kryesisht e pranishme gjithashtu, por e shtypur në një shtresë 2 cm (0,7 in) të trashë, ndoshta nga një shkëmb që kishte rënë nga çatia e shpellës në një moment në të kaluarën e largët.
“Kafka ishte e sheshtë si një picë, në thelb. Është një udhëtim i jashtëzakonshëm për të shkuar nga ajo në atë që shihni tani. Si arkeolog, ndonjëherë mund të ndiheni të pavëmendshëm për atë që po bëni. Por, herë pas here ju rriteni për faktin se po prekni të kaluarën. Ne harrojmë se çfarë gjëje e jashtëzakonshme është”, është shprehur profesori i Cambridge, Graeme Barker, i cili drejton gërmimet e reja në Shanidar.
Me lejen e departamentit lokal të antikiteteve, fragmentet e kafkës u sollën në Mbretërinë e Bashkuar në blloqe sedimenti për të filluar procesin e mundimshëm të çlirimit të tyre, stabilizimit dhe më pas bashkimit të tyre.
Kafka e rindërtuar u skanua në sipërfaqe dhe një printim 3D dhe iu dha artistëve holandezë Adrie dhe Alfons Kennis, të cilët janë të njohur për aftësinë e tyre në krijimin e përfaqësimeve besnike anatomike të njerëzve të lashtë nga kockat dhe mbetjet e tyre fosile. Por, sado intriguese të jetë skulptura, me shprehjen e saj mjaft soditëse, është skeleti origjinal që mban vlerën e vërtetë.
Ekipi është shumë i sigurt se “ajo është një ajo”. Kockat e legenit do të ndihmonin në përcaktimin, por ato nuk u gjetën me pjesën e sipërme të trupit. Në vend të kësaj, studiuesit janë mbështetur në disa proteina dominuese të gjetura në smaltin e dhëmbëve që lidhen me gjenetikën femërore. Shtati i lehtë i skeletit gjithashtu mbështet interpretimin.
Për një kohë të gjatë, shkencëtarët i konsideronin Neandertalët brutalë dhe jo të sofistikuar në krahasim me speciet tona. Por, kjo pikëpamje është transformuar që nga zbulimet në Shanidar. Shpella është e famshme për shfaqjen e asaj që duket të jetë një lloj praktike varrimi. Trupat u vendosën me kujdes në një gropë pranë një shtylle shkëmbi të lartë. Të gjithë të vdekurit kishin një orientim të ngjashëm në mënyrën se si ishin shtruar.
Poleni përgjatë një skeleti bëri që disa të argumentonin se këta Neandertalë mund të ishin varrosur me lule, duke sugjeruar ndoshta për një zgjim shpirtëror, madje edhe fe. Por, ekipi britanik mendon se ka më shumë të ngjarë që poleni të jetë lënë nga bletët, ose ndoshta nga degët e lulëzuara që u vendosën në majë të trupave.
“Unë do të hezitoja të përdorja fjalën “varrim”; mendoj se do të përdorja fjalën “vendosje” për t’u larguar nga ideja e një famullitari dhe kishës. Por, nuk ka absolutisht asnjë dyshim se ata kanë mbajtur një traditë të tillë”, thotë Chris Hunt,profesor i Universitetit John Moores në Liverpool.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
