Çmimi Nobel në Fizikë 2025 iu dha John Clarke, Michel H. Devoret dhe John M. Martinis për punën e tyre në mekanikën kuantike, që po hap rrugën për një gjeneratë të re kompjuterësh tepër të fuqishëm. “Nuk ka teknologji të avancuar sot që nuk mbështetet në mekanikën kuantike – përfshirë telefonat celularë, kamerat dhe kabllot me fibër optike,” – tha Komiteti Nobel gjatë shpalljes. Shpallja zyrtare u bë nga Akademia Mbretërore Suedeze e Shkencave, në një konferencë për shtyp në Stokholm, Suedi. “Për ta thënë butë, ishte surpriza e jetës sime,” – u shpreh Prof. John Clarke, i lindur në Cambridge, MB, aktualisht profesor në University of California, Berkeley. Michel H. Devoret ka lindur në Paris, Francë dhe është profesor në Yale University, ndërsa John M. Martinis është profesor në University of California, Santa Barbara. Të tre fituesit do të ndajnë 11 milionë korona suedeze (rreth 872,000 paund britanikë).
Çfarë zbuluan fituesit?
Komiteti Nobel vlerësoi punën e tyre pionieristike në një seri eksperimentesh në vitet 1980, të cilat përfshinin qarqet elektrike dhe sjelljen kuantike në nivel makroskopik. Në fjalët e komitetit: “Zbulimi i tunelimit kuantik makroskopik dhe kuantizimit të energjisë në një qark elektrik.” Edhe për një fushë që shpesh konsiderohet e vështirë për t’u kuptuar, ky zbulim tingëllon kompleks – por ndikimi i tij ka qenë thellësisht i rëndësishëm. Pajisjet elektronike moderne, mbi të cilat mbështetemi çdo ditë, bazohen pjesërisht në këtë punë – dhe ajo po përdoret për ndërtimin e kompjuterëve kuantikë. “Kjo çon drejt zhvillimit të kompjuterëve kuantikë. Shumë njerëz po punojnë në këtë drejtim, dhe zbulimi ynë është në shumë mënyra themeli i këtij zhvillimi,” – tha Prof. Clarke gjatë një telefonate të drejtpërdrejtë me konferencën, pak pasi mori lajmin për çmimin.
Lexo edhe: Nga Boomers te Gen Z, kush po udhëheq valën e investimeve të qëndrueshme
Mekanikat kuantike janë shkenca që studion sjelljen e grimcave në nivelin sub-atomik, pra në botën jashtëzakonisht të vogël.
Prof. Clarke dhe ekipi i tij studiuan se si këto grimca – si elektronet – duket se “thyejnë rregullat” e fizikës klasike, duke kaluar përmes barrierave energjetike që në teorinë klasike do të ishin të pakalueshme. Ky fenomen quhet tunelim kuantik.
Ata demonstruan se ky efekt nuk ndodh vetëm në botën teorike të grimcave, por edhe në qarqet elektrike reale – çka përbën një ndërthurje të fizikës kuantike me inxhinierinë praktike.
Kjo njohuri ka ndihmuar shkencëtarët në ndërtimin e çipave kuantikë që janë thelbësorë për kompjuterët e së ardhmes.
Vlerësime nga komuniteti shkencor. “Ky është një lajm i mrekullueshëm dhe plotësisht i merituar,” – u shpreh Prof. Lesley Cohen, Prorektore në Departamentin e Fizikës në Imperial College London. “Puna e tyre ka vendosur themelet për Qubits superpërçues – një nga teknologjitë kryesore për ndërtimin e kompjuterëve kuantikë.”
Ky Çmim Nobel vlerëson përpjekjet afatgjata për të kuptuar ligjet e çuditshme të botës kuantike dhe përdorimin e tyre në ndërtimin e teknologjive reale – përfshirë kompjuterë që mund të zgjidhin probleme të pamundura për kompjuterët klasikë.
Që nga viti 2015 nxisim shpirtin sipërmarrës, inovacionin dhe rritjen personale duke ndikuar në zhvillimin e një mjedisi motivues dhe pozitiv tek lexuesit tanë. Kjo punë që e bëjmë me shumë dashuri nuk ka të paguar. Ne jemi platforma e vetme e cila promovon modelin pozitiv të sipërmarrjes së lirë. Përmes kësaj platforme mbështesim edukimin gjatë gjithë jetës si mjet për zhvillimin personal dhe profesional të brezave. Kontributi juaj do të na ndihmojë në vazhdimin e këtij misioni në gjithë trevat shqipfolëse.
Mund të kontribuoni KETU. Falemnderit.
